Tại sao tham gia Toastmasters International

 Có anh bạn học xưa ở Việt Nam thắc mắc Toastmasters là gì. Mình đoán ở Việt Nam không có loại hội này nên viết lên đây để giải thích. Mình có nhiệm vụ phó chủ tịch của hội toastmasters nên phải chụp ảnh và tải hình ảnh sinh hoạt của hội lên facebook và trang nhà. Mất công chuyển tài khoản nên mình tải lên trang cá nhân rồi chia sẻ với trang Toastmasters của thành phố Orange. Do đó có vài người bạn trên facebook thắc mắc.

Hội quốc tế này được thành lập bởi ông Ralph C. Smedley vào năm 1924 tại YMCA của thành phố Santa Ana, Quận Cam, California. Mục đích ban đầu giúp các giới trẻ tập luyện kỷ năng về truyền thông. Hiện nay hội này có trên 364,000 hội viên trên 145 quốc gia, độ 16,200 câu lạc bộ.

Mình gia nhập hội toastmaster cách đây 25 năm. Khi mấy đứa con đến tuổi đi học thì ngưng, chỉ tham gia lại từ 3 năm nay. Hội này thường được thành lập tại các thành phố trên đất Mỹ. Thành phố có nhiều hội, sinh hoạt khác nhau và thời gian trong tuần. Hội được quản trị theo đường lối trung ương nhưng hội có thể làm việc, tổ chức theo quy định riêng của mỗi hội.

Muốn làm hội viên thì chỉ làm đơn xin gia nhập và đóng niên liễm cho trung ương và nguyệt liễm cho hội để có thể mướn chỗ sinh hoạt. Hội của mình mướn một chỗ sinh hoạt của một nhà thờ trong thành phố để sinh hoạt từ 7:00 sáng đến 8:30 sáng.

Dạo còn đi làm, ông chủ nói mình gia nhập hội toastmasters để tập nói chuyện, hầu có thể trình bày các dự án trước khách hàng. Lý do mình nói rất tồi khi trình bày ý tưởng. Mấy hội này thường họp mặt vào buổi sáng. Dạo ấy mình ở Bolsa nên tham gia hội ở nhà thờ Kính đến khi dọn nhà đi thành phố khác thì kẹt xe vào buổi sáng nên bỏ luôn.

Hội viên toastmasters tại Doha

Khi xưa, đi học thì hàng tháng nộp đồ án, mình phải trình bày ý tưởng và trả lời mấy câu hỏi của mấy ông thầy trong ban giám khảo. Lúc đầu, thì khá run nhưng dần dần cũng quen vì có chuẩn bị ý tưởng để giải thích về đồ án.

Mình thấy khó nhất là khi đi làm ở Ý Đại Lợi và Thuỵ Sĩ vì phải trình bày cho khách hàng hay chủ bằng tiếng ý hay tiếng đức mà mình không thạo bằng tiếng tây. Qua Anh quốc làm việc thì cũng bị lộn xộn vì anh ngữ nhất là giọng phát âm khiến người anh cứ nhìn mình như bò đội nón. Đến khi sang Hoa Kỳ thì tên sếp mới đề nghị mình tham gia hội này ở Cali.

Khi giao tiếp, có một cản lực làm sao nói ngắn và gọn để đối tác hiểu ý của mình. Đa số chúng ta hay có khuynh hướng lập lại những gì đã nói trước đó 15 giây. Mình nhớ có xem video cảnh hội ngộ học sinh Văn Học cũ Đà Lạt. Có một anh lên cầm micro, phát biểu cảm tưởng, nói dài cả nữa tiếng, và lập lại “không biết nói gì hơn” đến 12 lần.

Đi các buổi sinh hoạt cộng đồng người Việt, nghe mấy ông chủ tịch đọc diễn văn bú xua la mua, không hiểu họ muốn gì. Kiểu như mình viết, cứ nghĩ đến cái gì viết cái đó, không sắp đặt thứ tự gì cả. Dài dòng mất thì giờ thiên hạ. Thiên hạ hay chửi mình viết tùm lum. Mình chỉ viết để cho cái đầu mình bớt lộn xộn chớ không phải để câu like nên thông cảm dùm.

Lý do mà người Mỹ tham gia hội Toastmasters là khi họ được bạn bè nhờ nói vài câu trong bữa tiệc hay đám cưới. Người Mỹ gọi “make a toast”. Điển hình đám cưới người cháu vừa qua, người phụ rể chính, kêu gọi mọi người nâng ly chúc mừng cô dâu chú rể. Trước đó thì anh ta phải nói vài lời về chú rể,…. Rồi kêu mọi người nâng ly. Có lẻ vì vậy mà cụm từ Toastmaster đến từ sự việc này.

Cách đây mấy năm trước Covid, có một bà tham gia, kêu được giải gì đó của công ty, phải nói vài lời cảm ơn trước đồng nghiệp ở Hoa Thịnh Đốn. Đùng một cái Covid xây ra thế là bà ta nghỉ luôn. Trong thời gian Covid, hội mình sinh hoạt qua Zoom, GoMeeting. Nếu không sinh hoạt như vậy thì có lẻ hội đã tan rã. Trên thực tế thì đến phòng họp, mới học được cách nói chuyện trước công chúng. Nhìn mấy cặp mắt của thiên hạ như lột trần quần áo của mình thì mới quen nói chuyện trước công chúng.

Mấy hội viên tham gia hội từ bao nhiêu năm thì họ nói hay lắm, giúp mình học hỏi thêm. Ngoài ra trên trang nhà của Toastmaters Quốc tế cũng có những video để mình xem. Thường niên họ có tổ chức giải đấu tài hùng biện từng trình độ, từ địa phương lên đến quốc gia.

Ngoài học cách nói chuyện trước công chúng, hội còn giúp chúng ta về tài lãnh đạo, tổ chức,… mình thích nhất là phần phê bình. Khi nói chuyện, các hội viên khác sẽ nghe và để ý đến các khuyết điểm, ưu điểm của mình trước đám đông và viết những ý kiến đóng góp vô danh để không gây thù hận.

Mỗi tuần đều có thời khoá biểu, phân công các hội viên. Điển hình, hôm qua ông Mark làm Toastmaster. Ông ta gửi điện thư tuần trước cho mọi người, báo chủ đề ông chọn “những thông lệ của Giáng sinh” và mọi người hồi âm cho biết có tham dự hay không để kiếm người khác thay thế vai trò của họ.

Mình được chỉ định làm TableTopic Master nên phải dựa theo đề tài của ông Mark chọn để hỏi các hội viên khác theo chủ đề do ông Mark đưa ra.

Buổi họp thường được xẩy ra như sau: mọi người đến độ 6:45 sáng để giúp đem bàn ghế, trải khăn bàn cho lịch sự, đem cờ và cái bục đứng nói. Cà phê cà pháo trước khi sinh hoạt.

Khởi đầu, người chủ tịch lên tiếng khai mạc buổi sinh hoạt, mời người được chỉ định Invocation & Pledge, đọc “pledge of allegiance”, tuyên thệ trung thành với toor quốc, nói vài câu xin Chúa ban phép lành rồi mọi người đi một vòng chào hỏi. Đến Joke Master lên kể chuyện tếu giúp không khí vui vẻ lên. Kể chuyện tếu cũng phải tập cách diễn đạt để thiên hạ cười. Đồng chí gái thích kể chuyện tếu lắm nhưng nữa chừng thì quên, phải hỏi mình. Chán Mớ Đời 

Kể chuyện tếu lâm như đóng kịch, phải kể sao cho thiên hạ theo dõi mình,…

Sau đó thì vị chủ tịch toastmaster của buổi sinh hoạt là ông Mark. Ông Mark tuần tự mời các người nói về nhiệm vụ của họ. Ai cũng có phần cả.

Trước tiên là người giữ vai trò Ah Counter/ Grammarian, đứng lên nói về nhiệm vụ của mình. Đếm những từ thừa của người nói. Khi chúng ta phát biểu, khi tìm kiếm ý tưởng hay chữ thì có tật hay đệm vào khoảng trống như a, ờ, you know, you know what i mean, and, but,…. Người có nhiệm vụ này phải ghi lại và có cái bấm nghe cái tách để diễn giã biết. Khi chưa tìm ra chữ thì cứ giữ im lặng để tìm chữ, lúc mình im lặng thì khiến người ta chú ý hơn thay vì cứ nói ào ào, sử dụng các cụm từ thừa. Đến cuối buổi sinh hoạt thì sẽ cho mọi người biết nhất là ai không sử dụng từ trong ngày (word of the day) thì sẽ bị loại. Anh nói say sưa mà không sử dụng cụm từ này thì bù trớt.

Vấn đề khi đã là hội viên của Toastmasters thì mình hay nhận xét thiên hạ phát biểu nhất là trên truyền hình,…

Sau đó người Timer, nói nhiệm vụ của mình là đo thời gian của diễn giả. Họ có cái đèn bên cạnh, có 3 màu, xanh, vàng và đỏ. Khi đèn được bật trên màu đỏ thì chỉ có 30 giây để kết thúc diễn văn của mình. Nếu ai nói quá thời gian hạn định sẽ bị loại.

Đến người đếm phiếu Vote Counter. Sau khi diễn giả nói xong thì mọi người có tờ giấy nhỏ để phê bình hay góp ý kiến. Thường thì người ta góp ý kiến rất nhẹ nhàng nhưng rất hay. Bầu ai là diễn giả số một rồi đưa qua cho người này cộng sổ để tuyên bố diễn giả số 1 của buổi sinh hoạt. Từ 3 năm nay, mình chỉ đoạt giải nhất đâu 3 lần. Chán Mớ Đời 

Cuối cùng là người cho cụm từ trong ngày và giải thích định nghĩa của từ và cho thí dụ để người ta hiểu rõ hơn để sử dụng.

Sau đó thì người toastmaster giới thiệu bình luận gia của diễn giả thứ nhất, giới thiệu về đề tài, mục đích và thời gian bao nhiêu phút. Mình đa phần là tìm cách khôi hài một tí. Diển giả #1 lên bục nói rồi đến diễn giả thứ 2. Sau đó trong khi chờ đợi hai nhà phê bình của bài diễn văn thứ 1, 2 thì đến phiên mình lên lo phần đặt câu hỏi trong chương trình tabletopic.

Mình phải nghiên cứu, tìm tòi những câu hỏi về thông lệ, truyền thống giáng sinh, đặt câu hỏi rồi gọi những người trong hội phát biểu. Mỗi người chỉ có 2 phút để trả lời. Mình phải xem giờ để có thể câu giờ hay rút ngắn thời gian, kể thêm chuyện vớ vẩn. Đến giờ thì mình nhường lại cho ông toastmaster, kêu các nhà phê bình các diễn giả lần lượt nói về cảm nghĩ của họ về bài phát biểu. Thường họ sử dụng cách phê bình kiểu sandwich, khởi đầu họ khen rồi phê bình và kết luận khen lại nên diễn giả cảm thấy ấm lòng, không bị tổn thương.

Gặp người Việt thì kêu nói như cứt. Bò đỏ, bò vàng cũng là bò. Người Việt mình sống theo cảm tính nhiều hơn duy lý nên thích chửi thay vì phê bình có xây dựng. Xong om

Phần kết luận cho biết ai được bầu làm diễn giả số một và giải an ủi. Sau đó, nhường lại cái bục cho toastmasters rồi toastmaster mời chủ tịch hội lên để bàn thêm cho buổi sinh hoạt tuần sau rồi dọn dẹp ra về. Họ dạy mình cách chuyển giao diễn đàn cho nhau cũng hay lắm. Đứng ra sao, bắt tay bú xua la mua.

Mình làm vườn, quanh năm chỉ thấy sóc, chim, rắn và coyote nên bò đi sinh hoạt mấy vụ này, giúp nói anh ngữ chuẩn hơn vì có người sửa văn phạm. Nói ít lại, bớt dùng các từ đệm ừ à ồ, nhưng hay,… trước đám đông mình không ngại phát biểu cũng như khi lên đài truyền hình, thiên hạ hỏi mình thì trả lời bình thản không run run như đứng trước mặt đồng chí gái. Chán Mớ Đời 

Ở Cali trên 30 năm, có lẻ mình nói tiếng Mễ hàng ngày nhiều hơn là anh ngữ.

Mình học khá nhiều điều ở các hội viên khác về lịch sử, về xã hội,.. mình không sinh ra tại đây nên có nhiều văn hoá Mỹ mình không biết hay trải nghiệm. Đa số đều đến từ các ngành khác nhau nên có trải nghiệm, hiểu biết khác với mình nên thích đi họp hàng tuần. Điểm hay nhất là mình học hỏi cách phê bình nhẹ nhàng, giúp các hội viên biết điểm họ cần sửa cho lần sau mà không mất lòng. Vấn đề là không áp dụng được với vợ vì đồng chí gái là đấng tối cao. Chỉ có vấn đề dạo này mình đi chơi hơi nhiều nên bớt sinh hoạt.

Hôm qua, mình dẫn đồng chí gái đi ăn giáng sinh ở hội Lions INternational mà mình tham gia từ 25 năm qua. Đồng chí gái muốn tham dự với mấy bà bạn, treo đèn kết hoa cho 3 chiếc xe hoa cho buổi diễn hành thường niên tại Pasadena. Họ cần đâu 100 thiện nguyện viên. Bác nào ở vùng nam Cali, muốn tham dự thì cho em hay, để báo cho họ biết. Mỗi buổi làm việc là 8 tiếng chớ không phải bò tới chơi chơi vài phút rồi chạy.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Sử dụng máy rữa chén gây ung thư?

 Mình chuyên rữa chén bát bằng tay và úp trong máy rữa chén nhưng gần đây đọc một bài nghiên cứu thì được biết rữa chén bằng máy ít tốn nước hơn là rữa bằng tay nên mình bắt đầu dùng máy. Vấn đề dùng máy là phải dùng bột giặt. Ly tách lại phải bỏ thêm loại xà bông rinse aid làm cho sạch tưng.

Khi xưa, ở Đà Lạt mỗi năm cứ đến mùa cưới là phải rữa chén mệt thở ngoài chợ. Lý do là người ta mướn chén bát của bà cụ để đãi khách, sau đó đem trả lại, mình phải rữa để xếp lại từng lố để bán cho khách vào mùa tết. Nay nghĩ lại có lẻ vì dính xà bông nhiều nên mình hơi tàng tàng, ăn nói bú xua la mua. Chán Mớ Đời 

Gần đây mình có đọc một nghiên cứu của viện nghiên cứu Swiss Institute of Allergy and Asthma Research hợp tác với đại học Zurich đưa đến những kết quả khá nguy hiểm khi sử dụng máy rữa chén. Lý do là xà bông toàn là chất hoá học, còn dính lại trên chén bát sẽ làm hư hại đường ruột của mình khi sử dụng.

Chúng ta biết đồ chén bát nhập cảng từ Trung Cộng, được sơn phết với loại sơn có chất chì mà Hoa Kỳ cấm. Đồ chơi cũng vậy khiến trẻ em mút ăn sơn có thể đưa đến nguy hiểm của não bộ. Khi thuê nhà hay bán nhà, chủ nhà đều đưa cái giấy báo cáo là nhà nào xây tước năm 1978, có thể có asbestos hay chất chì, để lỡ con của người ta bị lộn xộn trí não thì đâm đường kiện thì mình có báo trước cho họ hay.

Nhiều khi họ ở đâu trước đó, nhà có asbestos hay chất chì, con họ ăn mấy thứ này rồi khi dọn đến nhà mình mới được nhà trườn phát hiện là mệt cho mình. Do đó, khi mua một căn nhà, việc đầu tiên là mình thay hệ thống sưởi, máy lạnh và hệ thống ống nước cũ nếu làm bằng ống gan. Thứ nhất là muốn gia đình mướn nhà ở bình yên, hai là tránh thảm hoạ về sau.

Ngày nay, tiệm ăn, trường học đều dùng máy rữa chén để làm khô nhanh chóng. Trung bình máy rữa chén rữa 60 giây chuyển nước nóng và xà bông với áp suất cao, sau đó lại làm thêm một vụ này rồi đến tráng chén bát trong máy.

Vấn đề là không có thêm một chu kỳ khác để làm sạch các chất hoá học còn sót lại, tạo thêm chất độc còn sót lại trên chén bát và được máy làm khô. Cộng thêm vụ sown có chất chì, khi nóng có thể bị tan ra. Khi chúng ta sử dụng lại các loại chén bát này để ăn vô hình trung các chất hoá học theo thức ăn vào đường ruột của chúng ta. Họ tìm thêm các nguy hại đưa đến dị ứng thức ăn, béo phì, gan bị sơ cứng, nhức mỏi, trầm cảm đủ trò,…

Họ dẫn chứng cả đống độc tố mà ai không học hoá học thì sẽ như bò đội nón nên mình chỉ bình dân học vụ lại đây. Họ giải thích là da của chúng ta hay phổi bị các chất hoá học từ từ làm hư đi. Ngày nay có đến trên 2,000 chất hoá học được sử dụng mà người ta không biết sự tàn phá, ảnh hưởng của chúng ra sao. Phụ nữ thích làm đẹp, son phấn hàng ngày, đàn ông ngu như mình cứ ôm hôn môi son thắm thiết là chỉ có chết dần chết mòn. Ôi đàn bà! Ôi Đàn Bà. Từ ngày ông covid ra đời, đi đâu cũng thấy thiên hạ xịt chất hoá học để khử trùng. Cứ tưởng tượng sau đó cầm cái hamburger lên ăn rồi bao nhiều chất hoá học dính vào bánh đưa vào mồm, theo đường ruột sẽ huỷ hoại từ từ hệ thống miễn nhiễm.

Thử nghiệm của viện nghiên cứu này cho biết các chất hoá học như alcohol ethoxylates dùng để rữa chén tiêu huỷ các tế bào trong ruột, khiến bị viêm đủ trò. Ai tò mò thì đọc thêm. Mình đọc đến đây là ngọng rồi.

 The Journal of Allergy and Clinical Immunology.

Buồn đời, mình đọc thêm tài liệu nghiên cứu thì thất kinh vì xà bông có thể đem lại bệnh ung thư. Họ tìm thấy đến 25 chất như acetaldehyde và benzene. Mấy loại thuốc tẩy cho sạch màu trắng trinh nguyên, có mùi cực độc.

Da của chúng ta như miếng mousse nên có thể thấm các loại gì đụng tới và khi các hoá chất này thấm vào sẽ đưa đến các hiệu chứng như ngứa, khô da,…và đưa đến ung thư da.

Có loại hoá chất Phthalates được sử dụng trong xà bông giặt mà các nghiên cứu cho thấy sẽ làm giảm tinh trùng cũng như biến dạng hòn dế. Cái bào thai có thể bị ảnh hưởng khi người mẹ mang thai giao cấu, và mấy loại này chạy tuốt vào âm hộ phụ nữ. Do đó khi giặt máy thì nên xả thêm một lần nước (rinse). Chán Mớ Đời 

Các độc tố này có thể làm chúng ta bị nhức đầu hay các hoá chất Nonylphenol Ethoxylate sẽ làm hormone biến thái, gây khó khăn cho phụ nữ.

Ngoài ra họ khuyên chúng ta nên để ý đến các loại mùi giả tạo khiến chúng ta thích. Mình gửi dầu xanh về cho bà cụ, do Tân Gia Ba sản xuất vì tin tưởng hơn. Bà cụ không bằng lòng, hỏi sao không mua dầu của Trung Cộng. Mình nói họ bỏ toàn là hoá chất làm mùi khiến người ta thích nhưng rất độc. Bà cụ vẫn thích mùi dầu của Trung Cộng làm. Chán Mớ Đời Phụ nữ thích bỏ nước hoa lên người, chồng ngửi hàng ngày nên đi tây phương cực lạc sớm.

Như chúng ta biết là các hoá chất đa số là từ các chất dầu hoả mà ra nên có thể gây độc hại cho phổi của chúng ta hay phá huỷ các mạch máu và hệ thống thần kinh. Con nít hay thích mua keo để ngửi vì không có tiền chơi ma tuý.

Các loại thuốc tẩy hay sodium hypochlorite rất cực độc tương tự Dioxane cũng cực độc, được sử dụng để làm xà bông. 

Mình nhớ mấy đứa con khi xưa đi bơi hàng ngày, từ từ tóc chúng trở nên vàng nâu vì chất hoá học khử trùng được bỏ vào nước.

Mình có kể vụ dầu ăn được làm bằng các chất hoá học lấy từng dầu hoả. Các tay tài phiệt dầu hoả biến các chất dư thừa này thành dầu ăn rồi làm màn PR kêu dầu dừa, dầu đậu phộng là dỗm nay họ khám phá ra nguyên hồ sơ của mấy công ty này nên dạo này không thấy báo chí chửi dầu dừa,..

Thôi ngừng ở đây, phải đi rữa chén bằng giấy, đeo găng tay cả mụ vợ thức dậy lại la. Chán Mớ Đời

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Sự điên rồ của chiến tranh

 Hôm trước, gọi điện thoại, hỏi chuyện anh bạn Ukraine là chuẩn bị hòa đàm chưa thì anh ta kêu, phải đánh chết Putin luôn khiến mình thất kinh. Bao nhiêu người chết từ hai bên mà không chịu ngừng. Có thể anh ta ở Hoa Kỳ nên hô hào mạnh miệng chớ người dân ở Ukraine hay Nga, chắc chỉ muốn chấm dứt chiến tranh. Chiến tranh chỉ đem lại chết chóc, hận thù và mất mát.

Dạo này thấy tổng thống Ukraine viếng thăm Hoa Thịnh Đốn, xin viện trợ trong khi Putin cho sứ thần gặp anh Trung Cộng, rồi thân chinh với mấy bộ trưởng đi Belarus, sát biên giới Ukraine. Chắc họ đang chuẩn bị đánh lâu dài hơn, không chịu chấm dứt chiến tranh. Mấy tên thượng nghị sĩ Mỹ ho hào đánh Putin đến tận cùn gần số, theo mình nên gửi mấy ông thần qua đó để họ đánh để hiểu thế nào là chiến tranh. 

Tình hình thì Putin cho bắn phá hết nhà máy điện ở Ukraine. Nếu khi xưa, Hoa Kỳ áp dụng chiến thuật này ở ngoài Bắc thì chắc chiến tranh không ác liệt, người chết như rạ tại chiến trường miền Nam.

Từ khi khối Liên Xô xụp đỗ đến nay, đánh dấu thời kỳ hoà bình thịnh vượng nhất trên thế giới từ 3 thập kỷ qua. Không có chiến tranh lớn, ngoại trừ vài cuộc chiến địa phương. Các nhà lãnh đạo cũng như kinh tế gia đều hiểu rằng, ngày nay chiến tranh không giúp đất nước họ phát triển và giàu có như xưa. 

Khi xưa, quân đội La MÃ đánh thắng quân Ả Rập vùng Carthage mà ông tây bà đầm gọi Les Guerres Puniques khiến mình chới với, chả hiểu đâu là đâu khi chỉ trên bản đồ vùng Carthage, ở Địa Trung Hải, khiến sau này mình phải bò lại vùng Bắc Phi và đảo Sicily để kiểm chứng lại những gì đã học khi xưa. Hai cường quốc, hai đế chế to lớn cùng thời. Người la mã giàu có vì cướp bóc ở các thành phố của người Carthage (Tunisia ngày nay), bắt người dân xứ này làm nô lệ hay bán, lấy vợ con của họ. 

Ngày xưa, học lịch sử về thời đại này khiến mình điên đầu vì ông Tây bà đầm nói sơ sơ nên hiểu ba chớp ba nhoáng. Thật ra vùng Bắc Phi ngày nay, khi xưa được gọi là Carthage, người dân ở vùng này được gọi Les carthageniens, tiếng Latinh gọi là Poeni nên tây đầm gọi punique nên 3 cuộc chiến tranh được mệnh danh les Guerres Puniques. Do từ Phéniciens mà ra. Học tiếng tây đã khó ông tây bà đầm còn bồi thêm đủ loại. May sau này mình sang tây nên có đọc lại mới giác ngộ cách mạng.

Đó là cách làm giàu khi xưa đi chinh phạt, tương tự ăn cướp rồi tự xưng vua chúa. Mình rất mê thời đại này, đấu trí giữa các tướng la mã và Hannibal. Cho thấy từ ngàn xưa, người Bắc Phi đã đánh nhau với người Âu châu, chiếm đóng các vùng miền nam của âu châu. Nếu Hannibal chiến thắng thì có lẻ cuộc diện thế giới ngày nay đã thay đổi theo nền văn minh của người Ả Rập.

Hôm nay, có trận bán kết giữa đội tuyển Pháp và Ma-rốc, báo ả rập nhắc lại thắng bại giữa người Pháp và người Ả rập. Khi xưa, ông tây bà đầm dạy về ông Charles Martel đánh đuổi người ả rập chiếm đóng về lại miền nam từ Poitiers. Mình cứ tưởng ông này làm rượu Remy Martin. Lại bắt học Chansons de Roland, ông vua Charlemagne, bỏ chạy, để lại Roland ( một Lê Lai tây) để chống cự quân ả rập rồi chết tức tưởi. Vợ Roland đẹp nên ông vua Charlemagne cố tình giao công việc Lê Lai để đem bà vợ lên giường xơi tái với mắm tôm.

Xem mấy đoạn phim, thấy lính Nga, cướp bóc, chở hàng tấn máy giặt, tủ lạnh về xứ họ không khác chi bộ đội sau khi ông Dương Văn Minh ra lệnh đầu hàng. Nghe kể miền nam nhận họ, miền bắc nhận hàng. Hàng hoá, máy móc từ trong nam được đưa ra miền bắc.

Sau hai trái bom nguyên tử tại Nhật Bản, các nước không muốn đánh nhau trực tiếp, chỉ uỷ nhiệm các nước bé tí đánh nhau như Triều Tiên rồi đến Việt Nam, đến Nicaragua, Angola,… dân mấy xứ này được nhận trách nhiệm, rất hãnh diện làm quân lính, ngày đêm canh gác cho thế giới ngủ an bình.

Theo thống kê trong thế chiến thứ 2, có gần 300,000 quân nhân Hoa Kỳ tử trận trong vòng 4 năm nên từ đó họ không muốn đánh nhau nhiều nên uỷ nhiệm thiên hạ đánh dùm mình. Chiến tranh Việt Nam cũng lấy của họ trên 50,000 người.

Từ khi khối Liên Sô xụp đỗ, thế giới hưởng thái bình, ngoại trừ vài cuộc chiến nhỏ trên thế giới, nội chiến, khủng bố hồi giáo. Các cuộc chiến này không giết nhiều người bằng bệnh béo phì, tiểu đường hay tự tử. Năm 2019, trước Covid, thống kê cho biết có 70,000 người chết vì chiến tranh hay bị cảnh sát bắn chết, 700,000 người quyên sinh, 1.3 triệu người chết vì tai nạn xe cộ và 1.5 người chết vì bệnh tháo đường. Nội Hoa Kỳ, hàng năm có trên 600,000 người chết vì ung thư so với 70,000 người chết vì chiến tranh ở các xứ mà người Mỹ không biết đến.

Sau khi Liên Sô xụp đỗ thì các nước sống an bình, không sợ bị ngoại xâm nên ngân sách quốc phòng được cắt giảm. Nhờ đó mà các quốc gia có tiền để chi cho giáo dục, y tế cho người dân xứ họ. Trong lịch sử nhân loại, quân đội chiếm ngân sách quốc gia nhiều nhất. Đế chế la mã phải chi trả đến 50-75% ngân sách thường niên, nhà Tống bên tàu lên đến 80% ngân sách quốc gia, đế chế Ottoman cũng phải chi 60% và đế chế Anh quốc chi phí đến 75% cho quốc phòng. Trong thế kỷ 20, thời kỳ chiến tranh lạnh, các quốc gia mượn nợ để trang bị quốc phòng, hầu chống lại xâm lăng của các nước láng giềng.

Hoa Kỳ chi 11% ngân sách quốc gia hàng năm cho quốc phòng, khá nhiều trong khi mấy nước Âu châu thì ít khiến ông Trump phải la làng, kêu gọi đóng góp thêm. Mấy quốc gia này kêu fuck you Trump. Nay thì chạy theo Biden mua súng ống, gia tăng ngân sách quốc phòng. Các tập đoàn bán vũ khí, kêu truyền thông thành lập 2 phe chửi nhau cho vui nếu không người Mỹ làm loạn. Trên thực tế thì tổng thống nào lên cũng phải bán súng ống cho họ. Muốn bán súng ống thì phải có chiến tranh.

Không có thị trường nào làm giàu nhanh chóng bằng bán vũ khí. Một quả đạn bắn phi cơ giá hơn một chiếc xe hơi. Xe hơi thì chạy cả 10 năm tình cũ, còn đạn chỉ bắn được một phát. Khi mình đi chơi ở Phi CHâu và Trung đông, thấy người Tàu, Nhật Bản đầu tư vào mấy vùng này như bán xe hơi của họ chạy đầy đất nước này, mình chợt giác ngộ cách mạng là bán súng ống giàu hơn.

Hoa Kỳ trang bị và huấn luyện quân đội Ukraine từ năm 2014, sau khi ông thần Putin, buồn đời, không có gì vui, xua quân chiếm đóng nhiều phần đất của Ukraine, khiến mấy xứ lân cận, sợ phải ra chiến trường, nên uỷ nhiệm cho dân Ukraine, nên hồ hởi giao súng ống, tiếp tế, đủ thứ, ráng đừng để lính Putin sang xứ họ, dân tình bị cướp, gái bị hiếp dâm. Dân Ukraine lãnh đủ, được xem là tiền vệ chống lại bạo cường, bảo vệ tự do.

 Nay mấy nước Âu châu lại chạy mua súng ống của Hoa Kỳ, hết ai dám mua vũ khí của Nga Sô dù được lại quả. Các công ty vũ khí Mỹ sản xuất ngày đêm 24/7. Ai nấy đều gia tăng ngân sách quốc phòng, khiến các chương trình về y tế và xã hội sẽ bị giảm cắt. Người nghèo lại càng khổ hơn xưa. Các y tá ở Anh quốc bắt đầu làm reo.

Trên YouTube, có đăng bài diễn văn của tổng thống Eisenhower trước khi rời nhiệm chức. Ông ta kêu gọi người Mỹ phải cẩn trọng với tập đoàn bán vũ khí, dù ông là một cựu tướng lãnh, người hùng của thế chiến thứ 2. tổng thống Kennedy, không nghe lệnh, allez lãnh viên đạn vào đầu. tổng thống Reagan cũng bị hay ông tổng thống Carter cũng suýt bị cho ăn kẹo. Cách đây mấy năm, mình có đọc tài liệu về vụ ám sát ông Kennedy, nay họ bắt đầu cho thiên hạ xem.

Chiến tranh Việt Nam, xẩy ra để các tập đoàn này bán hết vũ khí còn thừa của thế chiến thứ 2. Mình nhớ tết Mậu Thân, sinh viên võ bị, ôm súng Garant to đùng hay súng Carbin M1 của thế chiến thứ 2 còn sót lại, bắn từng viên một trong khi Việt Cộng đã có AK 47, bắn liên thanh. Chỉ sau này mới được trang bị súng ống của lính Mỹ như ẢR 15,… AK vẫn là súng tốt hơn.

Khi xưa, các nước đánh chiếm nhau, cướp bóc, bán nô lệ làm giàu như thời La MÃ, Mông Cổ, Ottoman,.. vấn đề ngày nay, chiến tranh không đưa đến sự giàu có mà nghèo khó. Anh quốc trang bị súng ống để đánh thế chiến thứ 1, cho tan các đế quốc Ottoman và Hung Áo. Rồi đánh Hitler dù đã ký cam kết hoà ước qua ông Chamberlain để rồi đưa đến ngày tàn của đế quốc Anh quốc. 

Ngày nay, trí tuệ, kỹ nghệ, khoa học mới giúp đất nước giàu có. Các công ty như Microsoft, Google, Apple,.. đã làm lên biết bao nhiêu tiền. Hồi mình viếng San Jose lần đầu tiên, nghe nói Silicon Valley nhưng đâu có silicon gì đâu nhưng đã tạo ra cuộc cách mạng kỹ nghệ điện tử cho nhân loại và giàu có. Các công ty này đã được xây dựng bằng kỹ sư, trí tuệ chớ không phải quân lính đi hôi của.

Nhật Bản, Đức quốc, Ý Đại Lợi bị tàn phá trong đệ nhị thế chiến nhưng sau đó kinh tế họ đã vượt được lên. Trung Cộng đã phát triển nhanh chóng sau khi thức tỉnh sau khi quân lính của họ tràn sang biên giới để đánh cho Việt Nam một bài học, như tình trạng Putin hiện nay ở Ukraine. Được cái là Đặng Tiểu BÌnh nhận ra ngay sự yếu kém về quân đội lỗi thời của Trung Cộng nên kéo về, ra lệnh cải cách đất nước.

Đoàn quân nga cướp bóc, chuyên chở máy lạnh, máy giặt, không thể nào đền bù được sự mất mát to lớn của cuộc chiến. Tương tự kỹ nghệ Việt Nam Cộng Hoà bị tháo gỡ đem ra bắc đã làm kiệt quệ nền kinh tế sản xuất miền nam. Dạo ấy, Việt Nam Cộng Hoà đã lắp ráp xe hơi Citroen mang tên Ladalat. Máy móc vẫn phải nhập cảng từ Pháp nhưng mấy thứ phụ kiện là có thể sản xuất tại Biên Hoà.

Ngày nay toàn là nhà máy của ngoại quốc được thiết kế tại Việt Nam. Các nhà máy Biên Hoà trước 75, được xem là khá nhất Đông Nam Á dù trong thời chiến tranh. Năm 1995, mình về Hà Nội có đi thăm một cơ xưởng chế xà bông thủ công nghệ tại Hà Nội mà người ta rất hãnh diện khiến mình thất kinh vì trước 75, Sàigòn đã có công ty lớn sản xuất đại trà xà bông Cô Ba và bột giặt Viso. Mình quen với gia đình có hãng xưởng này.

Cuốc chiến Ukraine đã đưa ra thêm cái lỗi, hậu quả của chế độ xã hội chủ nghĩa được thành lập từ khi Bolshevik cướp chính quyền năm 1917 đến nay. Một anh bạn có cơ sở làm ăn tại Nga, có trên 600 nhân công người nga kể rằng; anh ta muốn đem một đường ống ga từ ngoài đường vào nhà máy để giúp tăng năng suất. Anh ta đã chi hơn 1 triệu đô la để các quan nhớn duyệt xét mà 13 năm nay vẫn chưa được thực hiện được.

Anh ta kể là hệ thống quan liêu của xã hội chủ nghĩa vẫn còn đấy. Điển hình là mùa đông, máy sưởi được dành cho khu A vào ngày thứ 2, thì họ cứ cho sưởi ấm dù trời nóng. Ngược lại trời lạnh thì khu B vẫn chưa được sưởi ấm. Ở Hoa Kỳ, anh ta nói trời nóng, không cần sưởi thì tự động tắt mở, còn ở Nga thì do công ty làm, chỉ có cách mở cửa sổ cho hơi nóng ra ngoài, tốn vô ích.

Mình hỏi với tài trí của anh, sao không làm cái gì lớn hơn thay vì sản xuất xì dầu. Anh cho biết, nếu làm gì lớn sẽ bị người Nga dành cái này của anh nhé. Người Việt ở Nga khó làm ăn lớn như tại Hoa Kỳ. Mình nghe kể các đại gia từng du học ở khối Liên Xô, lo buôn bán, chuyển hàng về Việt Nam làm giàu.

Các thể chế dân chủ đang gặp lộn xộn, chửi nhau bú xua la mua nên người dân muốn có một nhà lãnh đạo mạnh nên các phong trào cực hữu hay cực tả nổi lên. Ý Đại Lợi có đến 35% đảng viên cộng sản khi mình làm việc tại đây, nay họ bầu cho Đảng cực hữu, trở lại thừoi Mussolini.

Khi thất cử trước ứng cử viên Kennedy, ông Nixon, không muốn cãi vã, kiện tụng vì có dấu hiệu gian lận bầu cử ở Chicago. Ông ta kêu vì quyền lợi quốc gia nên gọi điện chúc mừng ông Kennedy và hứa sẽ cộng tác hết mình. Nhờ vậy mà sau này, ông ta đắc cử tổng thống.

Định nghĩa về quả bom khá đúng. Mình đoán truyền thông Trung Cộng, Nga,..đều cho ngược lại

Ông Al Gore sau khi kiện tụng, cũng phải chấp nhận trò chơi dân chủ dù thua mấy trăm lá phiếu tại Florida, nơi em của ông Bush làm thống đốc. Nếu thống đốc Florida dạo ấy là dân chủ thì chắc chắn ông Gore đắc cử. Ngày nay, thất cử thì người ta kêu gian lận và không chấp nhận cuộc chơi dân chủ và cứ rêu rao trên thế giới phải dân chủ hoá. Cuộc bầu cử nào cũng có lộn xộn, phiếu đếm lung tung vì cách bầu cử.

Từ mấy năm nay, có những phong trào dân tuý được trỗi dậy tại nhiều quốc gia như Ấn Độ, Trung Cộng, BA Tây, Ba Lan, Ý Đại Lợi, .. người dân Anh quốc bỏ phiếu Brexit đã nói lên sự đòi tự do quyết định số mình của họ thay vì dựa vào các nước lân cận,.. người dân không muốn bị toàn cầu hoá mà trở về cuộc sống của nước họ, ai chết mặc ai. Một người ở một làng nhỏ ở Hy Lạp không muốn bị một nhóm nào ở Bruxelles quyết định tương lai của họ.

Có mấy nước muốn chống lại tây phương như BRICS, họ không muốn bị tây phương khống chế nên tìm cách hợp tác để buôn bán, không lệ thuộc vào Mỹ kim. Ông hoàng xứ ả rập gặp các nhóm BRICS này để tìm cách buôn bán thì đùng một cái, không quân Hoa Kỳ đánh bom ở biên giới, lính Ba Tư xâm nhập biên giới, đánh bom bú xua la mua thế là ông hoàng quay đầu lại và Hoa Kỳ bỏ vụ lên án ông hoàng này giết ông nhà báo đối lập. Cho nên không nên tin tưởng vào các giới truyền thông. Ông Ayatollah muốn giết ông tướng nào đó hổn hào không nghe lời, điện thoại cho ông Trump thế là ầm, ông tướng này banh xác. Ông hoàng ả rập muốn xé lẻ với Trung Cộng,.., Biden gọi điện thoại cho ayatollah, súng cối bắn vào xứ ả rập. Nay thấy biên giới ấn độ và Trung Cộng xáp lá cà. Khó mà thân mật làm ăn với nhau.

Putin đem quân đánh chiếm Ukraine, xem đó là cách phòng ngừa bị tây phương bao vây, không có đường ra cửa biển Địa Trung Hải. Ông ta để binh lính nga cưỡng hiếp phụ nữ Ukraine, cướp bóc, đem đồ gia dụng về xứ Nga như quân lính lính Mông Cổ đánh chiếm các nước láng giềng hay quân đội Hitler lấy các vật giá quý báu, tranh ảnh,.. xứ Nga này bị Mông Cổ chiếm đóng nên ảnh hưởng khá nhiều về văn hoá Mông Cổ. Mình có xem bộ phim đức, kể thời lính của Stalin chiếm đống xứ họ. Đàn bà bị hiếp dâm gần như 100%. Mình đoán lính Mỹ, Anh quốc,..chắc cũng có nhưng không đến nổi như quân Nga.

Putin chuẩn bị cuộc xâm chiếm để lập lại đế quốc Liên Sô. Các kinh tế gia quan sát Nga bán dầu khí nhưng không tăng trưởng nền kinh tế của họ nên ước tính 30% ngân sách quốc gia được dành cho quốc phòng để chuẩn bị đánh chiếm Ukraine và các xứ lân cận. Tình báo thì họ biết cả.

Xui cho Putin là đụng phải tinh thần chiến đấu của dân Ukraine nên cho dội bom các hạ tầng cơ sở để giúp dân Ukraine bị lạnh buốt trào mùa đông. Mình chỉ muốn chiến tranh cho xong để người dân khỏi khổ. Người dân Ukraine đã sống 70 năm dưới ách đô hộ của người Nga nên họ không muốn sống lại cuộc sống của cha ông họ.

Nhờ qua cuộc chiến này, người ta mới hiểu tử huyệt của hệ thống hậu Liên Xô. Tham nhũng lan tràn đến cội rể của chế độ. Quân đội được trang bị vũ khí như đồ chơi nên khi lâm trận là ngọng. Xứ này không thay đổi cách sinh hoạt thì xem như bị bỏ rơi trong thế kỷ thứ 21 này.

Nên nhớ là Việt Nam Cộng Hoà thua vì giá dầu hoả lên quá cở thợ mộc. Số tiền viện trợ hàng năm cho Việt Nam Cộng Hoà không đủ mua nhiên liệu, súng ống,… Liên Xô viện trợ cho Hà Nội vì có dầu hoả bấn trên thế giới, giàu sụ. Tương tự Liên Xô xụp đổ vì giá dầu thời Reagan xuống quá thấp. Nghe kể là Hoa Kỳ ép mấy ông vua dầu hoả hạ giá dầu thấp khiến ngân sách Liên Xô thâm hụt và tan vỡ.

Cuộc leo thang chiến tranh và Ukraine được uỷ nhiệm đánh Nga dùm cho Tây phương trong khi Putin muốn hoà đàm

Khi giá dầu lên cao, các bộ trưởng tài chánh của OPEC đang họp lên giá dầu ở Wien, Áo Quốc thì họ cho Carlos, tên khủng bố nhà giàu với đồng bọn vào, bắt mấy ông bộ tưởng làm con tin. Mấy ông này hiểu là phải giảm giá dầu nếu không là chết. Kissinger còn lên tiếng sẽ cho quân đến trấn đóng mấy mõ dầu. Đọc tài liệu được giải mã thì nhìn lại lịch sử mới hiểu vấn đề khi xưa.

Đọc báo ngoài luồng thì Hoa Kỳ vớt 83% dầu hoả sản xuất của Syria hàng ngày miễn phí. Mấy triệu người dân xứ này phải bỏ quê hương chạy tỵ nạn khắp nơi như Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan mà mình có dịp viếng thăm tháng 7 và tháng 10 vừa qua. Dầu ở Iraq cũng được mua rẻ.

Mấy kỹ sư ở vùng Silicon Valley, đã cho thấy kỹ thuật khoa học mới giúp cuộc sống con người trên thế giới khá hơn, đã giúp các nước nghèo phát triển vì được các công ty ở Silicon Valley mướn. Không có Silicon Valley, Trung Cộng không được phát triển như ngày nay. Nam Hàn, Đài Loan,…tương tự. Các công ty này mướn các nước ở Á châu để sản xuất cho rẻ, giúp kỹ thuật được cập nhật hoá nhanh.

Cuộc chiến Ukraine sẽ giúp con người hiểu rõ hơn là muốn an sinh hạnh phúc thì cần giúp đỡ nhau, nương tựa mà sống. Không nên ganh tị rồi quay lại chém giết nhau sẽ khiến nhân loại đi thụt lùi. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Sách điện tử đóng cửa thư viện tại Hoa Kỳ

 Trong thành phố của mình đang ở từ 20 năm qua, có 3 thư viện. 1 thư viện lớn và 2 thư viện vệ tinh nhỏ hơn để cho 140,000 dân cư sử dụng. Ngoài ra, Quận Cam có cho phép dân cư trong vùng mượn sách ở các thư viện trong Quận. Mình có thẻ thư viện của thành phố đang ở và thẻ thư viện của Quận Cam nên có thể mượn sách báo của các thư viện trong vùng. Ngoài ra, họ còn có xe thư viện di động, để đến những nơi dân cư không có xe, phương tiện đến thư viện để giới nghèo có thể mượn sách. Mình được biết là ngày nay, chúng ta có thể mượn sách điện tử ở khắp nơi trên Hoa Kỳ.

Dạo mấy đứa con còn bé, mỗi tuần đều dẫn chúng ra thư viện gần nhà để đọc sách hay mượn và trả sách. Lên trung học đệ nhất cấp, hè cho chúng xung phong giúp xếp sách trong thư viện. Có năm thư viện hết tiền, mình có tặng Mỹ kim cho thư viện để mua sách cho trẻ em đọc vào mùa hè. Chương trình mùa hè này khuyến khích con nít đọc sách thay vì chơi. Mấy đứa con mình đọc 5 cuốn sách thì được một phiếu ăn hamburger miễn phí do tiệm ăn In & Out tài trợ, và tiệm sách Barnes & Noble tặng một cuốn sách. Chỉ cần được quản thủ thư viện ký giấy mỗi lần mượn sách. Họ chỉ cho sách ế nhưng có sách là chúng mừng, muốn đọc thêm sách.

Dẫn con đi mượn sách nên mình cũng mượn sách để làm gương cho con, đến khi con lớn thì chúng mượn sách ở trường trong khi mình mượn sách điện tử từ thư viện, khỏi mất công bò lại thư viện, nhất là hạy quên, phải nộp phạt trễ. Lâu lắm rồi mình chưa trở lại thư viện. Tuần báo hay báo thường nhật, mình có thể đọc qua internet như The Economist, chỉ cần có cái App, rồi bỏ số thẻ thư viện của mình rồi tải về đọc. Đỡ tốn tiền mua như khi xưa.

Có internet mượn sách cũng đỡ. Chỉ cần bỏ tên mình rồi khi có sách, họ email cho mình biết để bò lại thư viện để làm thủ tục mượn sách. Dạo này đi chơi nhiều, mình đem theo sách để đọc vì ở ngoại quốc Internet không nhanh như ở Hoa Kỳ. Tìm lại cái thú khi xưa, ở Đà Lạt, trời mưa vào mùa hè, chỉ biết mướn sách của tiệm sách Minh Thu ở Phan Đình Phùng về đọc trên giường, lăn qua lăn lại để đọc, chỉ ngưng khi ăn cơm. Nhà mình đông anh em nên đến giờ ăn là phải chạy xuống nếu không thì hết cơm.

Hôm trước, đi trả sách, buồn đời, đứng nói chuyện với bà quản thủ thư viện vì bà ta kêu lâu quá không gặp mình, tưởng đã dọn nhà. Lý do bà ta nhớ là khi xưa mình có cho thư viện $2,000 để giúp chương trình đọc sách mùa hè. Họ mua thêm sách bằng tiếng Tây Ban Nha cho học sinh gốc la tinh đọc. Sách việt ngữ mình không xài nữa, cũng đem tặng thư viện.

Thư viện chính của thành phố mình đang ở. Mới được xây xong độ 10 năm

Nói chuyện với bà ta thì mình thất kinh, không ngờ Internet và sách điện tử đã thay đổi thư viện và cuộc sống của các nhà văn. Sách điện tử chỉ được phép cho mượn 26 lần trong khi sách mua thì có thể cho mượn hoài, đến 90-100 lần mới rách bìa, phải dán lại. Đưa đến tình trạng ngân quỹ thiếu hụt.

Các nhà văn không nổi tiếng lắm, viết sách thì cũng có người mua, thư viện mua về cho thiên hạ đọc nên cũng sống qua ngày. Nay mỗi năm thư viện chỉ có ngân sách là $400,000 để mua sách mà ai cũng muốn mượn sách điện tử thế là ngọng. Thư viện phải mua sách điện tử loại nổi tiếng, thế là nhà văn thường đói. Họ viết sách, tiểu thuyết bình dân học vụ người Mỹ đọc, cũng kiếm cơm qua ngày, nay thì không bán được cho thư viện thì ngọng.

Mình sống tại nhiều quốc gia thì công nhận người Mỹ đọc sách ít nhất. Ở Âu châu khi sinh nhật hay giáng sinh, bạn bè tặng nhau sách nên phải đọc nêu không lần sau gặp nhau lại, chúng hỏi là ngọng. Trong khi ở Hoa Kỳ thì tặng áo quần hay bánh kẹo khiến họ mập ra. Mình quen kiểu Tây nên hay mua sách tặng bạn bè khiến họ nhìn mình như bò đội nón. Chán Mớ Đời 

Có một nhà văn khởi đầu bán sách năm lên 50 tuổi và từ đó xuất bản được 13 cuốn sách, khỏi cần đi làm, chỉ viết tiểu thuyết là có cuộc sống thoải mái. Nay bà ta than là sách điện tử đã khiến tiền hoa hồng giảm rất nhiều.

Lý do là khi chúng ta mượn sách điện tử, độc giả không mua nhiều nên nhà xuất bản không trả tiền. Có anh bạn học cũ, bỏ công sức ra lựa những bài tiêu biểu nhất của mình, viết về Đà Lạt,…rồi làm thành cuốn sách mang tên Mực Tím Sơn Đen, rồi bỏ lên Amazon. Ai mua thì họ in ra rồi gửi đến. Nghe nói nhà xuất bản phải bán trên 1,000 cuốn thì anh bạn mới bắt đầu nhận hoa hồng. Mình biết vài người bạn học cũ của đồng chí gái, ở Việt Nam có gửi mua sách qua Amazon. Bán 1,000 cuốn chắc đến tết Ma-rốc quá.

Vấn đề ngày nay, thư viện cho mượn sách điện tử khoẻ hơn là sách in bằng giấy. Ít mất công bỏ lại chỗ cũ mà lại đến tay nhiều người đọc. Sự thay đổi sách điện tử rất quan trọng như khi ông Guttenberg chế ra máy in chữ. Có thể thay đổi cách sinh hoạt tri thức của chúng ta rất nhiều.

Khi chúng ta mua một cuốn sách thì theo luật bản quyền Copyright Act, chúng ta có thể cho thuê và bán tuỳ theo chúng ta thích. Có cuốn sách của một nhà đầu tư tại New York mà giới học nghề đầu tư địa ốc muốn mua, lên giá tới mấy ngàn đô la mà người bán không cần trả huê hồng cho tác giả hay nhà xuất bản. Mình có mượn ở đâu để đọc. 

Năm 2008, bà Oprah Winfrey, mời ông chủ Amazon lên chương trình của bà ta để chỉ cách đọc sách qua KIndle và từ đó mọi người đọc sách báo qua kIndle. Người Mỹ bắt đầu tập đọc sách qua sách điện tử và đã thay đổi cách chúng ta đọc và học từ đấy. Đi máy bay, thấy thiên hạ lấy kindle ra đọc khá nhiều. Đọc kindle, chúng ta có thể thay nét chữ, chữ to hơn, không như đọc sách in phải đeo kính đủ trò. Mình có iPad nên đọc qua IPad cũng ok.

Trung bình một cuốn sách in giấy có thể cho mượn từ 30-100 lần là te tua. Thư viện thường để bán hạ giá 1, hay 2 đô để tống khứ, đỡ tốn kệ sách. Trong khi sách điện tử thì không bị vấn nạn này, thiên hạ khỏi chặt cây để làm giấy, bảo vệ môi trường,…

Vấn đề là mua sách điện tử khá phức tạp. Để tránh người ta mua sách điện tử rồi xoay qua bán lại như sách in giấy, các nhà xuất bản khôn hơn, chỉ cho phép thư viện cho mượn 26 lần/ cuốn. Sau 26 lần thì cuốn sách điện tử sẽ biến trong danh mục của thư viện. Thư viện phải tốn $15-16 đô la để mua thêm. Ngân sách của thư viện nhỏ chỉ có $400,000/ năm, nay phải mua gấp 3 lần sách điện tử thay vì mua 1 lần sách in giấy.

Sách mới ra, độc giả đều hồ hởi đón đọc nhưng thư viện chỉ được quyền mua một cuốn sách điện tử trong vòng 8 tuần lễ đầu ra mắt sách. Do đó độc giả phải chờ rất lâu. Khi mình mượn sách giấy in thì chỉ tốn độ 2 tuần là có ngay còn sách điện tử thì đợi mấy tháng. Lý do là để tên ở thư viện thành phố và các thư viện khác của Quận Cam. Thế là ngọng. Dạo này mình mua sách điện tử để đọc nhanh hơn là mượn từ thư viện.

Các thư viện đang xin chữ ký để đòi hỏi các nhà xuất bản bỏ vụ 8 tuần lễ đưa đến tình trạng này, nhà xuất bản thích thư viện vì mua sách của họ, thư viện yêu thích các tác giả nhưng mọi người đều ghét Amazon. Chỉ ông thần này là làm tiền trên xương máu của tác giả, nhà xuất bản.

Có một cái App tên Libby mà mình sử dụng từ 10 năm nay để mượn sách thư viện, tải về, lên xe là mở sách để nghe hay mượn audio. Thời buổi này lười đọc sách thì bấm cái nút read là tự động điện thoại đọc sách cho mình nghe để khỏi buồn ngủ. Mình có thử viết một bài bằng đọc cho iPad nghe và viết lại. Hơi chậm một tí nên phải gõ.

Hôm qua, lái xe trên xa lộ, trời mưa, bổng phía bên tay trái có một chiếc xe thắng hay sao đó, quay vòng vòng trước xe mình. May quá chạy chậm và đã thấy nên hạ pedale nếu không thì chắc mệt.

Để khỏi đợi, độc giả có thể làm nhiều thẻ thư viện và cứ bỏ tên mỗi thẻ của thọ là không bao giờ phải đợi nhưng phải về hưu, có thì giờ để chuyển đổi trên máy điện toán. Mình ở Quận Cam nhưng có thể làm một thẻ thư viện ở New York, khắp nơi rồi cứ lên mạng ghi danh thì có thể mượn ngay. Vấn đề là mất dạy, không công bằng.

Lượng độc giả mượn sách đợi khắp nơi sẽ khiến nhà xuất bản không bán được sách, thư viện không cho mượn sách thì các quản thủ thư viện sẽ bị sa thải,…

Tương tự kỹ nghệ thâu băng nhạc để bán cũng lâm vào trường hợp này. Thiên hạ lên thư viện để mượn và nghe. Trước đây, mình hay mượn băng nhạc của thư viện để nghe trong xe với mấy đứa con để chúng làm quen với Schubert, Beethoven,… khi mình sang Pháp, chả biết gì hết khi nghe tây đầm học chung nói về âm nhạc hội hoạ nên khi có con phải cho chúng biết ngay từ bé để khỏi bị ngu ngu như bố chúng.

Trước đây mình thích mua sách điện tử vì rẻ nhưng nay thấy cũng đắt tương tự sách in nên mua sách in đọc cho đã. Hoá ra là các nhà xuất bản nghĩ là nếu bán sách điện tử rẻ thì họ không lời vì 45% sách của  nhà xuất bản MacMillan được bán cho thư viện. Thế là họ tăng giá lên vì thư viện chỉ có một ngân sách hạn định.

Tình trạng này đưa đến việc đóng cửa thư viện tại nhiều nơi. Có anh bạn kêu thư viện cua thành phố Yorba Linda đóng cửa, sau đó thì một tiệm ăn In&Out được mở như kiểu người Mỹ thích ăn hơn thích đọc. Chán Mớ Đời 

Có những tổ chức bắt đầu kêu gọi các đại biểu làm luật, bắt các nhà xuất bản bán rẻ sách điện tử cho thư viện. Hy vọng quốc hội sẽ can thiệp vụ này vì nếu không thư viện sẽ biến mất, sẽ giúp ngu dân trí người Mỹ. Hiện nay, người Mỹ đọc sách ít hơn người sinh sống tại âu châu. Thử tưởng tượng, người Mỹ mà đọc sách nhiều như người Âu châu, chắc xứ họ tiến xa hơn.

Theo thử nghiệm thì được biết người đọc sách sống lâu hơn người không đọc sách. Còn ai đọc bờ lốc của mực tím sơn đen thì chắc sẽ thọ rất lâu vì có nhiều người đọc cho biết là trên 80 tuổi. Có nhiều người như không ngủ vì mình mới tải một bài lên bờ lốc là đã thấy có người đọc. Bờ lốc https://www.muctimsonden.com/  là do hai anh chàng quen đọc bài mình viết nên bỏ công sức ra để chuyển tất cả những bài mình viết trước đây về bờ lốc để tìm kiếm cho dễ hơn trên facebook. Mình thì nông dân nên i tờ về thông tin công nghệ.

Tóm lại muốn sống lâu thì đọc bờ lốc của Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tại sao nam cầu thủ túc cầu bận xu chiêng?

 Đi chơi ở Mexico nhưng vẫn theo dõi giải túc cầu thế giới, gặp dân xứ này than đội tuyển của họ năm nay dỡ quá nên ủng hộ xứ Ma-rốc. Mình rất ngạc nhiên khi thấy cầu thủ cởi áo ra khi làm bàn rồi chạy như điên như chả hiểu chuyện gì xảy ra. Thay vì thấy 6 múi lại thấy các cầu thủ này bận đồ lót như xú chiêng của phụ nữ mà hình ảnh độc đáo nhất và nổi tiếng nhất khi cầu thủ của nữ đội tuyển Hoa Kỳ đá luân lưu đoạt chức vô địch thế giới khiến cô Chastain lột áo quăng lên trời lòi ra xú chiêng thể thao. Đàn ông buồn năm phút tưởng lòi ra bộ ngực vĩ đại. 

Lúc đầu mình tưởng họ bận loại này để bó cái lưng để khỏi bị chấn thương khi đối thủ húc họ hay thục cùi chỏ hay gì đó như họ dán băng keo ngay đùi để khỏi bị cơ bắp lộn xộn. Ngu như mình nên nghĩ bậy. Cứ tưởng là cầu thủ đồng tính. Dạo này có nhiều nam cầu thủ đồng tính, bắt chước các nữ cầu thủ ra mặt, lên tiếng về giới tính của họ. Thấy đội tuyển của Hoa Kỳ có một cô rất xinh, mới đây nghe cô ta mới thành hôn với một cô khác trong đội tuyển. Chán Mớ Đời   

Buồn đời trên tàu không biết làm gì mình gút gồ thì hóa ra họ bận cái áo có gắn 1 gps dùng để định vị, thu nhận các dữ liệu của cầu thủ để huấn luyện viên, cầu thủ sử dụng để tập luyện và thi đấu.  

Cầu thủ Nam Hàn Hwang Hee-chan, trên, sau khi thắng Bồ Đào Nha, bận áo định vị 

Mình mò mò tài liệu thì khám phá ra công ty Catapult Sports, sản xuất và bán mấy áo này để định vị, đo đạt cầu thủ chạy, quyết đấu ra sao, tập luyện như chạy trong lúc thi đấu được bao nhiêu cây số, vận tốc và cường độ. 

Hèn gì mình thấy báo chí đưa thống kê cầu thủ chạy bao nhiêu cây số, đưa bóng bị mất bao nhiêu lần hay đoạt banh lại từ đối thủ,…

Xem như sau một buổi tập dợt hay thi đấu, đội huấn luyện viên có thể xem thống kê về cầu thủ. Mình nhớ có trận MU thua, hôm sau huấn luyện viên bắt cả đội chạy 12 cây số vì thống kê cho biết đội mờ u này chạy ít hơn đối thủ đến 12 cây số. Hóa ra là nhờ vào mấy áo định vị này. Qua thống kê thì đội huấn luyện viên có thể bỏ vào máy điện toán để biết cách giúp cầu thủ lấy lại sức. 

Điển hình người ta cho biết cầu thủ Ba Lan Robert Lewandowski đi bộ nhiều nhất trong các trận đấu ở vòng loại của giải túc cầu thế giới, khá hơn cầu thủ Lionel Messi, của đội tuyển A Căn Đình trong khi cầu thủ Antonee Robinson của Hoa Kỳ chạy 35.4 kilometer một giờ. Có lẻ vì vậy mà cầu thủ Ronaldo phải ngồi chầu rìa vì đã già nên chạy chậm hay quên chạy. Chỉ cho vào độ 20 phút cuối để có thể thay đổi tình thế với kinh nghiệm của mình. Sáng nay anh chàng này vào sân, máy tính rằn ganh ta đụng được trái banh 7 lần.

Cầu thủ Ben White của đội tuyển Anh quốc tức giận vì không được đá nên cãi lộn với phó huấn luyện viên. Ông này đưa ra những dữ kiện về tập luyện của cầu thủ này và tống cổ về nước để giữ tinh thần của đội tuyển không bị phân chia. Rốt cuộc Anh quốc vẫn thua Pháp quốc.

Mấy áo GPS này được các huấn luyện Viên giúp cầu thủ lấy lại sức, ăn uống ra sao tương tự quả banh cũng có máy định vị điện tử được bỏ ở trong quả banh và trước khi đấu đều được chạc điện. Các loại chip điện tử định vị này được truyền lên vệ tinh nên chúng ta thấy quả banh của đội tuyển Nhật Bản tưởng ra. Ngoài ra những vệ tinh cho thấy quả bóng vẫn 1/8 cm ở làn vôi của đường biên giúp Nhật Bản thắng đội tuyển Đức. 

Trong quả banh có gắn một con chip điện tử thiết kế bởi công ty kinexon, nặng độ 14 gr, có hai thiết bị:

• Ultra-wideband (UWB) sensor: 1 kỹ thuật cao hơn GPS Bluetooth định vị và truyền vào máy điện toán vị thế của trái banh khi đi chuyển

• Inertial measurement unit (IMU) để biết vị trí trên không gian của trái banh. 

• Do đó người ta kêu cầu thủ Ronaldo đóng kịch rất dỡ dù đầu anh ta không chạm vào trái banh nhưng cứ là toáng với nụ cười hoa hàm tếu như vừa đội đầu vào lưới. 

Hệ thống này chụp 500 lần trong vòng 1 giây đồng hồ. Các dữ liệu được truyền qua hệ thống định vị gọi local positioning system (LPS), được kết nối khắp sân đá. Bây giờ mình mới hiểu lý do làm sao người ta bắt được lỗi việt vị vì khi trái banh được chuyền đi bởi một cầu thủ và định vị của cầu thủ nhận bóng có bị việt vị hay không từ 1/500 giây, họ còn đeo cánh tay cùi chỏ lòi ra hay không. 

Nội đem theo điện thoại bên mình thì máy tự động tính mình đi bao nhiêu bước, leo vào nhiêu thang cấp trong ngày. Cuối ngày chỉ mở ra xem, thấy thiếu thì đi thêm cho đủ. 

Vớ chật quá nên cầu thủ sợ vọt bẻ nên cắt mấy lỗ

Ngoài ra còn thấy vụ vớ của cầu thủ bị cắt nhiều lỗ. Lúc đầu mình tưởng bị chuột gặm hay ai đá làm lũng lỗ. Mò mò mới hiểu là vì vớ bó chặt quá khiến cầu thủ hay bị vọp  bẻ nên họ lấy kéo cắt từng lỗ giúp máu lưu thông không bị vọp bẻ trong khi người ta khuyên là nên mang vớ bó sát chân để giúp máu lưu thông. 

Giải túc cầu năm nay được tổ chức vào mùa đông, khơi khơi vì mấy ông ả rập giàu có, muốn tổ chức đá banh. Thiên hạ chửi mệt nghỉ vì tham nhũng, các công ty quảng cáo rầm trời rồi mấy ông ả rập chơi khâm, không cho bán bia vào giờ chót. Ít ra có tiền mua giải túc cầu cũng được vì 100 năm nữa chưa chắc là có khả năng tổ chức dù có mua các cầu thủ nổi tiếng thế giới. 

Hoa Kỳ khởi đầu biết về tức cầu từ khi tổ chức giải thế giới năm 1994, xem như 30 năm nay, mới bắt đầu có cầu thủ đá cho các đội tuyên ở Âu châu tương tự các đội tuyển Nhật Bản và Hàn quốc điều có cầu thủ đá ở Âu châu nên trình độ của họ được nâng cao một in tuy chưa bằng Âu châu. Đang xem đội Ma-rốc cũng có rất nhiều cầu thủ đá cho các câu lạc bộ Âu châu. 
Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo phơi nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Trả hết về người

 Hôm trước, gặp ông Tám Bolsa, nghe ông ta kể mấy ông bạn thân, bị tiểu đường nên nay hết rờ vợ, xao lãng việc nộp thóc. Ngạc nhiên mình hỏi thì ông Tám Bolsa nói tiểu đường khiến đàn ông liệt dương. Tò mò mình tìm tài liệu đọc thì rút vài điều thú vị. Đàn ông bị liệt dương còn phụ nữ cũng na ná khi về già, cũng hết muốn chồng nộp thóc, chẳng bù lại thời mới cưới nhau, làm rung chuyển giường hàng đêm.

Ông Tám còn kêu mấy ông bạn già khi hội họp, đi tiểu đều nhường ông ta đi trước vì họ có vấn đề đi tè lâu.

Theo thống kê thì hơn phân nữa những ai bị tiểu đường đều có vấn đề liên đới đến thoả mãn sinh lý. Điểm may là có cách để chửa trị, ngoại trừ không muốn nhìn chồng hay mụ vợ sau bao nhiêu năm máu lửa, nội chiến từng ngày.

Theo nghiên cứu của tiểu bang Massachussetts về đàn ông lớn tuổi, đàn ông có bệnh tiểu đường thì khả năng bị bệnh liệt dương lên đến gấp 3 đàn ông bình thường. Người Mỹ gọi “erectile dysfunction (ED)”. Bệnh này đến với người đàn ông bị tiểu đường sớm hơn 10-15 năm đàn ông bình thường. Căn bệnh này có thể đưa đến những vấn đề khác cho người đàn ông như bệnh trầm cảm, thiếu tự tin, lo ngại khi hành lạc…

Về phụ nữ cũng có những vấn đề về sinh lý khi bị bệnh tiểu đường. Họ không còn hứng thú khi làm tình, sợ đau khi hành lạc, không còn cảm nhận sự khoái cảm. Ngoài ra hay bị lộn xộn ở chỗ kín, đường tiểu hay bị nhiễm trùng như urinary tract infections (UTIs),…

Lý do chính là lượng đường Glucose cao, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ và sinh lý. Theo nghiên cứu thì chỉ số A1C (đo lượng đường lâu dài) càng cao thì vấn đề con chim đa đa không hồi phục được đành bay xa như bài hát. Nhiều khi đàn ông lo sợ dương vật không cương hoành tráng được nên bị khủng hoảng tâm lý. Ngược lại lượng A1C của phụ nữ đưa đến không thích giao hợp chưa được các nghiên cứu xác nhận. Nhưng lượng A1C càng cao thì chỉ số bị UTIs càng nhiều khiến ông chồng chỉ biết ngồi ca buồn vào hồn không tên, thức giấc nữa đêm mò vợ, nàng biểu đừng đụng tôi… lượng đường Glucose cao thì dẫn đến tình trạng đau khi giao hợp.

Đầu óc cần thoải mái mới giúp con chim đa đa hoành tráng lên được. Khi lên cân nhiều thì giảm lượng nitric oxide (NO) trong cơ thể. Loại này giúp các cơ bắp thư giản, giúp máu chảy về vùng cấm địa để giúp cương con chim đa đa. Khi béo phì thì khiến đối tượng cảm thấy ít hấp dẫn về ngoại hình.

Phụ nữ có vấn đề về hormone, làm xáo trộn về sinh lý, nhất phụ nữ béo phì. Tương tự đàn ông béo phì thì sẽ giảm testosterone, đưa đến sự giảm thèm ân ái và con chim đa đa bay xa.

Đời sống hàng ngày không được chuẩn lắm khi ăn uống không điều độ, uống rượu, hút thuốc, không tập thể dục, bị stress,… đủ thứ trong cuộc sống hiện tại dẫn đến những vấn đề sinh lý không bình thường.

Vấn nạn của bệnh liệt dương là có khả năng khiến đàn ông bị bệnh trầm cảm. Các nghiên cứu khác cũng đưa đến kết luận về phụ nữ béo phì và bệnh tiểu đường. Bệnh tiểu đường và bệnh trầm cảm sẽ khiến chúng ta không thích gần gũi với người hôn phối, thậm chí ngủ riêng phòng. Nhiều vụ ly dị xẩy ra vì một trong người không còn thích giao cấu, gần gũi khi lên giường.

Xem truyền hình thấy quảng cáo nhiều về mấy loại thuốc trị bệnh liệt dương. Thấy ông chồng vui vẻ, bà vợ mặt sáng sủa như mặt trời cách mạng, ôm nhau đi bên nhau về ánh hoàng hôn của cuộc đời. Vấn đề là chỉ hiệu nghiệm cho độ 50% đàn ông bị bệnh tiểu đường loại 1 và loại 2. Nghe nói có máy bơm cho dương vật cường dương hay chích vào gì đó. Ngoài ra có phẫu thuật. Mình nhớ ông Larry quen, kể là có giải phẫu lâu rồi khiến con chim đa đa lúc nào cũng tung cánh chim bay về tổ ấm khiến mấy bà bạn ngạc nhiên. Ông ta không dám nói thật sợ mấy bà Chán Mớ Đời. Ông ta còn giao hợp đến năm 82 tuổi, khi bị bệnh ung thư thì nói bác sĩ cho uống thuốc gì đó khiến con chim tắt tiếng luôn. Ông ta kể được bác sĩ cho toa thuốc cường dương, một loại tương tự Viagra nhưng rẻ hơn.

Những ai có lượng ít testosterone thì nếu chữa lành vụ này sẽ giúp con chim phấn khởi hồ hởi lại. Tin mừng cho đàn ông bị bệnh tiểu đường. Có một cách trị liệu mới gọi là low-intensity shockwave therapy, dùng một chiếc đũa tạo những làn sóng âm thanh để giúp máu lưu thông đến dương vật mà tờ báo Sexual Medicine Reviews nhận xét rất hiệu nghiệm cho những ai bị bệnh tiểu đường. Bác nào đã thử rồi, cho mọi người biết. Em sẽ giữ kín danh tánh. Cảm ơn.

Ngoài ra các nhà nghiên cứu cho rằng thay đổi đời sống có thể giúp phục hồi chức năng của con chiêm đa đa như tham khảo các cố vấn về gia đình, ngưng hút thuốc, giảm cân, ngừng uống rượu hoặc chuyển đổi các loại thuốc vì có nhiều thuốc gây hiệu ứng phụ như trường hợp ông Larry, từ khi bác sĩ cho ông ta uống một loại thuốc gì để trị bệnh ung thư nơi mũi thì con chim đa đa của ông ta tan nát đời luôn.

Về phụ nữ bị tiểu đường thì bác sĩ khuyến khích giảm cân, tập thể dục, chữa trị cá nhân hay cùng với người bạn đời, dùng dầu để bớt khô hay dùng gia laser vào âm hộ để cấu tạo lại các làn da,… đừng sử dụng thuốc khiến giảm thiểu sự ham muốn sinh lý như ông Larry uống thuốc chữa bệnh ung thu. Nhất là giảm stress.

Họ khuyến khích ăn uống theo chế độ Địa Trung Hải, để giảm cân, giảm đường,… mình nhớ có xem một phim tài liệu về người Peru, ăn khoai tây đen chôn trên núi. Có ông lão trên 100 tuổi có cô vợ trẻ và có con nhỏ 10 tuổi kinh. Tháng 4 vừa rồi, leo núi Machu Pichu, mình có ăn được một lần nhưng chả thấy gì cả. Chắc leo núi cả ngày nên tối chỉ muốn ngủ để lấy lại sức. Ngược lại đi Ai Cập và Jordan vừa rồi, ăn uống theo chế độ Địa Trung Hải, thêm đi chơi không bị stress nên hay mi đồng chí gái. Chán Mớ Đời 

Người ta khuyên nên ăn uống theo chế độ Địa Trung Hải và tham gia các sinh hoạt cộng đồng để tránh bệnh trầm cảm. Quan trọng là nên nói cho bác sĩ hay nhóm y tế của mình thay vì đợi họ nêu lên vấn đề. Đây là một vấn đề tế nhị nên ít ai dám hỏi mà nếu không hỏi thì khó mà hiểu được vấn đề để giúp cuộc sống mình vui tươi hơn nhất là lao vào vùng trầm cảm.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Chuyện bên lề giải túc cầu 2022

 Kỳ tranh giải túc cầu thế giới năm nay gây nhiều tranh cãi, nào là để cho mấy ông nhà giàu ả rập tổ chức thay vì Hoa Kỳ. Hoa Kỳ bị loại khi ghi danh muốn tổ chức giải túc cầu thế giới dù đem cựu tổng thống Clinton ra để chiêu dụ thế giới túc cầu vì không được phép hối lộ cho các chủ tịch túc cầu thế giới. Nghe tài liệu kể rất là nhiều tiền, thêm gái gú. Nổi điên, ông Mỹ chơi thiên hạ, khui ra hết và cho bắt hết mấy tên chủ tịch bóng tròn chính, rồi lại để lộ ra mấy ông chủ tịch bóng trong thế giới và Âu châu như Platini, tham nhũng khiến họ phải từ chức. Sau đó Hoa Kỳ, Gia-nã-đại và Mễ Tây Cơ đăng cai được lãnh thầu tổ chức kỳ tới.

Cuối cùng thì tiền thưởng quá nhiều nên mọi người bổng nhiên trả nhớ về không, nhất trí tranh giải vào mùa đông tây phương để bớt nóng vì mùa hè là khỏi cần đá. Tháng 7 vừa rồi mình có ghé lại Dubai 1 tuần, nóng kinh khủng, không có máy lạnh chắc chảy mở. 

Nhớ năm 1994, Hoa Kỳ được giao cho nhiệm vụ tổ chức giải túc cầu thế giới mà dân Mỹ chưa bao giờ thấy một trận đá banh treen đài truyền hình. Xứ này chơi banh bầu dục nhưng lại gọi Football như ở Âu châu nên mình hơi chới với khi sang Hoa Kỳ sinh sống. Nhưng cũng nhờ vậy mà người Mỹ mới bắt đầu chơi loại thể thao nhất là phái nữ, đoạt nhiều giải vô địch thế giới. Phái nam cũng bắt đầu khá lên, có cầu thủ đá cho các câu lạc bộ Âu châu như đại hàn và Nhật Bản. Biết đâu nhờ đăng cai tổ chức giải thế giới, mấy chục năm sau người Qatar sẽ đoạt giải thế giới.

Túc cầu tại Hoa Kỳ khó phát triển như các môn bóng chuyền, bóng rỗ và banh bầu dục. Tiền bạc nhiều quá nên các môn này tìm cách chống sự bành trướng của môn túc cầu. Được cái là túc cầu được phái nữ thích nên đang phát triển mạnh ở trường học.

Mình nhớ dạo còn đi học, đọc báo L’equipe, cựu tuyển quốc gia và huấn luyện viên của đội NIce, đề nghị qua Phi châu, mở một câu lạc bộ huấn luyện đá banh, để tuyển cầu thủ đá giỏi, đem qua Pháp để đá, để câu khách các người nhân công gốc phi châu. Không ngờ hôm nay  14 đội trong 32 đội dự WC 2022 đều có cầu thủ gốc Phi tổng cộng lên tới 72 cầu thủ và cộng thêm các đội châu Phi đang tham dự thì có lẽ nói không ngoa World Cup 2022 thuộc về châu…Phi.

Đội Anh có mỗi Bukayo Saka gốc Nigeria, thêm các cầu thủ như Rashford, từ vùng Trung Mỹ, cựu thuộc địa của Anh quốc là ít nhất trong khi các đội Pháp (14), Qatar (10), Đức (7), Bỉ (6), Thụy Sỹ (6) và Bồ Đào Nha (5) có nhiều cầu thủ gốc Phi nhất. Mỗi đội được tuyển 26 người, trong đó có 3 thủ môn. Các ngôi sao như Cody Gakpo, Karim Benzema, Kylian Mbappé, Antonio Rüdiger, Romélu Lukaku đang chơi cho các đội châu Âu mà lập thành hàng công cho đội tuyển châu Phi.

Tranh giải thì có những vụ ngựa về ngược, kết quả trái với dự đoán như Nhật Bản thắng Đức quốc hay Á Căn Đình bị bại dưới Saudi Arabia. Nhiều người xấu mồm kêu là bán độ đủ trò. Cho thấy trình độ túc cầu các nước nhỏ khi xưa đang bắp kịp các quốc gia Âu châu và Nam Mỹ.

Cổ động viên của đội tuyển Ma-rốc, ở lại sau trận đấu kết thúc để dọn dẹp, cho thấy các khán giả của xứ hồi giáo này cũng đàng hoàng không thua gì mấy hiệp sĩ của xứ Phù Tang. Không hút gió, chửi bới khi quốc thiểu của đối thủ được cất lên. Nói lên tinh thần thượng thể thao của xứ họ,không tự hào quá đáng, hạ bệ đối phương thua xa đến 15 năm..

Báo chí đưa tin các cổ động viên của đội tuyển Ma-rốc rất lịch sự, không chê bai, châm chọc trước trận đấu khi đội tuyển Croatia hát quốc ca của họ như thường gặp tại các trận đấu quốc tế. Ngoài ra, họ cũng như các cổ động viên Nhật Bản, ở lại sau khi trận đấu kết thúc để dọn dẹp, đem rác đi quăng. Làm kiểu này thì xứ Qatar sẽ không cần mướn người nhân công ngoại quốc, khỏi bị lên án là gian ác, vi phạm nhân quyền,…

Phòng thay đồ của đội tuyển Nhật Bản sau khi họ rời khỏi sau trận đấu.

Có hai điểm chú ý là trước và sau trận đấu giữa Đức quốc và Nhật Bản, khiến báo chí đăng tải và thiên hạ nhảy vào chửi bới. Con người thích chửi bới dù chưa hiểu hư thực. Trước trận đấu, đội tuyển Đức quốc đứng chụp hình và tự bịt mồm. Nghe nói họ bỏ rất nhiều thì giời để tư duy đột phá ra cách ủng hộ giới đồng tính, bị khoá mồm hay cấm cản tại xứ ả rập này như Âu châu mấy chục năm trước. 

Các khán giả ả rập lại đem hình ảnh cựu cầu thủ quốc gia Đức quốc Ozil ra để nói rằng Đức quốc cũng kỳ thị, đạo đức giả. Cầu thủ Ozil này gốc Thổ Nhĩ Kỳ, đá cực đỉnh, giúp Đức quốc đoạt giải vô địch ở Ba Tây nhưng sau này ông ta lên tiếng, cho rằng Đức quốc kỳ thị nên không được tuyển nữa.

Theo giải thích của báo chí, xứ Qatar này cấm các giới đồng tính nên nhân danh quyền làm người, các cầu thủ tự bịt mồm mình như 1 ẩn dụ, thay cho các người đồng tính tại xứ này. Họ muốn đeo băng tay hay chi đó để ủng hộ các nhóm đồng tính nhưng ông thần Fifa ra lệnh, không được. Nếu làm sẽ bị loại.

Nghe nói các thủ quân các đội muốn đeo băng tay này để nói lên tiếng nói cho các người đồng tính tại Qatar. Sau không dám vì sợ bị loại ra khỏi cuộc thi đấu và mất tiền thưởng.

Trước khi đấu, các cầu thủ Âu châu muốn đeo cái vòng gì nói lên sự ủng hộ giới đồng tính như cái cờ ngủ sắc tiêu biểu của họ. Bộ trưởng thể thao của Đức quốc, tham dự ở khán đài, nghe nói cũng mang gì đó để ủng hộ vụ này hay lấy phiếu như thể chửi vào mặt ban tổ chức, bà đếch sợ mày. Nghe nói trước đó, FIFA cấm, không được làm như vậy, sẽ bị loại. Nếu bị loại thì không có tiền thưởng nên họ chấp nhận, bỏ vụ này. Cứ tưởng tượng nếu đoạt giải này, các cầu thủ sẽ được vài chục triệu hay cả 100 triệu đô qua quảng cáo.

Có người kêu gào không nên xen chính trị vào thể thao. Khi chống lại quyền lợi của mình thì người ta kêu gọi không muốn dính dáng gì đến chính trị nhưng khi đụng đến quyền lợi thì họ kêu ré lên.  

Sáng nay, đọc báo thì được biết các xứ âu châu đang dọ hỏi với nhau để rút khỏi hội FIFA khiến thiên hạ nhảy vào chửi. Họ nói các ông các bà đến xứ người ta nhưng lại bắt buộc người ta nghe lời của các ông bà tương tự ai đến nhà các ông bà, bắt ông bà nghe lời họ. Nếu đọc báo tây thì họ hoan hô các cử chỉ này còn đọc báo các nước nhỏ thì họ chửi mấy ông tây bà đầm không lịch sự. Vào nhà người ta mà cứ đòi này đòi nọ. Muốn áp dụng tư duy của người Âu châu vào xứ họ.

Thế kỷ 21 cho thấy văn hoá tây phương gây nhiều ảnh hưởng trên toàn cầu. Mình viếng nhiều quốc gia từ đầu năm đến nay như Peru, Tanzania, Ai Cập, Jordan, Dubai, Thổ Nhĩ Kỳ và tuần tới là Mexico. Điều mình nhận thấy là văn hoá tây phương nhất là Hoa Kỳ tràn ngập mấy xứ này về ăn uống, nhạc, truyền hình, phim ảnh. Đi đâu cũng thấy dân tình uống Coca Cola, bận áo quần hiệu Mỹ.

Có nhiều lãnh đạo các nước lớn, không muốn bị văn hoá tây phương thay thế văn hoá ngàn năm của quốc gia họ nên tìm cách thoát Mỹ. Họ mua xe Nhật Bản, Đại HÀn, và tìm cách thoát khỏi vòng tay anh Mỹ nên ngã vào anh ba tàu. Ở phi châu, Trung Cộng đầu tư 50% tổng số đầu tư của ngoại quốc. Hỏi Ai Cập JOrdan, Thổ Nhĩ Kỳ đều nói vậy. Trung Cộng tuyên bố là trong 10 năm tới sẽ đầu tư 10 tỷ đô la vào thị trường Ai Cập.

Điểm đáng để ý là các câu lạc bộ túc cầu lớn ở Âu châu đều do các ông ả rập làm chủ như các đội Paris Saint Germain, Manchester City,… và họ còn đang tính mua thêm Mờ U. Khán giả qua truyền hình, cổ động viên của các câu lạc bộ Âu châu đa số là từ Trung Cộng, Ấn Độ,..nên thấy các quảng cáo bằng tiếng tàu. Nếu họ bỏ FIFA thì chơi một mình, tiền đâu trả cho cầu thủ. Mấy chính trị gia và truyền thông phương thông chỉ trích tự do ngôn luận bị chèn ép tại Qatar hay các công trình xây dựng khiến nhiều công nhân ngoại quốc chết. Chuyện tai nạn nghề nghiệp ở công trường xẩy ra hàng ngày tại các công trường xây cất, bất cứ quốc gia nào. Nhất là khi cố gắng làm giờ phụ trội, mệt nên dễ xây tai nạn.

Trong khi đó các áo quần của các đội tuyển Âu châu đều được may tại các quốc gia nghèo, công nhân được trả mấy xu một giờ, đã nói lên sự đạo đức giả của các ông tây bà đầm. Mình có xem phim tài liệu về ngành may mặc tây phương, đưa sang các nước nghèo thực hiện để họ làm giàu. Nhân công mấy xứ này bị  ép làm việc không ngưng, dễ bị tai nạn. Mình thì muốn làm rẻ bán giá cao để lời nên không bao giờ chỉ trích ai cả.

Các nước Tây phương hơi đạo đức giả vì nếu họ không thích đường lối của chủ nhà thì boycott, không tham dự như ở thế vận hội Mạc Tư KHoa khi xưa hay khối Liên Sô boycott thế vận hội Hoa Kỳ sau đó. Không đến dự thì thế giới cảm phục nay họ cứ lấy tiền rồi lên tiếng rao giảng đạo đức.

Theo tin tức từ Qatar thì giới trẻ nhất là nữ giới tham gia các thể thao nhiều hơn xưa. Phụ nữ nghe nói lên đến 60%. Cho thấy chúng ta cần thời gian để thay đổi nền văn hoá cổ xưa để tiến theo trào lưu của thế giới hiện nay. Các chỉ trích đúng nhưng không nên đạo Đức giả.

Theo mình đọc tin tức, các người ngoại quốc đến từ Âu Châu, sinh sống tại xứ này nhiều năm qua. Họ cho biết nhờ chính phủ chi hơn 200 tỷ đôla để xây hạ tầng cơ sở, giúp người dân di chuyển và đời sống của họ thay đổi sau giải túc cầu thế giới. Chúng ta bị truyền thông định hướng nên cứ lên tiếng chỉ trích đủ trò. Kêu bỏ ra hơn 200 tỷ đô để được tổ chức giải túc cầu thế giới. Khi có tiền thì họ muốn làm thì làm, ai cấm họ đâu. Có lẻ chúng ta nghèo, ganh tị nên lên tiếng chửi bới. Việt Nam có bỏ tiền ra để tổ chức đua xe Formula 1 nhưng bị dính covid nên không thực hiện được.

Khi đi Dubai hay Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan, mình mới khám phá những gì mình đọc trên báo tây phương đều không đúng hoàn toàn. Có mục thị mấy xứ này mới hiểu mình có cái nhìn sai, bị định hướng bởi truyền thông tây phương.

Khi leo núi Kilimanjaro, mình có nói chuyện với cặp Thụy sĩ trong nhóm. Mấy người này, du lịch các nước nhiều nơi nên họ có cái nhìn thoáng không cực đoan như người Âu châu không đi chơi ở ngoại quốc. Điển hình là người hồi giáo rất tốt với người khách lạ. Khi xưa ông Mohammed mồ côi cha sớm rồi mẹ nên được ông nội nuôi nên khuyến khích người tín đồ theo ông ta phải đối xử tốt với người lạ.

Mình nhớ lần đầu tiên đến Hy Lạp, người dân địa phương rất tốt, chả quen biết gì cả, họ vẫn mời mình về nhà họ ở. Nhà họ nghèo nhưng vẫn dành cho mình thức ăn,.. sau này mình mới hiểu là họ bị người Ottoman đô hộ đến 400 năm. Do đó bị ảnh hưởng bởi văn hóa người hồi giáo. Sau này đi Ma-rốc mới hiểu, và được người bản xứ giải thích những điều răn dạy của ông Mohammed. Họ mơi mình về nhà họ ăn uống, thậm chí kêu ở lại ngủ.

Có thể trong một xã hội cấp tiến như Âu châu hay Hoa Kỳ, người ta chấp nhận sự đồng tính, bảo vệ quyền tự do lựa chọn nhưng các nước khác nhất là nước theo đạo hồi giáo thì hơi khó. Thiên chúa giáo, nếu mình không lầm cũng không chấp nhận sự đồng tính. Nhớ dạo ở Pháp, các người đồng tính phải trốn, che dấu sự lựa chọn luyến ái của mình, nay thì xem như bình thường. Có lẻ trong tương lai, các nước khác sẽ chấp nhận sự tự do luyến ái nhưng cũng phải đợi thời gian.

Lâu lâu mình có xem những chương trình truyền hình Việt Nam, thấy mấy nghệ sĩ hài, chuyên dùng đề tài đồng tính, giả trai, giả gái để làm trò hề, giúp vui cho khán giả. Có thể mấy người đồng tính cảm thấy bị xúc phạm. Chúng ta có nên đem ra để làm trò cười. Tùy góc độ của mỗi cá nhân.

Hai thái cực của cuộc đời. Chúng ta chỉ trích với định kiến. Chỉ khi nào bỏ tính tự kiêu, cố gắng hiểu rõ văn háo cua người khác mới cởi mở, quyết đoán.

Chúng ta không thể áp đặt nền văn hoá tây phương lên nền văn hoá sở tại vì khác văn hoá. Điển hình đồng chí gái đi các nước theo đạo hồi giáo rồi bị định kiến với những gì đọc và truyền thông rao giảng về sự áp bức của phụ nữ tại các nước này. Đến khi sang đó, đồng chí gái mới ngạc nhiên khi thấy phụ nữ lái xe, hay không đeo khăn nên chỉ mình.

Trong trận đấu, mình thấy hậu vệ của hội tuyển đức, cao lêu nghêu, hình như tên Rudiger, chạy như chọc anh cầu thủ bé nhỏ Nhật Bản sau đó còn cười như anh 7 Chà Hynos. Anh này vui tính hay tếu đủ thứ khi chơi banh nhưng người ta không hiểu. Đức quốc thua nên thiên hạ chửi te tua, kêu xem thường đối thủ. Điểm thú vị là chính anh chàng nhỏ con, chạy như điên đá vào bàn thắng. Người mà hiểu về tạo danh tiếng là ông võ sĩ Mohammad Ali (Cassius Clay). Sau này các cầu thủ đều bị các công ty quảng cáo chỉ dạy cách thức được ông này sử dụng.

Sau trận đấu, các khán giả đến từ Nhật Bản lại gây chú ý thậm chí các cầu thủ của đội banh Nhật Bản cũng khiến mọi người ngạc nhiên. Họ tuy thắng trận nhưng vẫn xếp áo quần, dọn rác trong phòng thay đồ như trước khi thi đấu. Các khán giả người nhật, ở lại dọn dẹp rác do họ và các khán giả của đội khác. Báo chí nói đến vụ này năm 2018, tại Nga.

Người Nhật Bản đi ra hải ngoại, để lại ấn tượng cho người địa phương trong khi người Tàu thì lại làm người ngoại quốc bất mãn dù họ tiêu tiền như rác. Nhớ dạo sinh viên tại Paris, thiên hạ mướn mình đi mua bó ví cho du khách nhật vì họ chỉ giới hạn 2 món cho mỗi du khách. Mình được 50 quan cho mỗi món. Cứ vô tiệm mua hai cái ví là được 100 quan pháp. Họ đưa tiền cho mình đi mua ở gần Champs Elysees.

Cách đây mấy năm, đọc báo đức, thấy họ than phiền về du khách tàu. Họ viết bằng tiếng đức, xin lỗi các du khách khác ngụ tại khách sạn đã bị du khách đến từ Trung Cộng làm phiền.

Rút kinh nghiệm, khi đi chơi các nước ngoài Hoa Kỳ, mình cố gắng để lại dấu ấn cho người sở tại, để họ không chửi hay coi thường người Việt hay người Mỹ. Phải cho tiền boa cẩn thận, không hạch sách hay kêu này nọ. Chán Mớ Đời 

Hôm qua, xem trận Hoa Kỳ đá với Ba Tư khiến mình hồi hộp đến nghẹt thở mấy phút cuối khi đội tuyển Ba Tư tìm cách gỡ hoà. Giải túc cầu nữ sắp tới, đội tuyển Việt Nam sẽ dụng đội tuyển Hoa Kỳ. Mình sẽ ủng hộ bên nào. Chắc Hoa Kỳ.

Nguyễn Hoàng Sơn 

Khiêm tốn để học hỏi

 Nhớ đâu 20 năm về trước, sau khi mình viếng thăm Nam Dương về thì có vụ bạo loạn xẩy ra tại xứ này sau khi ông tổng thống gốc người Hoa từ chức. Khi viếng thăm xứ này thì bố mẹ người bạn học rằng bao nhiêu của cải, thương mại đều nằm trong tay của dòng họ tổng thống độc tài này khiến Hoa Kỳ phải lên tiếng kêu gọi ông ta từ chức để có bầu cử tự do lại. Ở vùng Đông Nam Á, có nhiều lãnh đạo gốc người Hoa như Hun Sen của Cambuchia, Duerte của Phi Luật Tân, Suharto của Nam Dương,..

 Trong mấy ngày, người dân ở đây, đập phá tiệm buôn, hiếp dâm phụ nữ gốc tàu. Họ cho biết người gốc tàu là 5% dân số Nam Dương mà chiếm đến 80% tài sản xứ này, tạo ra bực tức, căm ghét của người sở tại. Trường hợp này không chỉ riêng tại Nam dương mà đa số các nước trong vùng đều lâm vào hoàn cảnh tương tự. Người Tàu chiếm lĩnh thị trường, kinh tế của các quốc gia này như thời Việt Nam Cộng Hoà, khiến ông thủ tướng Nguyễn Cao Kỳ phải đem Tạ Vinh ra bắn mới làm giá gạo xuống. đám đầu cơ tích trữ này cũng bán gạo cho Việt Cộng,…

Mình nhớ học lịch sử với ông thầy Hà Mai Phương. Ông có cái tính ghét người Tàu. Thầy kêu tôi thà mua hàng ở tiệm người Việt dù đắt, thay vì mua ở tiệm người Tàu rẻ hơn. Mua của người Việt giúp người Việt làm giàu. Thấy chí lý nên mình đi mua đồ ở tiệm người Việt thì thấy đắt hơn tiệm tàu, nhất là chủ tiệm nhìn mình như khinh Bỉ, sợ mình ăn cắp đồ nên cuối cùng mình lại mua của người Tàu, vui vẻ. Mình hỏi mẹ mình thì bà cụ kêu người Tàu tin tưởng hơn. Mẹ mình bị nhiều người Việt giựt tiền, xù nợ nhưng tuyệt nhiên người Tàu thì không. Sau 75, chạy giặc về thì mất hết tiền bạc, may bà tàu bán tương ớt ở cầu thang chợ cho mượn tiền để buôn bán lại.

Người Tàu hay người Ấn Độ di cư đến một quốc gia lạ, như Fiji, Nam Phi, nghèo đói nhưng với sự chịu khó, từ từ họ chiếm lĩnh thị trường của xứ này. Nay ở Hoa Kỳ mới nhận ra. Các người di dân chịu khó nên tiết kiệm, làm ăn dần dần tạo ra một tài sản lớn.

Đi viếng Ý Đại Lợi, thấy mấy tiệm bán tạp hoá của người Á châu, mở cửa 24/7 trong khi người Ý thì lười, hay ở Tiệp, cũng thấy mấy người Việt có các cửa hàng tạp hoá nhỏ, mở cửa ngày đêm tạo ra một tầng lớp di dân giàu có dù không rành tiếng sở tại. Nghe nói đám da trắng kỳ thị cũng hay đập phá tiệm của người Việt.

Vào những thập niên 20 của thế kỷ trước, người gốc Do thái chiếm 6% dân số Hung Gia Lợi và 11% dân Ba Lan, nhưng họ có đến hơn 50% y sĩ của hai nước này, cũng như có mặt trong thương trường. Tương tự đầu thế kỷ 20, các công ty sản xuất lớn tại Ba Tây, đa số là người di dân gốc Đức làm chủ.

Vào thế kỷ 19, 3 nước Anh quốc, Hoa Kỳ và Đức quốc sản xuất tất cả sản phẩm bằng máy cho cả thế giới nhưng đến thế kỷ 20 thì 17% dân số trên thế giới sản xuất 80% sản phẩm tiêu thụ trên thế giới. Tại sao có sự khác biệt như vậy. Các nhà xã hội học hay kinh tế gia viện dẫn đủ chứng cớ nên rối đầu.

Vào thập niên 60, người Tàu ở MÃ Lai có bằng cấp kỹ sư, đại học gấp 100 lần người mã lai. Ở phi châu như Nigeria, chỉ 9% dân số học đại học. Dưới thời đế chế Áo-Hung, năm 1900, 40% dân Ba lAn mù chữ, 75 % dân Serbo-Croatian mù chữ trong khi dân gốc đức chỉ có 6% là không biết đọc. Nói cho ngay, người Áo nói tiếng đức nên người đức dễ học còn các giống dân khác toàn là nông dân.

Các nhà xã hội học hay chính trị gia kêu gọi sự bình đẳng nhưng khi số lượng người mù chữ hay có bằng cấp đại học khác nhau thì làm sao chúng ta có thể gọi bình đẳng về lợi tức khi có sự bất bình đẳng về học vấn. Việt Nam đã hiểu ra vấn đề nên đã cải thiện đào tạo trên 24,000 tiến sĩ. Tại Quận Cam, số lượng y sĩ gốc la tinh rất ít nên họ đi khám các phòng mạch người Việt. Mình bảo đảm y sĩ và nha sĩ, dược sĩ ở Quận Cam đông hơn các đồng nghiệp tại Đà Lạt.

Sự khác biệt, chênh lệch về học vấn không phải là yếu tố chính đưa đến sự chênh lệch giữa giàu và nghèo. Nhớ lên San Jose chơi, ở nhà người bạn, có cổng gác đủ trò. Hai vợ chồng là kỹ sư, ở nhà 2 triệu dạo đó. Mình chỉ con mình căn nhà trên đồi cao, nói bạn của bố mẹ là kỹ sư ở nhà hai triệu, còn người Việt bán bánh mì ở nhà 10 triệu. 

Trong thời trung cổ, ở các xứ đông âu, các giống dân đức, do thái sống trong các thành phố, còn các giống dân slavic thì ở ngoài ruộng, làm nông như mình. Sống trong thành phố thì người ta mới học các nghề thủ công, buôn bán mới phát triển về tài chánh như nghề kim hoàn, làm móng ngựa,… còn ở ngoài đồng, làm ruộng thì muôn đời vẫn không thay đổi, đói khát dựa vào thời tiết.

Xem thống kê thì các giống dân di dân đến Hoa Kỳ hay Úc Đại lợi vào đầu thế kỷ 20. Các người đến từ đông Âu và Nam Âu châu, lợi tức của họ chỉ bằng 15% các giống dân đến từ Na Uy, Hoà LAn, Thuỵ Điển và Anh quốc.

Trong thời kỳ Liên Xô, người ta nhận thấy vùng Trung Á có nhiều con hơn người nga da trắng hay các vùng Baltic do đó khó mà có sự bình đẳng như các chính trị gia kêu gọi. Muốn học cần có khả năng thu thập kiến thức. Khi xưa, vào lớp là mình ngáp vì thầy cô dạy chi chi mình không hiểu hay không có sự thông minh để thu nhập các thông tin từ thầy cô. Nay làm nông dân thấy đúng nghề hơn.

Người ta kêu gọi bình đẳng là sự không tưởng. Văn hoá của mỗi giống dân tuỳ thuộc vào địa lý và phát triển lâu dài và có nhiều hệ quả khác biệt về văn hoá. Làm sao một người sinh sống tại Bắc Âu có thể hiểu về lạc đà của người Bedouin trong sa mạc? Ngược lại người Bedouin làm sao biết câu cá, đánh cá như người Bắc ÂU. Một người Eskimo không thể nào hiểu trồng bơ như mình hay ngược lại mình khó mà sống trong mấy cái igloo vì lạnh.

Người ta cho rằng khác biệt về địa lý gây nên sự khác biệt về tài sản, văn hoá,.. Khi người Tây Ban Nha xâm chiếm đảo Canary, khám phá một bộ lạc gốc da trắng sống như thời đồ đá. Tương tự khi người Anh quốc tìm ra Úc châu thì khám phá ra người aborigine. Các thành phố là những điểm tiền vệ của sự phát triển của nhân loại vì là nơi giao thoa thương mại và các văn hoá. Ngày nay, giới trẻ không muốn đụng chạm đến các nhóm người này, họ muốn họ tiếp tục sống như tổ tiên họ, không điện nước, máy điều hoà không khí,…thay vì sống với tiện nghi ngày nay để nhân danh bảo vệ văn hoá.

Điển hình trên vườn mình không có điện, wifi thì làm sao tiến bộ, không cập nhật tin tức thêm làm việc ngành nông thì phải tranh thủ làm cho xong để về vì sợ kẹt xe.

Năm nay, mình đi ta bà khắp nơi nên học hỏi được nhiều thứ, những hiểu biết qua sách vở được kiểm nghiệm, chứng tỏ mình bị định kiến qua cái nhìn của tác giả các bài báo. Ai Cập , Jordan không như mình nghĩ trước đây tương tự Dubai và Thổ Nhĩ Kỳ,.. trước đây mình như con ếch ngồi đáy giếng với tư duy tre làng. Nói đến Thổ Nhĩ Kỳ, may quá khi mình viếng thăm xứ này không bị gì dù kiểm soát an ninh. Nhớ có năm, vừa rời Luân đôn bay sang Venice, xem truyền hình thấy chất nổ ở ngay gần khách sạn hôm qua.

Từ thời con người biết làm thuyền bè để di chuyển cho nhanh thì các thành phố đều được thành lập been cạnh các con sông. Sau đó khi họ chế được tàu lớn để ra biển khơi thì các thành phố được mọc lên cạnh bờ biển. Thành phố Lutece (Paris) được thành lập cạnh con sông Seine. Di chuyển bằng thuỷ lộ rất quan trọng từ ngàn xưa, như con sông Nile đã giúp phát triển xứ Ai Cập, tạo dựng một nền văn minh cực đỉnh.

Khi người Anh quốc vượt Đại Tây Dương, và gặp các người Iroquois ở các vùng Gia-nã-đại và Hoa Kỳ ngày nay, họ sử dụng các tay lái tàu sáng chế bởi người Tàu, xem xét địa bàn lượng giác do người Ai Cập sáng chế, tính toán với toán học do người ấn độ sáng lập, nhất là sự hiểu biết của họ được ghi lại bằng chữ viết do người La Mã sáng lập Mẫu tự Latinh.

Trong khi đó các người dân bản địa sinh sống tại Bắc Mỹ, không có liên hệ với các thổ dân của nền văn minh Aztec hay Inca tại Nam Mỹ. Sự xung đột văn hoá đầu tiên tại châu Mỹ không phải văn hoá Anh quốc chống chọi văn hoá người bản địa mà là sự xung đột văn hoá tạo dựng cả vùng đất rộng của thế giới với văn hoá của một vùng bị cô lập. Do đó văn hoá của hai bên khác nhau như ai đó nói địa lý chưa bao giờ được xem là công bằng.

Hồi nhỏ học địa lý về nước pháp cũng như âu châu thì thấy mấy con sông dài, chảy vòng vèo qua các ánh đồng, liên kết với các kinh tế và văn hoá khác nhau như sông Danube chảy qua nhiều nước từ Lỗ MA Ni, Hung Gia lợi, Áo quốc đến Đức quốc,… sông Meuse chảy từ Đức quốc, qua Bỉ quốc rồi đến Hoà Lan,… chảy qua nhiều vùng với ngôn ngữ khác nhau. Các xứ này có 4 mùa nên nước chảy xuyên Âu châu quanh năm. Ngược lại các dòng sông ở phi châu như dòng sông Nile mà mình có dịp đi du thuyền 3 ngày 3 đêm tháng vừa rồi. Nước lên xuống rất nhiều và làm ngập nước, gây ngập lụt, phá hoại mùa màn. Các thành phố không được thành lập gần dòng sông. Thương mại đều phải đi qua sa mạc, sử dụng lạc đà,…không di chuyển hàng hoá nhiều tạo dựng một văn hoá thương mại khác biệt với người âu châu, sử dụng thuyền bè.

Phi châu to gấp 2 âu châu nhưng lại ít bờ biển hơn âu châu. Các hải cảng ở phi châu rất ít trong khi âu châu có rất nhiều hải cảng giúp cho việc mua bán, tàu bè cập bến dễ dàng. Do đó thương mại quốc tế ít phát triển tại phi châu trước đây. Điểm đặc biệt là dân số phi châu chiếm 10% dân số thế giới nhưng ngôn ngữ của họ chiếm 1/3 ngôn ngữ thế giới.

Nói về Trung hoa thì họ dẫn đầu thế giới về kỹ thuật, tổ chức trong nhiều thế kỷ chỉ mấy thế kỷ sau này, họ bị bỏ xa bởi Âu châu. Họ chế ra thuốc nổ để làm pháo bông trong khi người âu châu sử dụng để làm súng đạn. Vào thế kỷ 15, trung hoa có tàu lớn hơn cả tàu Âu châu, gửi các chuyến tàu đi xa hơn dưới sự lãnh đạo của đô đốc Dương Hệ trước Kha luân Bố cả 50 năm. Người ta cho rằng các thuyền buồm này, to lớn và đi nhanh hơn tàu Âu châu. Không biết vì lý do gì mà nhà Minh bế môn toả cảng, đốt hết tàu bè, và bỏ các vùng dân cư ven biển. Và từ đó tụt hầu đưa đến bị người Âu châu chiếm đóng mà ngày nay Trung Cộng đang tìm cách rữa hận như bán fentanyl cho người Âu châu và người Mỹ để trả thù khi xưa bán cho tổ tiên họ thuốc phiện,…

Lịch sử cho thấy các người di dân từ các vùng đông Âu đến Bắc Mỹ hay Úc Châu, đều có lợi tức thấp hơn người đến từ Tây âu. Nếu người phi châu di dân đàng hoàng, không bị bắt làm nô lệ, di dân như các người đông Âu, liệu lợi tức của họ cao hơn các người đến từ đông Âu.

Chắc chắn là người phi châu sẽ bị kỳ thị nhưng đừng quên các giống người di dân khác đến Hoa Kỳ và Úc Châu có lợi tức cao như người Tàu và người Nhật Bản hơn người Mỹ trung bình mặc dù người Tàu và người Nhật Bản bị kỳ thị bởi người Mỹ da trắng.

Người da đen bị treo cổ bởi người Mỹ da trắng mà họ gọi lynching. Đám đông tự quyết định xử tử người da đen chưa được toà án xét xử. Có năm lên đến 181 người bị xử tử bới đám đông da trắng. Người da đen đến Haiti được dành độc lập từ 200 năm trước thì trên nguyên tắc họ được tự do và có nhiều lợi tức hơn các người Mỹ da đen.

Trên thực tế thì người Mỹ da đen có lợi tức cao hơn các người da đen ở Trung Mỹ, được tự do trước nm da đen 200 năm. Hàng ngày chúng ta cứ nghe Black Lives Matter, các chính trị gia ăn có rồi chúng ta cứ tư duy theo truyền thông nhưng nếu đọc thống kê thì ta thấy Haiti bây giờ loạn. Du khách không dám tới vì bị bắt cóc chuộc tiền,.. lượng bổng người da đen ở vùng Trung Mỹ thấp hơn rất nhiều người Mỹ da đen tại Hoa Kỳ.

Khi xưa, có sự kỳ thị, chia cách ở miền nam giữa người da đen và người Mỹ da trắng. Một đứa bé da đen đi học 9 năm bằng một đứa bé da trắng đi học 6 năm. Học sinh da trắng học xong thì sách cũ được đưa sang trường da đen để sử dụng do đó chắc chắn thi cử đều khác nhau. Một đứa da trắng vẫn khá hơn học sinh da đen. Chưa chắc.

Thử xem khi học sinh gốc Nhật Bản và Mễ di dân đến California. Không có sự kỳ thị giữa hai giống dân này, đều làm ruộng canh nông. Họ đều học chung lớp nhưng thi cử lại khác, kết quả khác với người da trắng và da đen. Lý do? Người ta không biết rõ, chỉ đoán là vì văn hoá của mỗi cộng đồng.

Người ta cho biết năm 1899, khi các trường trung học tại hoa thịnh đốn được chia 3 trường da trắng và 1 da màu. Khi thi cử thì trường da màu được điểm cao hơn 2 trường da trắng dù trường học, thiết bị tệ hại hơn trường da trắng. Ngày nay, trường học này được xây cất mới lại như trường da trắng thì họ khám phá ra thi cử của trường này thấp hơn da trắng. Cho thấy khi nghèo, người ta cố gắng học để hy vọng có tương lai tươi sáng hơn.

Lịch sử, địa lý và văn hoá gây nhiều ảnh hưởng cho sự thịnh vượng của một quốc gia nhưng không phải là một tiền định. Các quốc gia đều có thể thay đổi từ tụt hậu đến tiên phong của các nền văn minh. Điển hình một nước dân ít, nhỏ bé, trên một hòn đảo nhỏ như Anh quốc, lạc hậu để rồi trở thành một đế quốc hùng mạnh rộng lớn như đế quốc la mã. 

Nước Tô Cách Lan được xem lạc hậu nhưng đến thế kỷ 18, khi họ bị đô hộ bởi người Anh quốc thì họ tạo ra một thế hệ trí thức rất cao, không những về mặt kinh tế, y khoa và kỹ nghệ cho Anh quốc và cả thế giới.

Người Anh quốc cần nhiều thế kỷ mới tiếp thu các kỹ thuật tân tiến mang lại từ các người la mã, Norman hay các người di dân Huguenot, Đức, Do Thái để phát triển nền kinh tế của họ. Khi người la mã rút khỏi Anh quốc để bảo vệ đế chế của họ tại châu âu thì kinh tế và cơ cấu chính trị của Anh quốc sụp đổ. Phải đợi đến 1,000 năm sau, Anh quốc mới vực dậy, trở thành tiên phong trong cuộc cách mạng kỹ nghệ và kiểm soát 1/4 đất trên thế giới.

Khi chiếc tàu Commodore Perry tặng Nhật Bản chiếc xe hoả. Người Nhật Bản xem nó như một quái vật, lo ngại rồi từ từ họ đam mê và giác ngộ rằng họ thua người da trắng và sẵn sàng học hỏi từ người da trắng. 1 thế kỷ sau, xe lửa của họ vượt xa xe amstrack của Hoa Kỳ. Sách giáo khoa của họ dạy học sinh Nhật Bản về Lincoln và franklin dù bị Hoa Kỳ chiếm đóng thay vì hô hào đánh cho Mỹ cút. Người Nhật Bản, khiêm tốn, biết mình thua xa người Mỹ, học tập và làm việc từ nhiều thế hệ để vượt qua sự lạc hậu về kỹ thuật. Kết quả là họ đã vượt trội Hoa Kỳ trong nhiều lĩnh vực. Đi Phi châu, trung đông thậm chí tại Hoa Kỳ, xe hơi, đồ điền tử của họ đầy đường.

Dạo này trên mạng thấy thiên hạ tải hình chiếc tàu của Panama rồi một công ty người Việt mướn, sơn phết lại để tên công ty họ khiến bà con nhảy vào chỉ trích đủ trò. Mình thấy nên ủng hộ, bắt chước cách làm ăn của người ngoại quốc, quảng cáo có gì lạ đâu. Mướn chiếc tàu rẻ hơn là mua. Người mình thích chê bai nhưng ít khi chịu khó làm. Trên mạng có người viết bài hay tải hình ảnh lên là bị ném đá. Kêu viết như cứt, chụp hình như mọi,… phải lý giải vì sao người ta viết như cứt để người viết hiểu và học tập rút kinh nghiệm.

Mình thích đọc bài của người ngoại quốc nhất là các phản biện để hiểu rõ hơn vấn đề. Người đọc đưa ra nhiều ý kiến khá lạ và sáng tạo. Ít ai nhảy vào kêu viết như cứt cả. Họ không đồng ý thì phản biện, đưa ra lý do để thuyết phục độc giả, có thể giúp người viết có cái nhìn khác mà họ chưa nghĩ tới.

Người tô cách lan bắt chước người Anh quốc 100% để rồi họ bức phá người Anh quốc về kỹ thuật và y khoa,.. lịch sử chứng tỏ khi muốn thành công, chúng ta phải tự xét mình là dốt, thua kém người ta thì mới để tâm ra mà học hỏi cho bì kịp người hơn mình. Phải khiêm tốn, để học hỏi. Thay vì ganh tị rồi chửi tìm cách hạ nhục, chê bai. Như trường hợp người nam dương, đập phá tiệm nhà cửa của người nam dương gốc hoa. Thay vì nhận ra mình thua kém, học hỏi cách làm giàu của người Tàu. Đập phá để nói lên sự bất lực của dân mình, ngu dốt không giúp chúng ta khôn lên hay giàu có.

Hồi nhỏ ở Việt Nam, nghe mấy ông thầy nói người Việt mình thông minh, đủ trò. Đến khi qua tây, học chết bỏ, vẫn thấy thằng tây con đầm văn hoá chúng quá cao. Mình học 10 nhớ 1 còn chúng thì nói thao thao bất tuyệt về nghệ thuật, về lịch sử, địa lý, chính trị khiến mình chới với. Từ từ mình nhận ra mình cực dốt, bị nhồi sọ bởi mấy ông thầy có tinh thần yêu nước quá khích nên hỏi tây đầm chỉ cách học mới lò mò ra trường chớ cứ khư khư kêu mình thông minh hơn Tây đầm như thầy dạy việt văn nói là hỏng đời trai. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn