Lạm phát và suy thoái 2022

 Dạo này này, mình chịu khó đọc tin tức về kinh tế để biết đâu mà rờ. Người Mỹ hay nói: “ don’t predict, be prepared”, đừng tiên đoán, nên chuẩn bị. Vấn đề là tin tức đủ trò thêm phần tin giả nên không biết đâu mà lần. Mình chọn phương pháp mua thông tin của mấy tập đoàn đầu tư kinh tế. Họ có chuyên viên tài chánh, nghiên cứu rồi cho mình hay thế sự. Mình dựa theo đó để chuẩn bị tinh thần cho ngày mai.

Dạo này báo chí nói đến lạm phát và nợ nhiều. Khi người Mỹ nói đến lạm phát thì họ nói đến thời tổng thống Carter sau chiến tranh Việt Nam. Nghe kể tiền lời có khi lên đến 15%-17%. Hiện nay tổng thống Hoa Kỳ đang thực thi các chính sách kinh tế của đảng Dân Chủ như thời tổng thống Carter. Có ông bạn mỹ nói, tao không thích đảng dân chủ nhưng khi họ lên cầm quyền, tao làm ra tiền nhiều nhất. Đảng dân chủ vạn tuế.

Mình có anh Mễ quen, gọi hỏi có nhà để cho anh ta mướn. Lý do là vợ và 3 con đã vượt biên qua Hoa Kỳ được. Anh ta kể là trả đâu $50,000 cho bọn coyote. Anh ta kể là tuần này sẽ dẫn vợ con đi gặp cán bộ xã hội để nhờ giúp đỡ. Bên Arizona, họ ra lệnh xét di dân lậu nên đa số bỏ chạy sang Cali. Theo mình hiểu thì Cali có đến trên 5.5 triệu người di dân lậu.

Đọc tài liệu, người ta xét sự tương quan thuế vụ và lạm phát như biểu đồ dưới đây thì họ thấy sự trùng hợp những thập niên 40 hơn là 70 của thế kỷ trước.

Tiền phát hành, in ra quá nhiều để đối đầu với cuộc khủng hoảng 1929 và 2008. Năm 2008, tưởng thiên hạ mất nhà nhưng chính phủ cho phép người dân không trả tiền ngân hàng. Ở dưới Laguna Niguel, có một block nhà, không trả tiền ngân hàng gần 2 năm trời, mối tuần các gia đình gặp nhau ăn uống linh đình vì không phải trả tiền vay ngân hàng và các ngân hàng của chính phủ để yên. Họ ra các chương trình, giảm tiền lời để mọi người có thể trả, giảm đến 40% nên thiên hạ thấy dễ thở nên tiếp tục ở và trả tiền lời.

Nay lạm phát họ lại gia tăng tiền lời nên người mỹ phải trả thêm 40%. Tên mua mấy căn nhà của mình để tân trang để bán lại kiếm lời. Nay ôm mấy cái nhà vì đâu ai có tiền để trả tiền nhà thêm 40%. Mình nghe hắn than nên mừng quá.

Qua biểu đồ ta thấy in tiền và sửa đổi hệ thống ngân hàng không tạo nên lạm phát ngay. Khởi đầu là giảm phát. Từ từ các nợ tư được chuyển qua nợ công, các luật thuế mới, đưa đến vấn nạn Lạm Phát. Xem biểu đồ, ta thấy năm 1933 và 2008 là đỉnh cao nhất thì có sự giảm phát. Khi thấy giảm phát thì chính phủ in tiền đến khi áp dụng các chính sách thuế vụ như thời ông Trump, giảm thuế. Họ nói là để kích thích việc đầu tư. Ai nấy tung hô vạn tuế chính sách này vì trả tiền ít hơn, tiền lời rẻ, tha hồ tái tài trợ nhà, dùng tiền mua xe xịn, sửa chửa nhà cửa khiến nhà đất, xây cất lên như diều.

Đọc tài liệu về lạm phát khiến mình thì mình càng tin vào thuyết âm mưu đại dịch. Nếu không có đại dịch, chính phủ không in tiền cho không thiên hạ, không phải qua tay các ngân hàng. Ai xin cũng được. Rồi cứ đỗ tội cho mấy anh ba tàu. Thời ông Trump, có chiến dịch đánh tàu. người Việt mình thì ghét tàu nên nhảy vào đánh hôi, ủng hộ chính sách này.

Chiến tranh Ukraine là vấn đề kinh tế, chớ Nga Sô chả muốn chiếm đất gì cả. Putin chỉ muốn chiếm lại vùng đất Odessa với các hải cảng để quân đội nhất là thương thuyền của họ, có mặt ở biển Hắc Hải, giao thương nhanh chóng thay vì phải đi vòng từ phía bắc hải.

Nếu xem lại những năm 1920, 1930 và 1940 thì tương tự như các năm 2000, 2010 và 2020 tại Hoa Kỳ.
Thạp niên 1920 và 2000 tại Hoa Kỳ, đều có tiền dễ dàng. Thiên hạ hồ hởi mua cổ phiếu. Nghe kể ông Kennedy cha, ngồi cho thợ đánh giầy, nghe thợ đánh giầy nói là nên mua cổ phiếu của côn gty này công ty nọ khiến ông ta thất kinh nên bán hết cổ phiếu của mình.

Tương tự năm 2000, đi đâu cũng nghe thiên hạ bàn đến mua cổ phiếu, tra định. Mình nhớ vợ mình dạo đó có tài khoản mua các penny Stocks rồi đến năm 2000 là banh ta lông hết. Những vụ đưa đến cuộc suy thoái kinh mà người Mỹ gọi Great Depression và năm 2000 vụ dot.cơm 

Hai cuộc suy thoái ở thế kỷ trước cho thấy tiền lời xuống gần tới 0%.

1930 và 2010 cho thấy kinh tế không chuyển mình được, giảm phát, ngân hàng tìm cách sửa đổi, hoạt động lại sau cuộc khủng hoảng tiền tệ. Cuộc chiến ở I-raq có thể là cách in tiền ra để giúp kinh tế lên lại. Tương tự chiến tranh Ukraine là cách để kích cầu nền kinh tế. Khi không người Mỹ bỏ ra 44 tỷ đô la, lên-lết cho chính phủ Ukraine. Mình không có kinh nghiệm về mấy vụ này nhưng  nếu đọc về kinh tế thì suy luận ra như vậy.

Mình nghe kể bên Trung Cộng, có những thành phố ma. Chính phủ tàu cứ xây nhiều thành phố mà không có ai ở. Họ in tiền ra để kích cầu kinh tế nếu không thì người Tàu không có công ăn việc làm, nổi loạn. Kiểu phồn vinh giả tạo như Việt Cộng tuyền truyền.

Khi số tiền chính phủ in nhiều quá thì cách xù nợ là gia tăng lạm phát. Ai dại nghe lời chính phủ mua trái phiếu, thí dụ $10,000 đổi lấy $30,000 sau 30 năm, không phải đóng thuế. 30 năm trước, mình đi cua đồng chí gái, trả tiền xăng $1/ gallon, ngày nay trả $6/ gallon. Nếu mua trái phiếu chính phủ $10,000 30 năm về trước thì 30 năm sau số tiền đó phải tương đương $60,000. Đay chính phủ chỉ trả có $30,000.

Khi xưa, mình nghe người lớn kêu: con ơi nhớ lấy câu này, cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan. Sông có cạn, núi có mòn nhưng chân lý ấy không bao giờ thay đổi.

Thập kỷ 1940 và 2020 có sự tương đồng. Vấn đề là những năm 1940 sau chiến tranh, Hoa Kỳ là một đế quốc đang lên, GDP chiếm gần như 50% của thế giới, 2020 thì Hoa Kỳ đang trên đà xuống như trường hợp Anh quốc vào những năm 1940. Đế chế Anh quốc vào những năm 1930, 1940 bị dính vào thế chiến thứ 1 mà họ cố tình gây hấn, sử dụng tài nguyên của họ rồi đến 1940, đánh trả lại Đức quốc xã.

Sau đệ nhị thế chiến, Hoa Kỳ ra đạo luật GI, cho các chiến binh nhập ngủ có thể trở lại đại học, học tưởng dạy nghề, đào tạo một lực lượng công nhân cho sự hát triển kinh tế với các kỹ thuật đã phát hiện trong thời chiến tranh. Khiến kinh tế Hoa Kỳ lên như diều, chiếm 50% GDP của thế giới.

Từ đó mới xuất hiện khẩu hiệu Giấc Mơ Hoa Kỳ. Khắp thế giới đều mơ như vậy. 1 người thợ đi làm có thể sở hữu một căn nhà, một chiếc xe hơi, cuối tuần cắt cỏ, trồng cây, chở vợ con đi picnic,… ngày nay, vợ chồng đi làm tối ngày cũng không đủ trả tiền nợ.

Năm 2020 và 2021, các vụ kích cầu kinh tế, chính phủ in tiền cho mượn PPP, không cần phải trả lại, được sử dụng vô tội vạ, giúp chủ công ty giàu hơn còn công nhân thì chả được gì ngoài $600.

Ngoài ra vào thập niên 1940, Hoa Kỳ và các quốc gia tây phương có dân số trẻ. Sau khi đi trận về, người Mỹ làm tình quá độ nên sinh con dẻ cái, tạo nên hiện tương Baby boom mà người Mỹ gọi là thế hệ Babyboomer nên sau 1 thập kỷ, chính phủ có thể thắt lưng buộc bụng, ngược lại ngày nay dân số trên 65 tuổi rất đông, hình như 16.9% người Mỹ hiện nay trên 65 tuổi.

Họ lại sống giai vì vào những thập niên 40, trung binh người Mỹ chết vào tuổi 63.5 tuổi nay thì lên đến 75.

The Federal Reserve’s Dilemma Today

The US and the rest of the world is facing severe inflation, in part due to an undersupply of oil and gas, raw materials, refined products, and various infrastructure relative to what the economy currently needs to grow. And because commodities are a global market in terms of supply and demand, these high prices are affecting almost every country in the world, whether they did much fiscal stimulus or not.

Plus, there is currently not a big disinflationary force such as Chinese labor expansion or other things to offset the growth in money supply.

Unlike the 1970s, however, there is currently massive debt-to-GDP in the system, both in the private sector and at the federal level. So, raising interest rates above the official inflation rate (e.g. over 9%) would result in widespread insolvency, unlike the 1970s. Therefore, faced with inflation, central banks including the US Federal Reserve have been rather slow to tighten monetary policy.

Back in the 1940s, when federal debt went to over 100% and inflation was running hot, the US Federal Reserve ended up doing yield curve control. They held short-term rates at 0.375%, and capped long-term Treasuries at 2.5%, despite the fact that official inflation averaged about 6% for the decade, and peaked as high as 19% year-over-year at one point. As a result, people holding cash and government bonds lost 30-40% in terms of purchasing power compounded throughout this decade. People holding cash and government bonds in most other countries lost even more.

In the 2020s, the response is still underway, and the full story of course hasn’t been written yet. The initial reaction by monetary policymakers was to call the inflation transitory and hold rates low. When that proved intolerable, they began raising interest rates, halting their balance sheet growth, and formulating a plan to gradually reduce their balance sheet. It remains to be seen how effective that tightening policy will be, in the face of so much systemic debt. So far, it’s not working out so well.

The Path Towards Recession

The Federal Reserve currently has what is known as the “dual mandate”: maximize long-term employment while maintaining price stability. A third mandate-like responsibility is to maintain financial stability, meaning that capital markets and banking systems need to run with sufficient liquidity and functionality.

The official consumer price index is up more than 8.5% over the past year, which is at four-decade highs. Meanwhile, official unemployment is 3.6%, which is near five-decade lows.

So, like a robot following an algorithm, monetary policymakers have what is basically a legal directive to try to increase unemployment and rein in consumer spending, in order to create more slack between supply and demand and follow their dual mandate. This is despite the fact that both unemployment and inflation tend to be lagging indicators.


They wouldn’t phrase it quite that bluntly, but creating some more unemployment is basically the plan here. The US Federal Reserve can’t print more oil, refineries, pipelines, copper, fertilizer, ships, or manufacturing facilities, but they can reduce consumer demand for periods of time for some of those things, through very uncomfortable methods.

The US Federal Reserve is projecting an unemployment level of 4.1% a year and a half from now, which is higher than the current rate of 3.6%, and their policy decisions are aiming towards that direction.

This could bring down price inflation for a period of time, but most likely at the cost of a recession. Historically, reductions in employment lead to vicious cycles of less consumption and more reductions in employment, so the idea of increasing unemployment via monetary policy “just a little bit” is probably farfetched.

Specifically, they’ve never really been able to increase employment by 0.5% and have it stop there. When unemployment goes up by 0.5%, it historically keeps going. Maybe this will be the first time where it does not, but I would not bet on that. This was my meme from the May 2022 newsletter:


Back in my December 2021 research report for premium subscribers, I outlined a new defensive view around the margins, as it became increasingly clear that the US Federal Reserve was serious about trying to tighten policy into this situation. I wasn’t calling for a recession yet, but I was expecting an economic slowdown and less attractive conditions for risk assets. So far, it has been even sharper than I would have guessed.

Ever since the global financial crisis, US stocks have been very reliant on persistent stimulus, either monetary or fiscal, in order to keep going up.

This chart is cluttered but quite important in my opinion. It shows the Wilshire 5000 price index (the closest proxy for the broad US stock market) and the Fed’s balance sheet. I’ll walk through it in the following paragraphs:


In 2010 (first green box), the stock market had partially rebounded from its 2009 depths. The Fed had performed emergency quantitative easing (QE1) during the crisis, but had not been actively stimulating recently. The Fed’s balance sheet went sideways, and the stock market chopped along sideways as well. Then in late 2010 (the end of the first green box), the Fed announced QE2 and both the Fed balance sheet and the stock market began going up together.

From late-2011 to 2012 (second green box), the Fed held their balance sheet flat and the stock market chopped along sideways again. Then after that green box, they did QE3 from 2013 to 2014 to expand their balance sheet a lot, which coincided with another bull market period.

From 2015 to 2016 (third green box), the Fed once again held their balance sheet flat and the stock market chopped along sideways again. This was a bigger deal because the dollar strengthened, and several emerging markets including Brazil in particular entered very serious recessions. The price of oil crashed and remained down for years as global growth slowed. The US experienced an industrial recession (which was not quite big enough to cause a full recession), in large part because of how weak the energy sector was, which cascaded into weakness in manufacturing to supply the energy sector.

The year 2017 (purple circle) was an exception. The Fed continued to hold their balance sheet flat and began gradually raising interest rates, but Donald Trump was elected to be president in November 2016 and was sworn in to office in early 2017, with a Republican majority in both houses of Congress. The stock market quickly began pricing in tax cuts including corporate tax cuts in particular, which indeed materialized a year later. This was a form of fiscal stimulus; tax cuts without associated spending cuts, resulting in a bigger fiscal deficit, which was good for the stock market. Corporations were able to repatriate hundreds of billions of dollars from overseas and use the majority of it for share repurchases, which was great for stock prices but didn’t meaningfully impact GDP growth or employment.

From 2018 through much of 2019 (fourth green box), there wasn’t any more fiscal stimulus coming down the path. The Fed continued raising rates but also began performing quantitative tightening, which means shrinking their balance sheet. The stock market once again entered a very choppy sideways period. By 2019 it was clear that the global economy was slowing, the US yield curve inverted, and the Fed slightly reduced interest rates.

From late 2019 onward, the Fed has been performing massive monetary stimulus. This was initially triggered by the repo rate spike in September 2019, but then was kicked into high gear by the COVID-19 global lockdowns to address the illiquid Treasury market. The largest fiscal stimulus and monetary stimulus in modern history occurred together, and this was massively beneficial to the stock market.

With fiscal stimulus winding down, and the Fed now tightening, the base case would be for a volatile market again as we enter another probable “green box” in 2022. Equities have been very reliant on these ongoing stimulus efforts. Plus, equity valuations are much higher now, and 2021 already had record inflows into equity at a scale that exceeded the prior twenty years combined. Everyone piled into equities. It could be different this time, but that’s not the assumption I would go with. The caveat is that fiscal stimulus from a Build Back Better bill might serve as another purple circle, but that remains to be seen, and much of that money is not very fast-acting like stimulus checks or corporate tax cuts are.

So, I am looking for a defensive posture around the margins.

-Lyn Alden, December 12th 2021 research report

I published my December 2021 newsletter called “The Fifth Age of Oil” on the same day as that report, which re-iterated my bullish view on the oil and gas sector due to significant undersupply and lack of capex. Oil was $70 at the time. That newsletter issue also supported the view that broad equity indices don’t look very attractive for 2022, including an observation that S&P 500 profit margins were probably peaking.

My January 2022 newsletter called “The Capital Sponge” continued with this analysis by pointing out how over-owned equities are, along with other issues. Some of those things described in that issue played out quite as expected (such as weak equity index performance, energy sector outperformance, and value factor outperformance), but some other aspects have gone the other way (specifically, the idea that the dollar might be hitting a local peak relative to other currencies didn’t pan out, especially once the war in Europe broke out).

My March 2022 newsletter called “Global Bifurcation” came in the wake of the Russian war on Ukraine, where I outlined some of the macro shifts that this event would likely cause. This includes bifurcated supply chains and commodities markets, gradually shifting sovereign reserve practices, and the theme that many emerging markets would probably ignore sanctions and continue to buy commodities from Russia out of necessity. While it’s still early, indeed we are seeing some net foreign selling of Treasuries, emerging market countries did continue to buy commodities from Russia, and Russia has been able to prop up the ruble to multi-year highs relative to the euro and the dollar due to how reliant Europe is on Russian gas imports.

Most recently, my May 2022 newsletter issue was called “Inflation or Recession“, where I discussed policymakers’ current attempts to rein in price inflation by reducing consumer demand for things. I outlined a view that this attempt at tightening would likely lead to a stronger dollar and a US recession if persisted with. By this point, the data were increasingly pointing to outright recession in the US and elsewhere rather than just choppy equity markets. This was despite the fact that various officials, such as Treasury Secretary Yellen, were saying (and are still saying recently) that the economy is resilient and that a recession is unlikely.

The rest of this June issue picks up where the May one left off. So far, that recession theme continues to be the path we’re on unless something changes, so let’s update that view.

Recession Indicators

In the US, a private nonprofit organization called the National Bureau of Economic Research “NBER” is deferred to near-unanimously as the authority that gets to declare periods of recessions. And they declare recessions in hindsight based on a number of indicators, once the data are firmly in.

A lot of people think of recessions as being “two consecutive quarters of negative real GDP growth”. This is not the NBER’s definition of a recession, but all instances of two consecutive quarters of negative GDP growth occurred around periods that the NBER later declared to be recessions.

So for all intents and purposes, two negative quarters is a reasonable real-time indicator of a recession. Whatever we want to call it, that sort of environment is a sustained downturn in economic activity.

The US experienced negative real GDP growth in Q1 of this year. Currently, the Atlanta Fed GDPNow estimator, which tracks a multitude of incoming variables and adjusts weekly, is projecting 0% real GDP growth for Q2. We’re teetering on the brink of two consecutive quarters of negative GDP growth


slightly harsher definition of a recession that I’ll put forth here is a decline in year-over-year real GDP. Most NBER-defined recessions meet that criteria, with the exception of the post-dotcom recession in 2001 that was mild enough to avoid that.

For this current period, since stimulus-driven growth was so substantial in mid-2021, even after two negative quarters we would not reach negative on a year-over-year basis in mid-2022. We would need another quarter or two of negative GDP growth to reach that harsher definition of a recession. Whether that happens or not will depend in part on policy choices.


Recessions vary in terms of depth and length. And there can be double-dip recessions, where we have two short but closely-spaced recessions.

The University of Michigan’s national survey of consumer sentiment reached record lows here in June 2022, in a dataset that goes back nearly seven decades. It’s currently even lower than it was in the depths of the 2008 global financial crisis, and even lower than during the worst parts of the stagflationary crisis of the late 1970s and early 1980s.


Real retail spending is currently negative year-over-year. It had a big contraction at the start of 2020 during lockdowns, then had a huge spike during re-opening and stimulus, and then stagnated down to negative territory from there. A number of retailers ranging from Amazon to Walmart to Target have reported bad results.


Wages on average have increased by 6.1% over the past year. This is while official inflation was 8.5%. Meanwhile, a basket of meat/poultry/fish/eggs went up 14.2%, houses went up 16%, and gasoline went up 61%.

So, the typical wage earner got a wage cut in terms of purchasing power over the past year.

The housing market has slammed shut. A year ago, mortgage rates were 3%. The monthly cost of a 30-year $300k mortgage at a 3% interest rate is $1,265. The monthly cost of the same mortgage now at 6% is $1,799, which is 39% higher. When you add that the median house is up in price by 16% over the past year, the monthly cost of paying for a mortgage on the same house as it did a year ago is $2,086 or around 65% higher.


That makes it harder to buy a house for the first time, and also harder to sell an existing house to move to a new house, which would entail exiting a low-rate mortgage and starting a high-rate mortgage.

Real GDP growth represents our increased technology and organization to do things more efficiently. It generally increases over time, as we utilize denser and more efficient forms of energy, along with better materials and better computing power.

For example, a person used to have to manually farm, and the invention of the tractor made each farmer radically more productive, and able to do the work of ten men. Now we can imagine a fleet of self-driving tractors, overseen by a farmer, making him or her even more productive. A smaller and smaller share of the world needs to be farmers in order to feed the world… as long as technology is improving over time and the the supply of raw materials remains abundant.

However, we occasionally have periods of pullback and disorganization, and thus a decreased standard of living, due to underinvestment or malinvestment or external shocks. Supply chains get messed up. Commodities encounter supply shortages. Wars happen. Sometimes cultures degrade and reduce their rate of innovation, or technology in a certain area reaches inherent limits for a while until some breakthrough in another industry gives another opportunity for improvement.

In these environments, it becomes more expensive to get the same things, and there are some things that we can’t get at all. In particular, if the supply of energy is disrupted, it affects almost everything else.

We’re in one of those pullback periods now, and it’s showing up as stagflation. We have more disorganization and frictions, with a lack of surplus capacity for several of the key things we need. And now that policymakers are tightening monetary policy, it is putting a brake on consumer spending patterns.

Why Demand Destruction Probably Won’t Work Well


The problem is that this inflation is happening at a time of near-record debt levels, and so there is a thinner-than-usual tolerance for stagnation to occur without triggering debt liquidation.

The US Federal Reserve can’t increase the supply of energy or other goods/services, but it does have blunt tools to curtail demand. And it currently has a mandate to use those blunt tools, regardless of whether or not they will work. That’s the institutional programming that they have to work with.

The only thing that would stop them from using those tools, is if other parts of their dual mandate (employment levels and/or financial stability in the form of frozen credit or Treasury markets) get worse than inflation. And that seems to be coming, but is not here yet. The US Federal Reserve relies primarily on lagging economic data, so as an institution they are designed to put out current fires rather than anticipate fires.

When Paul Volcker famously raised rates to 19% in 1980 to slow down money supply growth, total debt (public and private combined) was 160% of US GDP.

Today, total debt is 370% of GDP. So, a much lower interest rate would cause widespread insolvencies and economic contraction.

In 1980, the money supply growth was mainly coming from commercial bank lending, and price inflation was mostly a demographics-driven demand issue rather than a supply issue. Tightening monetary policy was effective at reducing bank lending, and thus effective at reducing money supply growth.

Today, the money supply growth mainly came from fiscal spending, and price inflation is more-so a supply-scarcity issue rather than due to particularly strong demand.

In 1980, the energy supply problems that they had were mostly geopolitical, and were resolved with geopolitical means. There was plenty of global capacity to bring new oil to market, quickly.

Today, energy supply problems are primarily due to a lack of sufficient capex and development over the past several years for oil production, gas production, refineries, pipelines, LNG terminals, electrical grids, and even things like keeping existing nuclear power plants open. Then add a war to the mix to accelerate and magnify the problem. This lack of sufficient capacity will likely take years of capital-intensive work to solve.

Currently, oil is $110 per barrel.

This high price is despite the fact that the US Strategic Petroleum Reser


And it’s despite the fact that China has been using rather strict lockdowns, and so their jet fuel usage and gasoline usage throughout this springtime was back down to where it was at the depths of the pandemic in early 2020, which is a multi-year low.


So, the two biggest countries are actively contributing excess oil supply to the market and/or destroying oil demand, and yet oil is at $110/barrel.

If inflation is reduced by reducing global energy usage over the next year (a.k.a. severe recession), while the supply-side problems remain mostly unaddressed, then inflation would be ready to return as soon as demand destruction ceases.

Geopolitical Game Theory

Global energy consumption has increased almost every single year in modern history. The handful of exceptions were extreme periods of global economic weakness:


Looking at the post-WWII era, global energy consumption dipped for three years from 1980 through 1982 as the US tried to stabilize the flailing dollar, dipped for one year in 2009 during the global financial crisis, and dipped for one year in 2020 due to the pandemic lockdowns (which is not shown on this particular chart, since it ends in 2019). Those are the only times that global energy consumption decreased year-over-year, and these were the three worst economic periods in the post-WWII era.

To the extent that some developed countries have been able to flatten or even slightly shrink their energy consumption, it’s in significant part from a combination of 1) lack of economic growth and 2) sending a large portion of their most energy-intensive manufacturing industries to developing countries. For the world as a whole to shrink energy consumption in a year, means quite a lot of economic devastation is occurring.

Around the margins, developed countries have become less energy-intensive relative to GDP, with more growth from software and services, albeit from very high levels of per-capita energy consumption.

For example, the average American citizen consumes 15x as much oil per year as the average Indian citizen, and 11x as much grid electricity. As another example, the average Australian citizen consumes 3-4x as much oil per year as the average Chinese citizen, and twice as much grid electricity, even though a large portion of Chinese energy consumption is actually involved with making products for the rest of the world rather than just for their own end-user consumption.

The marginal energy demand now comes from developing countries. For them, since they have much less energy and commodity consumption per person, their quality of life is enhanced significantly with each marginal uptick in energy and commodity consumption.

Perhaps the most relatable example is air conditioning. Japan and the US have over 90% air conditioning penetration. In contrast, less than 20% of people in Mexico and Brazil have air conditioning, despite the higher average temperatures there. And less than 10% of people in Indonesia and India have air conditioning. Broadly speaking, the much colder “Global North” ironically uses an order of magnitude more air conditioning than the much warmer “Global South”.

If low-income countries with massive populations like India and Nigeria ever use as much per-capita oil as middle-income emerging markets like Thailand or Mexico (which is still nowhere near what the wealthiest countries use), the absolute amount of global oil demand would increase by quite a bit. Even as India quickly ramps up its solar energy production from a small base, it’s ramping up its coal, oil, and gas consumption from a large base by far more in absolute terms.

Getting access to electricity, the internet, better transportation, a home with various comforts like air conditioning, and more nutrient-dense food- these are all things that require more energy consumption and improve the standard of living rather directly.

Getting sustained demand destruction, especially for energy and commodities which are a global pricing market, is hard to do due to the realities of geopolitical game theory.

If the US does its best to rein in energy usage and cause a recession to try to reduce energy-based price inflation, China could come out of its self-imposed lockdowns, do some stimulus, and ramp up their oil consumption. The US would then be in a recession with still-high oil prices. Meanwhile the US Strategic Petroleum Reserve would already be at historically low levels, and unable to keep selling into the market. Then what?

And it’s especially problematic for the smaller countries, as their economies get moved around at the whims of the big countries. What happens regarding commodity inflation is entirely out of their hands.


Are emerging markets broadly going to reduce total energy consumption by any meaningful extent over the next few years? No, and if anything they’ll keep using more, unless something causes a global depression and famine.

That’s one of the incentive problems here; any individual country practicing austerity doesn’t work well for solving global supply-side problems, especially when debt is already this high after a century of not practicing austerity. A country can practice fiscal and monetary austerity, and still face a lot of inflationary pressures as a result of other countries gobbling up commodities.

The underlying inflationary problems run much deeper at this point than just what the current deficit and money supply growth rate is.

Now, the US does have some extra impact with its fiscal and monetary policy, because there is over $13 trillion worth of dollar-denominated debt in offshore markets. To the extent that the Fed and Treasury can strengthen the dollar, they can squeeze a bunch of dollar-indebted emerging markets and slow down their demand too, such as Brazil, Mexico, Turkey, and so forth.

A strong dollar historically results in weaker global growth, weaker US corporate profits, weaker foreign demand for US Treasuries, and a host of other problems for the US and other countries. But, they can try it and see the order of which countries’ economies break down first. Countries on the periphery will go down early (e.g. Sri Lanka), but for the major powers, it becomes a balance sheet contest. Eventually, a strong dollar comes back around and hits the US because the US ends up having to finance more of its own fiscal deficits, in what basically becomes a balance of payments problem.


So, US policymakers may be able to tighten fiscal and monetary policy enough, to cause a domestic and global recession significant enough, to reduce energy prices and inflation temporarily. There could be a sharp disruption, or more of a sideways stagnation as they try to give some space for supply to catch up.

However, when the US and other developed countries want to stimulate their way out of that recession again, inflation would likely be quick to resurface. This is because many of the supply constraints would still be there. Destroying demand in the face of supply constraints is like running away and hiding from a monster in a closet, so the monster just sits outside and waits for you to come out again. Until the monster is actually dealt with, it’s still there, waiting.

Oil got up to $120+/barrel in this cycle. I can imagine a scenario where we push it down to $70 in a recession, then stimulate our way out of the recession and oil goes to $150. So then we try to rein it in again and get it down to $90, and then simulate again and send it to $180. Those are just hypothetical numbers, but the point is, I would expect some sort of zig-zag grind higher during this decade during rounds of tightening, debasement, tightening again, and debasement again.

Things are going to be challenging for the US economy, European economy, Chinese economy, and global economy in aggregate, until we get past this energy bottleneck. This involves basically all forms of energy to varying extents, as well as refining infrastructure, pipeline infrastructure, export infrastructure, electrical grid infrastructure, and other related industries.

Portfolio Updates

I have several investment accounts, and I provide updates on my asset allocation and investment selections for some of the portfolios in each newsletter issue every six weeks.

These portfolios include the model portfolio account specifically for this newsletter and my relatively passive indexed retirement account. Members of my premium research service also have access to three additional model portfolios and my other holdings, with more frequent updates.

I use a free account at Personal Capital to easily keep track of all my accounts and monitor my net worth.

M1 Finance Newsletter Portfolio

I started this account in September 2018 with $10k of new capital, and I put new money in regularly. Currently I put in $1,000 per month.

It’s one of my smallest accounts, but the goal is for the portfolio to be accessible and to show newsletter readers my best representation of where I think value is in the market. It’s a low-turnover multi-asset globally diversified portfolio that focuses on liquid investments and is scalable to virtually any size.

I chose M1 Finance because their platform is commission-free and allows for a combo of ETF and individual stock selection with automatic and/or manual rebalancing. It makes for a great model portfolio with high flexibility, and it’s the investment platform I recommend to most people. (See my disclosure policy here regarding my affiliation with M1.)


The portfolio remains focused on being an “all weather” diversified portfolio, with a current overweight emphasis on defensive value.

I recently shifted some short-term Treasury inflation-protected securities into 7-10 year Treasury notes as they went up to 3% yields, which is unusual for me because I am usually a bear on longer duration notes/bonds. This shift is in anticipation of demand destruction, and thus is a mild disinflation hedge within an overall portfolio that is more geared towards inflation.

Other Model Portfolios and Accounts

I have three other real-money model portfolios that I share within my premium research service, including:

  • Fortress Income Portfolio
  • ETF-Only Portfolio
  • No Limits Portfolio

Plus I have larger personal accounts at Fidelity and Schwab, and I share those within the service as well.

Final Thoughts: Nearing Checkmate

When a chess game gets to its later stages, the winning player often starts to get the losing player’s king into a series of checks. That losing player can move their king out of it, but their set of move options continues to dwindle, and if they’re not successful at forcing a draw, they eventually get caught in a checkmate.

I think major central banks including the Federal Reserve, Bank of England, European Central Bank, and Bank of Japan are nearing the losing side of a checkmate scenario, where economic realities dwindle their set of possible choices to zero. The latter two have likely already been put in checkmate, while the former two are hanging on for the moment.

This is primarily due to the long-term debt cycle described earlier in this issue, where their economies were stimulated to higher and higher debt as a share of GDP and lower and lower interest rates over decades, until they hit super high debt levels with zero or slightly negative rates. Then, they grind through that low-rate disinflationary period for a while, until they finally work through excess capacity, and reach a period of scarcity, stimulus, and inflation.

“Checkmate” in this context happens when a central bank encounters inflation that is above its target level, but still can’t stop printing money, due to lack of buyers of their country’s government debt, or due to other critical liquidity problems in their financial markets. In other words, it’s what happens when a country with a super high debt ratio gets hit with acute commodity shortages, and thus has to keep doing quantitative easing on its government bonds even during high inflation.

This historically only rarely happens to developed market central banks, and until recently hasn’t really happened to any of them since World War II (the prior inflationary part of a long-term debt cycle). When it happened back then, it occurred to several of regions at roughly the same time, and that seems to be the case today as well.

First Check: 2008

Japan hit their economic peak around 1990, where they then entered a multi-decade stagnation. However, they were not a big enough share of global GDP for this to affect much around the world, and they never ran into significant commodity shortages during this time.

The year 2000 in many ways represented the relative peak of the developed world, broadly. The US baby boomer generation was in its prime earnings years, and so the US had its highest level of labor force participation in its history, and the highest US consumer sentiment according to surveys on record. Dollar reserves as a share of global foreign reserves were at their peak. Europe launched the euro currency around this time, in a period of optimism and unification. The Soviet Union had fallen a decade prior, China was relatively small in terms of economic power, and so the western powers were completely unrivaled.


And then of course after that peak level, there were the 9/11 attacks, decades of foreign misadventure in response, and in general a lot of signs of “waning empire” status for the US, along with financial troubles in Europe.

In the aftermath of the 2000 dotcom bubble, the US Federal Reserve cut interest rates to 1%, and implicitly encouraged a housing credit bubble to grow. Private market forces amplified this, with mortgage-backed securities and rubber-stamp rating agencies that weren’t doing proper due diligence.

When the housing bubble blew up, it brought down the entire over-leveraged banking system with it in 2008. The US Federal Reserve cut interest rates all the way to zero, and began expanding its balance sheet, which is a way of monetizing government debts and mortgage debts. The Troubled Asset Relief Program and other emergency measures were used to prevent a broad bank liquidation and to increase their reserve ratios. They then did a couple more rounds of deficit monetization into late 2014.

The Eurozone encountered the 2012 European sovereign debt crisis, where the European Central Bank had to step in to suppress the yields of southern European sovereign debt to prevent outright default. They never solved the underlying debt problem during this period, but merely bandaged over it. The Eurozone had an agreement for countries not to go over 60% debt as a share of GDP each, but some countries went over twice that, and even some of the more austere countries went over 60%. There was no answer to this, or path to fix it other than failed attempts at austerity. Rising populism and increased levels of political polarization began to emerge in many of these European regions.

The Bank of Japan ramped up its debt monetization efforts starting in late 2012. Like the Fed, it had a 2% annual inflation target, but encountered persistent disinflation, in large part because commodities were oversupplied and cheap, and because their banking system had no credit growth. The Bank of Japan printed about 600 trillion yen and bought various assets including bond and stocks during this decade, but their broad money supply grew very slowly. Compared to other regions, at least they managed to deleverage most of their corporate sector and avoid too much political polarization domestically.


That all collectively became the first big “check” to the US Federal Reserve and other major central banks, during the 2008-2014 period in particular. Private debts had reached about as high as they could go, with interest rates about as low as they could go.

The central banks’ answer to the check was to counter this big disinflationary impulse and debt liquidation with bank recapitalization and deficit monetization for the first time since the 1930s and 1940s. Broad money didn’t expand rapidly, but base money did, in the form of massively higher bank reserves.

Second Check: 2020

In the aftermath of the global financial crisis and these various responses, the world went through a consumer-disinflationary slow-growth 2010s decade. The global banking system began operating with higher reserve ratios, but was not aggressively lending money to create more broad money.

China, however, performed large stimulus, and continued to serve as the primary growth engine of the world for a while.

The US exported a lot of its marginal manufacturing capacity to China, which along with several other developing countries served as a massive disinflationary pool of labor.

China began to rival the US in terms of economic scale, surpassing it in some ways (total electricity generation, total commodity usage, number of skyscrapers, and so forth) while still lagging it in other ways (global reserve currency status, military power projection, etc). China also stopped reinvesting its trade surpluses into Treasuries, and began financing infrastructure loans throughout frontier markets, as a major creditor nation.

Wealth concentration and political polarization in the US increased as China became a rival power, and various types of populism began to emerge, as some groups benefited from this rapid offshoring and trade deficits, and others were on the wrong side of all of it.


During 2017 and 2018, the US Federal Reserve tried to end its easy money period, raise interest rates, and reduce its balance sheet, but encountered economic stagnation by early 2019. They had to stop raising interest rates due to frozen credit markets, start cutting rates due to economic stagnation, and in late 2019 they had to suddenly start monetizing deficits again due to a broken interbank lending market among entities that were the primary financiers of the buyers of T-bills.

This heavily-leveraged world then ran into the pandemic and associated lockdowns in early 2020. The dollar spiked higher due to a sharp reduction in global trade and economic activity (there is $13+ trillion in global USD debt, and all of that debt represents demand for dollars while international cash flows were drying up), so the foreign sector began selling US Treasuries to get dollars, and as a result the US Treasury market froze up. It’s supposed to be the most liquid market in the world, serving as pristine collateral for the global financial system, but it became disorderly.

In response, the US Federal Reserve had an emergency meeting and stepped in to print money and buy $1 trillion worth of Treasuries in three weeks, to re-liquefy the frozen Treasury market. The US federal government and other national governments then performed massive fiscal stimulus in response to consumer and business lockdowns, sending stimulus checks to citizens and companies, so that a big debt liquidations and civil unrest wouldn’t occur. The US Federal Reserve and other central banks continued to buy government bonds in order to monetize that stimulus. It resulted in the biggest increase in US broad money supply and overall developed market broad money supply since the 1940s.

Meanwhile, the US found out the hard way that it had trouble making masks, ventilators, medical dyes, and other things like that domestically, after having shipped such a large portion of its industrial capacity to China, which by this point it was embroiled in a trade war with. It turns out, there was a cost to some of that offshoring.

This whole situation was a second “check” to the US Federal Reserve and other major central banks in 2020. Yet again, their answer to the check was to counter a big disinflationary impulse with even more debt monetization. This time, since their efforts were combined with huge fiscal stimulus from politicians, which Fed chairman Jerome Powell publicly said was needed, broad money expanded rapidly, in addition to just base money. People actually had more money in their bank accounts, unlike during the 2008 policymaker response.

Approaching Checkmate

All of this stimulus and broad money supply growth, combined with global economic re-opening, caused a surge in economic activity and a melt-up in asset prices.

After years of commodity oversupply and relative lack of capex to bring new supplies to market, the world began to encounter commodity scarcity for the first time in a while. Inflation reached four-decade highs.

Chinese demographics reached their peak level. The Chinese labor force began shrinking, rather than growing, which means their ability to serve as a big disinflationary capital sink for the rest of the world is likely nearing its end. In addition, with rising tensions between the US and China, and the Russian invasion of Ukraine, globalization seemingly reached a local maximum, and is now waning.

Now the world faces real inflation. We need a lot of capex in oil, gas, pipelines, export terminals, copper, nickel, lithium, platinum, uranium, and so forth over the next decade. We need more robust supply chains. And some of it needs to be duplicated because there are now basically two “halves” of the world that represent security risks to each other, rather than mostly one big world that existed for the past three decades.

But with debt as high as it is, central banks have trouble raising interest rates. The Bank of Japan, with 250% government debt to GDP, is capping long-duration rates at 0.25%. With inflation currently above their 2% target, they are using a method known as yield curve control, meaning they have an unlimited bid in place to print yen and buy as many government bonds as are needed to prevent their bond yields from going over 0.25%, and it’s causing a rapid devaluation of the yen relative to the dollar. The market has tested the Bank of Japan’s commitment to that peg, and so far they have confirmed their commitment to it.

The European Central Bank held an emergency meeting this week as Italian government bond spreads blew out, while they have 150% debt to GDP. The ECB is still printing euros to buy government debt even with official Eurozone inflation at 8.1%.

The fact that both the Bank of Japan and the European Central Bank are forced to continue monetizing government debt even when inflation is above their target in order to keep government bond yields at serviceable levels, is basically checkmate on their policy. When countries have 150%-250% government debt to GDP and no clear path to dealing with that, the private market rate for buying that debt without central bank support is too high for them to afford. It would cause a fiscal spiral.

So, the Bank of Japan and European Central Bank are in acute financial repression mode, as they print money coincident with a period of inflation, and thus are directly violating their price stability targets due to an acute lack of other options. Checkmate.

Meanwhile, the US Federal Reserve, Bank of England, Bank of Canada, and Bank of Australia are among the developed market central banks still trying to hold the line, having not quite been put in checkmate yet. They’re raising interest rates to try to rein in demand, but for the most part their interest rates are the furthest below their official inflation levels since World War II.


The UK and the US both have sovereign debt over 100% of GDP, and total sovereign+private debt of between 300% and 400% of GDP. Both countries are encountering what look like recessionary conditions, and have inflation at multi-decade high levels.

If the US Federal Reserve in particular, due to its size and due to its global reserve currency status, reaches a point where it is unable to continue raising interest rates and reducing its balance sheet due to liquidity problems in the Treasury market or credit market, while inflation is still a problem, then the quorum of central banks of the developed world will basically be in checkmate, and the global financial system will be in a different regime than it has been operating with during the entirety of the post-WWII period.

Getting Out of Checkmate

Unlike a game of chess where checkmate represents the immediate end of the game, central banks can be temporarily relieved from their checkmate status by external forces largely outside of their control. It’s like some version of team chess.

For example, if one central bank is in checkmate (defined here as being stuck monetizing government debt despite high levels of inflation, due to a sovereign default or fiscal spiral that would occur otherwise) then a reduction in commodity prices due to outside factors can temporarily give it a reprieve from inflation. Outside factors could include things like the de-escalation of a war, or could include other central banks purposely causing demand destruction and a recession to get inflation down.

The US Federal Reserve and US Treasury Department together have the deepest toolset among the various countries, and would still have some moves even within what is otherwise a nearly-checkmate position. If the US Federal Reserve finds itself having to do QE again to support a seized-up Treasury market during a period of inflation (which would be outright checkmate), they could instead take some indirect moves that have better optics.

For example, the US Federal Reserve could change the Supplementary Leverage Ratio “SLR” for the US commercial banking system, which sounds like jargon but would allow US commercial banks to buy more US Treasuries. They could market this decision as a bank liquidity support package, when really it would be about ensuring the smooth functioning of US Treasury markets.

As another example, the US Federal Reserve (at the direction of the US Treasury Department) could also disguise their next round of QE by expanding United States’ foreign exchange reserves, and thus assisting other checkmated central banks by purchasing some of their government bonds instead of purchasing their own US Treasuries, so that those governments (e.g. Japan) can then buy some more US Treasuries for their foreign-exchange reserves rather than selling them. That’s kind of an “I’ll pat your back so that you can pat my back” kind of situation, and it could be marketed by policymakers as a global exchange-rate stability accord.

As we head deeper into the 2020s decade, this is the type of environment where wonky actions like that are more likely to be resorted to than in normal times. There are all sorts of possibilities.

Investment Implications

While we are in the phase where the US Federal Reserve in particular is still holding the line and trying to tighten monetary policy into inflation, while supply-side problems remain mostly unaddressed, most asset prices are rather risky. The largest central bank in the world is actively draining liquidity from the financial system while most economic indicators are pointing towards significant economic deceleration.

However, once they are forced to pause that tightening for one reason or another, or the market starts to price in the fact that they will pause soon, then various hard assets would be the things to own once again. Outright recession, broken credit markets, and those sorts of things are what could force the Fed to pause or pivot.

Central bank pushbacks against inflation are deflationary for most asset prices for as long as they can sustain that pushback in the face of weakening economic data. Central bank capitulations against inflation, on the other hand, should be inflationary for most asset prices whenever they occur.

Best regards,


 

 

Cấm vận Nga Sô có hiệu nghiệm trong cuộc chiến Ukraine

 Hồi đầu khi cuộc chiến xâm lược Ukraine của quân đội Nga vào tháng 2 vừa qua. Toàn thế giới hồ hởi vì lệnh cấm vận Nga Sô được các nước tây phương và Hoa Kỳ ký kết khiến mình thất kinh. Lý do là các cuộc cấm vận từ xưa đến nay đều không hiệu nghiệm. Cứ xem trường hợp ông Sadam Hussein, Hoa Kỳ bao vây kinh tế những ông ta vẫn sản xuất dầu bán cho thiên hạ, các nước tây phương đạo đức giả, Ấn Độ và Trung Cộng,…. Cuối cùng phải đem quân đội sang chiếm đóng, rồi phải rút quân vì thiệt hại khá nặng.

Mình đọc báo chí ngoài lề một tí thì khám phá ra mấy anh Ấn độ cà ri và mấy anh ba tàu hồ hởi khi nghe lệnh cấm vận vì họ mua dầu thô 25% dưới giá thị trường của tên Putin. Người Nga sô bị ảnh hưởng về đời sống kinh tế của họ nhưng mấy ông thần tài phiệt và Putin vẫn bình chân như vại dù có đánh đến 100 năm.

Tuần rồi, họp thượng đỉnh G-7, 7 nước giàu nhất thế giới, họ lại cấm vận mua vàng của Nga Sô, lại khiến mấy ông tầu và Ấn Độ hồ hởi vì sẽ được mua giá rẻ của tên Putin. Mình đoán mấy tên tài phiệt về dầu và vàng bạc kêu gọi cấm vận để họ làm giàu, buôn bán vũ khí.

Tổng thống Eisenhower, một người hùng của quân đội Hoa Kỳ, trong bài diễn văn cuối cùng ở toà bạch ốc, có cảnh báo người Mỹ về tập đoàn kỹ nghệ chiến tranh. Sau này mình có đọc tài liệu giãi mật, được biết các nhóm diều hâu trong nội các, quân đội Hoa Kỳ dạo ấy muốn tấn công vịnh Con Heo nhưng ông Kennedy không chịu. 

24 tiếng đồng hồ sau khi ông Kennedy ký giấy rút các lượng lượng cố vấn quân sự mỹ tại Việt Nam thì ông ta bị ám sát. Một cựu giám đốc CIA và sau này trở thành tổng thống, đã lãnh trách nhiệm thi hành vụ này. Gần đây có phim tài liệu về ông Colby, cựu giám đốc CIA, bị chết khi chơi du thuyền, đưa thêm những tin tức đáng lo ngại về vụ việc. Sau khi ông Kennedy bị ám sát thì quân đội Hoa Kỳ tha hồ đổ bộ vào Việt Nam mà Việt Cộng nằm vùng có tung ra chiến dịch trừ ma qủy, bằng cách vẽ chữ Phạn trên cửa nhà mình. “Ma Quỷ” nói lái là “Mỹ Qua”. Chán Mớ Đời 


Lúc đầu tiền Rúp xuống te tua, mình tính mua nhưng không biết mua ở đâu, nay đồng rúp lên cao hơn trước cuộc chiến. Thế này là thế nào?

Ngoài ra cuộc cấm vận của người da trắng có gây ảnh hưởng khiến kinh tế Nga Sô sẽ suy thoái 10% năm nay, vỡ nợ ngoại quốc tuần này khiến mọi người hồ hởi.

Cấm vận Nga Sô trên 3 lãnh vực chính; tài chánh, ngân hàng và buôn bán. Theo một nhà kinh tế của Center for a NEw American Society cho biết, các cấm vận này không cho Nga Sô đụng đến tiền đô la mà Nga Sô có trong ngân hàng tây phương, và đóng một số ngân hàng Nga Sô với hệ thống SWIFT. Hệ thống giúp tiền luân chuyển khắp thế giới. Cho nên Nga Sô đâu có thể vỡ nợ như Sri LAnka, bị bẫy nợ của Trung Cộng vì Putin không được đụng đến tiền của họ ở ngoài quốc.

Nhớ vụ công ty hàng không Việt Nam mướn một công ty luật sư Ý Đại Lợi tư vấn về thành lập chi nhánh tại xứ này. Cuối cùng xù không trả tiền tổ hợp luật sư này nên bị thưa ra toà. Mấy ông cán bộ kêu không thèm ra hầu toà. Toà án Ý Đại Lợi tuyên án bắt hàng không Việt Nam trả 1 hay triệu đô thời đó. Mấy ông Việt Nam kêu không trả, biết bố mày là ai?


Họ quên hay không hiểu là Pháp quốc là thành viên trong Liên Hiệp Âu Châu, thế là toà án Ý Đại Lợi phán rút tiền trong tài khoản của công ty hàng không Việt Nam tại Pháp quốc để trả cho tổ hợp luật sư. Chán Mớ Đời 

Vấn đề là chỉ cấm vận các ngân hàng nhỏ còn ngân hàng GasProm thì không bị cấm vận nên các nước mua dầu của Nga Sô vẫn trả tiền. Đúng Pháp, đức, Hoa Kỳ,… vẫn tiếp tục mua dầu của Nga Sô và trả tiền sống phẳng. Có nhiều ngân hàng khác của nga Sô, có những lổ hổng để chuyển tiền. Cho thấy đạo đức giả rõ ràng. Hình như Đức quốc kêu sẽ ngưng mua dầu của Nga vào năm 2025, mình không rõ, có lẻ hợp đồng ký với Putin đến 2025. Cũng phải đợi một thời gian để mấy anh mỹ chuẩn bị máy móc bơm dầu. Hôm qua tối cao pháp viện không cho phép EPA, cấm không hạn chế khí tải, vớ vẩn. Mình đoán là để chuẩn bị cho các công ty dầu lửa khoang giếng dầu bán cho thế giới. 

Nói chung thì cấm vận chỉ hiệu nghiệm có 50%. Trung Cộng và Ấn Độ mua dầu với giá rẻ hơn 25% dầu thế giới. người Mỹ hiện nay bị dính vụ này, xăng cali lên hơn 6 đô là cho một Gallon. Dầu Nga sô sản xuất dầu hơn 7% từ khi cuộc chiến khởi phát.

GDP Hoa Kỳ te tua năm nay khiến thị trường chứng khoán xuống thê thảm. Đường dài Hoa Kỳ có thể bỏ cuộc vì người Mỹ không chịu hy sinh cho người Ukraine.

Cả thế giới mới thoát khỏi cơn đại dịch. Trong đại dịch, kinh tế bị đình trệ, nay mới tái lập lại nên họ cần dầu hoả để chạy nền kinh tế, khiến lạm phát khắp nơi. Đi đường dài thì người da trắng sẽ kệ người Ukraine, họ sẽ không hy sinh, trả giá cao hơn để cứu mấy người dân Ukraine như thuở ban đầu đầy lưu luyến ấy.

German energy giant Uniper SE may need a government bailout because Russia has curtailed natural gas supplies, forcing it to pay more to buy from elsewhere. Uniper shares fell as much as 23% today on the news.

(Theo Bloomberg)

Cấm vận chỉ hiệu lực với những sản phẩm bán cho Nga Sô như chip điện tử và đồ công nghệ, ngay cả mấy ông thần Trung Cộng cũng ngại bị phạt. Mình đọc đâu đó, người dân Nga Sô vẫn tin tưởng vào pUtin đâu 80%, trong khi ông Biden thì chỉ được đâu 30% ủng hộ của người Mỹ. Chán Mớ Đời 

Hiện tại thì chưa thấy sự mất mát của Nga Sô về kinh tế nhưng về lâu về dài thì hơi mệt. Việc đầu tiên khi cuộc chiến xẩy ra, Hoa Kỳ đã ra luật gì quên tên, để giúp các khoa học gia Nga sô có thể di dân nhanh chóng vào Hoa Kỳ. Lấy chất sám của xứ này. Nhật Bản, Hoa Kỳ, các nước tây phương rút khỏi thị trường Nga Sô, sau này sẽ mất các kỹ thuật, cách tổ chức, quản lý tốt. Truyền hình Nga tuyên truyền đủ trò là họ lấy mấy tiệm ăn MacDonald, làm theo kiểu nga sô.

Một anh bạn, có một nhà máy làm xì dầu ở Nga Sô, có trên 600 nhân viên cho biết là anh ta đã trả tiền bôi trơn hơn 1 triệu đô la cho cán bộ tại Nga Sô mà 13 năm qua, họ vẫn chưa bắt đường ống ga vào hãng xưởng của anh ta. Hệ thống làm việc của Nga Sô vẫn theo cách làm việc của Liên Xô cũ nên khó thay đổi và sẽ tiêu tùng, không bắt kịp thế giới trong tương lai. Ngược lại sẽ giúp đại đế Putin tại vị lâu hơn, dễ kiểm soát người dân như ở xứ BẮc Hàn.

Sự chậm trễ về khoa học, kinh tế loại làm người tây phương vui vẻ, mua dầu rẻ còn dân nga nghèo khổ thì kệ họ. Về mặt chính trị chúng ta sống ở Hoa Kỳ hay các nước tây phương nên ủng hộ các nước này này nhưng đừng quên Ấn Độ và Trung Cộng có đến gần 1/2 dân số thế giới. Họ không muốn nghe lời người da trắng vì đã từng bị đô hộ lâu năm. Họ không muốn bị đô hộ thêm lần nữa với chiêu bài tân chủ nghĩa thực dân.

Chỉ tiếc là anh Putin không nhìn rõ vấn đề, tìm cách canh tân hoá xứ sở lên sau 70 năm theo xã hội chủ nghĩa. Nay các nước Tây phương thấy rõ sự hữu hiệu của quân đội Nga Sô nên sẽ tìm cách làm cho Nga Sô kiệt sức về lâu về dài. Đặng tiểu bình rất khôn nên khi quân đội ông ta tràn qua biên giới với Việt Nam, bị các sư đoàn của Hà Nội không phải chính quy đánh bật lại thì hiểu khó nuốt nên đã rút ngay, tuyên bố đã cho Việt Nam một bài học. Canh tân lại kinh tế và quân sự giúp họ phát triển như ngày nay.

Trong khi ông thần Putin thì ngoan cố, cứ đánh và đánh tới viên đạn cuối cùng thì về lâu về dài sẽ bị thuộc vào anh ba tàu hay người tây phương. Có lẻ cuộc chiến sẽ còn kéo dài đến khi nào Nga Sô kiệt quệ, rút quân. Dân lính của 2 bên sẽ còn chết nhiều để làm giàu cho các tài phiệt da trắng. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tài sản nào quý

 Hồi ra trường, không có gia đình bên cạnh nên không vướng bận, mình thích đi giang hồ, kiếm việc làm tà tà, nay thì làm việc ở Ý Đại Lợi, khi thì Thuỵ Sĩ, rồi lêu bêu qua Anh quốc, có dạo chạy về Paris rồi lang bang sang Hoa Kỳ. Tại đây bị tiếng sét ái tình nên hè năm sau, bò qua lại để xem kiếm việc được không. Trời thương nên sau 48 tiếng đến New York thì có 2 công ty nhận làm nên cuộc đời mình dính chốt tại Hoa Kỳ. Xin nhận nơi đây làm quê hương thứ 2.

Đến khi phát hiện ra mối tình hữu nghị của đồng chí gái, cô nàng kêu muốn đăng ký xin nhập hộ khẩu gia đình cô nàng thì không được vác ngà voi nữa. Mình không để ý đến tiền bạc, làm về thì giao lương cho vợ quản lý đến khi.

 Thằng con ra đời, mình mới để ý đến đồng lương. Mỗi lần nhận lương, cứ thấy nó không thay đổi. Buồn đời phải tìm cách kiếm thêm tiền để mua sữa cho con. Đúng lúc đó, có người quen nhờ xem ông thợ để làm xong căn nhà. Họ mướn thầu khoán, ông này làm 1 chút rồi ôm một mớ tiền chạy về Đông NAm Á, nghe nói đi làm kháng chiến chi đó. Lừa tiền thiên hạ, lại muốn làm kháng chiến thì ai theo. Chán Mớ Đời. Người quen mới nhờ mình chỉ ông thợ, không biết tiếng anh nên thành phố xuống thanh tra thì ông ta ngọng. Do đó có mình hỏi thanh tra mới nói ông ta phải làm cái gì cho đúng luật.


Cùng lúc có người quen từ Việt Nam mới sang, muốn mình giúp họ, học thi lấy bằng thầu khoán xây cất. Buồn đời mình cũng đi thi chung, ông ta rớt mình thì đậu nên bắt đầu có người kêu đi thầu. Trưa, không ăn cơm, mình chạy đi xem công trường. Dần dần, mình bỏ nghề kiến trúc luôn.

Lúc đó mình nghĩ chỉ làm ra tiền. Có tiền là tất cả nhưng một hôm đi học tối về trễ, mình thấy hai đứa con, nằm ngủ trước cửa phòng của mình, đợi bố về đọc truyện cổ tích. Từ đó, mình không bao giờ về sau 9 giờ đêm, trước khi các con đi ngủ. Khi xưa, mình không sống bên ông cụ nhiều nên mình rất chú tâm, ở nhà khi rảnh để xem con lớn. Trời xui khiến mình đi học mua nhà, đầu tư địa ốc. Gia nhập một hội đầu tư về địa ốc, họp mặt hàng tháng.

Có lần, có người kêu bán 5 mẫu đất ở Victorville, có thể xây 40 chục căn nhà. Xây mỗi căn thì lời độ $50,000, 40 căn là 2 triệu thời 20 năm về trước nhiều tiền lắm. Ngồi bàn với vợ thì nghĩ làm xong 40 căn nhà nhưng phải ở xa vợ con, mất 3-4 năm. Cuối tuần mới gặp, đến khi xong, về lại, con nó kêu bố nó là cái bóng Thiếu phụ Nam Xương là bỏ mạng đời. Hai vợ chồng quyết định là không thực hiện vụ này. Kêu có muối ăn muối, có rau ăn rau. Đó là một trong những quyết định mà hai vợ chồng làm rất đúng.

Có dạo, thiên hạ gọi vẽ và xây nhà cho họ đông như quân NGuyên nhưng mình chỉ nhận có hai khách hàng một lần. Có người đợi mình đến cả năm. Lý do là mình chỉ làm việc đến hai giờ chiều là đón con đi học về, chở chúng đi học đàn, bơi lội, các môn ngoại khoá. Nói chung thì ngày nay, chúng rất thân với mình, khi có vấn đề gì khó, chúng đều gọi hỏi mình.


Một hôm, có ông kêu tài sản quý nhất của chúng ta là gì? Ai cũng nói là có tiền nhiều. Ông ta kêu không, chúng ta cần có đến 5 loại tài sản, nếu thiếu 1 trong 5 thứ này thì chúng ta không thể nói thành công trong đời:

1/ tài chánh, 

2/ xã giao, 

3/ sức khoẻ, 

4/ tinh thần 

5/ thời gian.

Ông ta dặn phải cẩn thận vì nếu chúng ta chạy theo tài chánh, tiền bạc thì không có thì giờ để tích luỹ 4 tài sản khác. Thường khi nghe đến cụm từ tài sản, người ta có khuynh hướng nghĩ là tiền bạc, bất động sản. Khi nói về một người giàu, người ta thường đo lường những gì người đó sở hữu như tiền bạc, nhà cửa, xe, hột xoàn,…

Tỷ phú như ông Bill Gates, Bezos,…cũng ly dị ná thở. Hôm nay đọc tin bà người Anh quốc, tú bà, kiếm gái vị thanh niên dâng cho mấy ông giàu bị 20 năm tù. Mình chỉ thắc mắc là mấy tên kêu bà này kiếm gái vị thành niên cho họ, lại không bị tù. Cho thấy giàu có, tỷ Phú, hoàng tử, tổng thống đều đứng trên pháp luật. Chỉ có dân ngu khu đen là đi tù.

Chúng ta thường lầm về suy nghĩ này. Tiền bạc chỉ giúp chúng ta về mặt vật chất đến một mức nào, mật độ nào đó thôi. Mình có nghe một ông tỷ phú trả lời phỏng vấn, tôi chỉ cần tiền một khoản nào đó thôi vì tôi chỉ cần vài cái áo, vài cái quần, giầy để bận. Tôi chỉ cố gắng kiếm đủ tiền để có cuộc sống thoải mái, còn ra thì phải tìm cách nâng cao 4 loại tài sản kia để giúp cuộc sống được hạnh phúc.

Đọc cuốn sách của ông Paul Gerry, được xem là người giàu nhất một thời tại Hoa Kỳ, ông cho biết là có tiền nhưng gia đình tán loạn, có đến 4, 5 bà vợ. Không có thời gian cho vợ con nên không có hạnh phúc gia đình. Mà đúng thật, khi ông qua đời thì con cháu tranh dành gia tài, chửi mắng nhau, không nhìn mặt nhau.

Ông ta khuyên là khi có tiền, nó dẫn đến nhiều phiền toái. Phải cẩn thận nếu không sẽ mất thăng bằng trong cuộc sống.

Về mặt tài sản xã hội, có những bạn thân hữu, không cần nhiều nhưng tâm đầu ý hợp, có thể chia sẻ kinh nghiệm về gia đình, trí thức, … không cần phải lên mạng, tạo dáng câu like là một hạnh phúc, một tài sản vô giá.

Có lẻ khi về già chúng ta mới để ý đến tài sản sức khoẻ, mới hiểu người xưa hay nói sức khoẻ là vàng. Sức khoẻ hội tụ 3 điểm là thể dục, dinh dưỡng và ngủ, thiếu 1 trong 3 yếu tố này thì chúng ta không có sức khoẻ. Có một chú quen, kêu nay chú có 3 họ Cao. Uống thuốc mệt nghỉ.

Ít ai nói đến tài sản tinh thần vì nếu không có nó chúng ta sẽ khốn khổ trong cuộc sống, phải vật lộn với những vấn đề công việc, gia đình,.. tài sản tinh thần gồm sự hiểu biết, không ngoan, chánh niệm, niềm tin. Khoa học đã giúp chúng ta hiểu biết hơn về các hiện tượng, vật lý, toán học,…mà trước đây không có ai giải đoán được, dần dần chúng ta bị tha hoá, tự xưng mình là một Thiên Nhân (homo deus) vì đã giải thích được các hiện tượng vật lý, lịch sử,..

Hôm nay, đọc một tin ở thành phố nhỏ Valence, Pháp. Nhân dịp lễ thánh Phao-lồ, có một đức hồng y đến làm lễ tại ngôi nhà thờ này. Chỉ có vỏn vẹn 22 con chiên tham dự so với 20,000 người cách đây 50 năm.

Chúng ta kêu gào tự do sinh lý, tự do phá thai, tự do tuyến ái như các con thú, chỉ muốn thoả mãn dục vọng. Dần dần chúng ta mất thăng bằng về tâm linh, đưa đến bị stress, hoang mang, không biết cuộc đời đi về đâu nên cần phải dùng thuốc an thần. Có lần đọc một bài của một cô nào ở Việt Nam, kêu đã phá thai 19 lần khi còn trẻ nên khi lấy chồng, muốn có con nhưng không được. Mình có gặp 1 chị, kêu khi xưa phá thai nay cái vong cứ theo chị ta phá rối, kêu đi thầy cúng đủ trò.

Dạo này, tối cao pháp viện Hoa Kỳ đã biểu quyết về luật phá thai. Nhường quyết định cho cấp tiểu bang lo. Họ cho rỉ rò cách đây cả tháng để chuẩn bị tinh thần dân chúng nên khi họ bỏ phiếu huỷ luật này, ít có lộn xộn. Mình thì không có ý kiến vụ này. Mình chỉ biết là ông Bill Gates, ông Steve Jobs là con nuôi, thậm chí bố ông Obama bỏ con chạy lấy người. Nếu dạo ấy có luật phá thai thì hôm nay chúng ta không có máy điện toán cá nhân hay ông tổng thống lai phi châu.

Khi con người tin vào tâm linh, họ suy nghĩ nhiều hơn về hậu quả, luật nhân quả trước khi khi giao hợp. Nay chỉ cần uống viên thuốc sáng hôm sau là xong om.

Cuối cùng là tài sản thời gian. Chúng ta cứ lo làm tiền nên không liên lạc, thăm hỏi gia đình, cha mẹ để rồi một ngày nào đó, cha mẹ qua đời, chúng ta ngẩn ngơ, kêu đổi thiên thu để lấy nụ cười của mẹ, của cha.

Thời con nít, chúng ta là tỷ phú về thời gian vì chả có gì làm nhưng thời gian thì vô số. Mình nhớ hè ở Đà Lạt, chả có gì làm ngoài nhìn mưa bay, nằm trên giường nghe mưa đỗ trên mái nhà. Chiều chiều, sau khi ăn cơm, mình hay qua nhà hàng xóm, ngồi với tên hàng xóm trước hiên nhà, chả nói gì cả, nhìn mưa rồi hết mưa rồi lại mưa đến giờ đi ngủ thì về. Sau này, đi tây mới tiếc về thời đó, thay vì ngồi không biết làm gì, phải chi đọc sách hay gì đó thì tuyệt vời.

Chúng ta cứ lao vào kiếm tiền vô hình trung quên vung trồng tình cảm với gia đình, thân hữu để rồi một ngày nhìn lại đời mình, thấy cô đơn. Tình cảm, tình bạn, tình yêu như cây cối, phải bỏ thời gian chăm sóc, tỉa mấy nhánh khổ, cỏ hoang,…

Có một nghiên cứu tại đại học Harvard từ 78 năm nay. Họ chọn 230 sinh viên năm thứ 2 của trường, và 650 giới trẻ khác cùng tuổi ở thành phố Boston để theo dõi hàng năm về học lực, sức khoẻ, đời sống cá nhân gia đình,… trong số đó có tổng thống JFK. Khi tham gia cuộc nghiên cứu này, nhóm người trẻ này, được hỏi thế nào là hạnh phúc. Có người trả lời là trở thành triệu phú, tổng thống, có nhà cao cửa rộng,…

45 năm sau, có 68 người còn sống. Người ta hỏi lại câu hỏi thế nào là hạnh phúc. Cho thấy thời gian đã giúp con người thay đổi nhiều về nhân sinh quan. 68 người còn lại đều nói hạnh phúc là sự liên hệ với người thân trong gia đình và thân hữu. Nay họ tiếp tục nghiên cứu đến thế hệ con cháu của số người này, để xem có gì thay đổi với di truyền, bằng cấp, tiền bạc cho con cháu,…

Khi còn trẻ, chúng ta như các con thiêu thân, lao vào cuộc chạy đua, kiếm tiền vì tưởng đó là đỉnh tối thượng của cuộc đời mà con người phải chạy đua. Để rồi một ngày nhận ra 1 điều là là đau khổ, cố gắng để đạt được mục đích của mình . Một khi đạt rồi thì lại thấy không có gì lạ, bình thường. Lại phán câu vô thưởng vô phạt “đời là vô thường”. 

Mình thì theo tiêu chí giàu và sung sướng còn hơn nghèo và đau khổ. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 


Lạm phát và chiến tranh Ukraine

2 tháng trước đi Peru, mình dùng cái App để kêu xe Uber đi khắp nơi ở xứ này, đến khi về Hoa Kỳ, kêu Uber đưa về nhà vì 7 sáng, không muốn con ra đón. Đến nhà họ chặt $150 khiến mình thất kinh vì trước đây chỉ độ $80. Buồn đời mình mò tìm tin tức thì khám phá.

Lý do chính là lạm phát mà Hoa Kỳ chưa nếm mùi từ lâu khiến người Mỹ quên mất Lạm Phát là gì. Khi mình sang Hoa Kỳ làm việc thì lạm phát hàng năm CPI là 3%, đến năm 2005 thì lên đến 5% nhưng từ 2012 đến năm vừa rồi chỉ loang quanh 3% khiến Quỹ Dự Trữ Liên Bang tìm cách tạo nên lạm phát thay vì phòng ngừa. Do đó, mỗi năm công ty tăng lương lên 2-3% để kịp thời giá sinh hoạt đời sống chớ không có thằng chủ nào thương mình để tăng lương cả.

Lý do không có lạm phát vì người Mỹ mua đồ sản xuất từ Trung Cộng và các nước khác, nghèo. Trong 10 năm qua, người Mỹ bị nghiện tiêu sắm đồ sản xuất từ Trung Cộng, chỉ phải đối diện thường trực sự tăng giá các chi phí về y tế, nhà cửa,…


Lạm phát không lên nhiều trong mấy năm qua nên dạo này thiên hạ cứ kêu rên lạm phát. Thật ra nếu để ý thì đi ăn phở, giá tiền gia tăng đều đều nhưng ít, không như dạo này. Hồi mình mới sang Cali, dẫn đồng chí gái đi ăn phở để đả thông tư tưởng, xét lý lịch trích ngang, trích dọc, giá 1 tô phở có $3.5 nay lên đến $15/ tô. Chán Mớ Đời nên mình hết muốn ăn phở dù thèm. Hôm trước đi viếng vùng Utah, có một chị đi chung, nấu phở ngon kinh khủng. Hy vọng ngày nào đẹp trời, chị ta kêu lại nhà ăn phở đổi bơ của mình.

Sau vụ khủng hoảng kinh tế 2008, Quỹ Dự Trữ Liên Bang chơi trò giảm phát, tiền lời gần 0% khiến nhà cửa và cổ phiếu thị trường chứng khoán lên như diều. Quen với tiền lời rẻ nên từ đầu năm đến nay FED tăng 3 lần, có 1 lúc .75% tiền lời, đã thay đổi cách làm ăn của người Mỹ nên khi lạm phát đến ai nấy chới với. Cái này, họ bắt chước Nhật Bản và âu châu. Nghe nói ở Đức quốc, Nhật Bản muốn bỏ tiền vào quỹ tiết kiệm, khách tiêu dùng phải trả tiền cho ngân hàng thay vì được lãi như xưa. 

FED và các ngân hàng khác cho vay rẻ, gây ra một ảo tưởng về kinh tế. Tiền lời rẻ không nhắc đến thời gian nên nay FED không thể nào tiếp tục in tiền, cho vay rẻ. Từ ngày ông BIden lên, mình nghe lời những công ty tài chánh mà mình mua thông tin, bán hết các công ty về công nghệ, mua toàn cổ phiếu công ty về dầu hoả.

Người đầu tư lúc nào cũng quan tâm đến lạm phát hay suy thoái kinh tế vì ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán. Ngoài thị trường chứng khoán ra có những công ty tư có lợi tức cao nhưng không muốn IPO trên thị trường chứng khoán. Đầu năm 2022, Hoa Kỳ có 2,800 công ty có lợi tức hàng năm trên $100 triệu có mặt trên thị trường chứng khoán New York và trên 18,000 công ty riêng cũng có lợi tức trên 100 triệu đô. 

Mình muốn mua cổ phần công ty mua bơ của mình nhưng không có người chịu bán nên phải đợi ai đó buồn đời bán. Họ mua của mình 1 đô, bán ra 3 đô. Hàng năm mình đi dự tiệc báo cáo tài chánh năm vừa qua, khiến mình thèm thuồng muốn mua cổ phần của họ.

Mình có anh bạn trên San Jose, mỗi lần lên trên đó thì rũ nhau đi ăn phở. Anh ta kể đang tìm cách làm cái App về viện bảo tàng,.. anh ta nói là dân ở đây giàu lắm, có tiền nhiều, ai có ý tưởng lạ làm tiền là họ bỏ tiền ra đầu tư. Nếu hết tiền thì họ đưa thêm.

Điển hình là công ty Amazon ra đời do các Venture Capitalist (VC) đưa tiền cho phát triển công ty này dù lỗ suốt mấy năm trời. Người ta nói đến ông Bezos giàu có mà ít ai nghĩ đến những tên đầu tư tiền cho ông ta. Tương tự khi đi mua nhà, nếu cái deal tốt thì kiếm tiền rất dễ, cứ gọi mấy tên quen có tiền là chúng cho mượn hay hùn.

Trở lại vụ Uber lên giá tiền, cao hơn Taxi. Mình đi Uber tốn $150, Taxi $100 từ phi trường về nhà. Năm 2021, Uber cho biết là thu vào $1.8 tỷ trước khi trả thuế,…. Lỗ đến $489 triệu phần giao hàng, chuyên chở và đốt khoảng $1.9 tuỷ mỹ kim về hành chánh, nghiên cứu và phát triển. Cho thấy các công ty này đâu có lời, các thiên thần tài chánh, mượn tiền ngân hàng với tiền lời thấp, đưa cho Uber xài. Mình ước gì có khả năng mượn tiền thẳng như các đám tài phiệt này, từ FED thì chỉ trả tiền lời là 0%. Mình mượn tiền mua xe hơi chỉ trả 1%. Cho thấy các tài phiệt như các công ty bán xe hơi mượn 0% và cho mình vay lại 1%.

Nếu mình được vay tiền lời mua nhà 1% như mua xe hơi (5 năm) thì sướng chết. Mua 1 căn nhà giá $500,000 vào năm 2015, tiền lời có 1%, chỉ trả $5,000/ năm mà cho thuê được $24,000/ năm rồi còn được khấu hao, xem như mỗi căn nhà bỏ túi được $24,000/ năm. 5 năm sau bán giá $1,000,000, bỏ túi $500,000 cộng 5 năm tiền thuê nhà $120,000, tổng cộng $620,000. Mấy tờ báo cứ chửi bới là càng ngày người giàu ở mỹ càng giàu. Lý do thì họ không cho biết hay không hiểu. 

FED in tiền cho vay 0% nên thiên hạ mượn cho vay lại hay đầu tư, mua cổ phiếu thị trường chứng khoán, nên lên như điên, chớ không phải nội các của ông Obama, Trump tài giỏi gì cả. Thiên hạ cứ tưởng lầm mình giàu có. Vì vậy sau 2008, người giàu càng giàu to vì tiền lời trả quá ít hay 0% nên họ mượn tiền của chính phủ không phải trả tiền lời, để đầu tư vào các công ty hay mua nhà cửa. Giá nhà lên như điên. Năm ngoái có nơi lên 29% năm ngoái. Năm nay có nơi xuống cũng đến 29%. Kinh

Tiền lời lên nên các công ty Start-up hay công nghệ chưa làm ra tiền phải thay đổi cách làm việc và đầu tư. Tổng giám đốc Uber, Dara Khosrowshahi cho biết công ty cần xét lại cách hoạt động của công ty. Nghĩa là trước đây mình đi Uber chỉ tốn có $80, là vì công ty chịu lỗ để mình quen sử dụng, để họ lấy khách hàng quen. Nếu lỗ thì các tay tài phiệt bỏ thêm tiền vào và chia thêm phần cổ phiếu. Nay thì họ không muốn bị lỗ nhiều nữa nên phải lấy theo thời giá thì đắt hơn đi Taxi. Tương tự nay đi chơi, mình ngủ tại khách sạn cho khoẻ vì AirBnB thêm đủ lệ phí.

Hình này cho thấy 87% công ty tại Hoa Kỳ là công ty tư, không có tên trên thị trường chứng khoán.

Mỗi lần con gái mình đặt Pizza qua Postmate giao tới nhà là được các công ty ở Silicon Valley hổ trợ cho đời sống tiện nghi cho thế hệ con mình vì quá rẻ. Cứ mở cái App ra để nhấn nhấn. Xong om

Các công ty này lúc đầu thì họ theo chủ nghĩa xã hội, bao cấp cho khách hàng rồi dần dần họ sẽ chuyển qua chủ nghĩa tư bản để lấy tiền thiên hạ, đã quen sử dụng mấy cái App. Quan trọng nhất là dữ liệu mà lấy của mình. Amazon biết rõ về mình hơn là chính mình, Facebook, YOuTube, biết mình thích xem phần nào để quảng cáo.

 Tiền lời rẻ nên họ tha hồ mượn ngân hàng để đưa tiền cho các công ty Start-up để đầu tư vài năm và hy vọng sẽ như Amazon. Đó là chế độ bao cấp cho thế hệ Millenial của con mình.

Nay tiền lời lên cao với lạm phát nên các công ty như Uber phải ngưng chế độ xã hội chủ nghĩa và lấy tiền theo đúng với cách làm ăn. Do đó họ lấy mình $150 thay vì $80 như trước đây. Trước đây, mình hay gọi mấy người Việt, chạy đưa đón khách từ phi trường, giá $70 nhưng phải gọi đặt trước, mất công. Có Uber mình chỉ gọi khi đã chuẩn bị hành lý thì vài phút là họ đến.

Khi xưa, Amazon ra thị trường chứng khoán, nếu ai có tiền bỏ ra $10,000 thì ngày nay, có trên $20,000,000 nhưng ít ai nhớ đến những người đã từng bỏ ra 1 triệu trước khi Amazon ra thị trường chứng khoán. Nếu chúng ta xem thị trường chứng khoán xuống thê thảm từ mấy tháng nay, các công ty tư, cũng te tua lắm. Họ sẽ sa thải nhân viên, thất nghiệp sẽ lan tràn, cho nên chúng ta cần chuẩn bị một cuộc suy thoái sắp đến. Họ nói sẽ te tua, song song chiến tranh ở Ukraine thì chúng ta có một cuộc chiến vô hình đó là cuộc chiến năng lượng,

Năm 2014, kỹ nghệ khoan giếng dầu thay đổi vì kỹ thuật cao nên rất rẻ để khoan do đó Saudi Arabia, bảo vệ quyền lợi của họ nên hạ giá dầu xuống nên giá dầu xuống kinh hoàng chúng ta có dầu hoả rẻ, có dạo xăng ở cali xuống đến 3 đô khiến các công ty khoan dầu Hoa Kỳ, banh ta lông. Nay thì gấp đôi.

Nếu không có vụ tiền lời rẻ trong suốt thập niên vừa qua, dầu hoả cao thì các công ty dầu hoả làm tiền bộn.

Theo mình đoán cuộc chiến Ukraine là một sự chuẩn bị của đám công ty dầu hoả, toa rập với Putin. Sáng nay nghe tin một số nước Âu châu chống vụ xe hơi phải chạy bằng điện năm 2035. Ông Biden vừa kêu là cấm vận mua vàng của Nga Sô. Trong khi đó thì Ấn Độ tìm mua vàng của Nga Sô và hôm kia Putin kêu sẽ thực thi các cam kết của BRIC, khối 4 nước có dân đông nhất thế giới Ba Tây, Nga Sô, Ấn Độ và Trung Cộng. Mình đọc đâu đó, Nga sô sản xuất vàng nhiều nên trong thời gian chiến tranh, họ viện trợ cho Hà Nội. Bộ đội vào miền nam, thượng uỷ của họ chỉ việc đem vàng và đô la đi mua gạo cho bộ đội. Dân miền nam, ham tiền bán gạo thực phẩm cho bộ đội chiếm đóng miền nam. Chán Mớ Đời 

Các công ty dầu hoả không như các VC , họ không tính lời mai sau. Họ thấy cao trào giới trẻ yêu chuộng năng lượng xanh hay bảo vệ môi trường gì đó. Có lẻ vì vậy, họ muốn lời ngay hôm nay vì sẽ có suy thoái kinh tế toàn cầu. Cuộc chiến tại Ukraine sẽ giúp Nga Sô và các công ty dầu hoả trên thế giới giàu to. 

Đức quốc và các nước ở âu châu, Ấn Độ, Trung Cộng,… vẫn mua dầu ga của Nga Sô dù có lệnh cấm vận đủ trò. Báo kinh tế mình đọc thì họ kêu mua cổ phiếu các công ty dầu và bán máy móc khoang giếng dầu từ hai năm nay. Nay thì thấy các công ty này lên khủng nên đoán các tập đoàn dầu hoả, giựt dây để bán dầu hoả kiếm tiền. Chiến tranh xẩy ra vì quyền lợi kinh tế cả. Cho nên mình không thích cổ vũ bên Nga hay bên Ukraine. Chỉ tội là lính chết trẻ với người dân vô tội. 

Trung Cộng mới ra lệnh cấm xuất khẩu thép. Ai cũng biết Trung Cộng là nước sản xuất thép nhiều nhất thế giới. Thế là phải chạy đi mua cổ phiếu các công ty thép. Đài Loan mới cho biết sẽ xây dựng một trung tâm sản xuất chip điện tử tại Texas, Intel thì nghe đâu ở Ohio. Hoa Kỳ sợ Trung Cộng đánh chiếm Đài Loan để làm bá chủ nền sản xuất điện tử nên Hoa Kỳ phải cấp tốc cho ra mấy nhà máy tại Hoa Kỳ nhưng phải đợi vài năm nữa mới hoạt động được. Chán Mớ Đời 

Nói chung thì mình rất lo về cuộc suy thoái kinh tế sắp tới. Có lẻ sẽ còn điên hơn những năm đầu mình mới đến Cali. Dạo 1994, khi mình mới vào nghề mua nhà, kinh tế xuống, thiên hạ bỏ của chạy lấy người, nhà bị tịch thu nhiều không thể tả. Chỉ tiếc là không có tiền để mua.

Năm ngoái, mình bán mấy căn nhà ở xa, mua 6 căn ở gần nhà khi tiền lời còn rẻ. Hôm nay mình liên lạc với tên mua nhà của mình, hỏi đã bán nhà chưa. Hắn kêu chưa vì tiền lời lên, mấy người muốn mua nay bỏ chạy hết. Mình an ủi kêu đến vườn, hái bơ về cho vợ con ăn. Hắn mua xong thì sửa sang lại mất mấy tháng thì đúng lúc tiền lời lên 40% nên nay ngọng. 

Có chị dâu, chuyên làm giấy nợ cho khách hàng, gọi kêu là khách hàng của chị, mượn $50,000 của mình với tiền lời 12%, trả được 1 tháng nay sắp tái tài trợ lại. Họ xin bớt 2 tháng tiền lời vì trong giấy tờ ghi là trả sớm vẫn phải trả hết số tiền lời của 12 tháng còn lại. Tính ra thì còn 10 tháng hay $5,000. Mình nói thôi bớt hữu nghị một tháng nên sẽ nhận $54,000 trong 2 tuần nữa. Xem ra cho vay được 50% tiền lời, còn hơn xã hội đen. Kinh

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 


Xem triển lãm đế chế Krmer

 Đi núi về thì chở thằng con ra phi trường, đồng chí gái thì đi chơi ở Seattle, thăm viếng bạn bè. Chân còn mỏi nên không dám lết vô vườn. Buồn đời mình lên Los Angeles xem triển lãm và xem phim 3 chiều Imax về đế chế krmer mà mình có dịp viếng thăm mấy năm trước trên đường về Việt Nam.

Mình mua vé trước để có thể xem chiếu phim Imax, lái xe lên đến cạnh vận động trường đại học USC. Đậu xe xong thì bò lên bảo tàng viện khoa học California vì có một cuộc triển lãm đặc biệt về văn hoá Krmer. Lạ là ở Hoa Kỳ nhưng các chú thích đều ghi bằng anh ngữ và Tây Ban Nha. Lâu quá mới ra đám đông thì thất kinh vì thấy dân tình to béo kinh hồn.

Theo các nhà khảo cổ tây phương thì đế chế Krmer có nền văn minh rất cao, được xem là độc nhất vô nhị vào thời gian đó. Mình chỉ viếng Angkor Vat mà khi xưa, thời sinh viên, đã từng nghiên cứu về đền Angkor Vat. 

Ai thiết kế cổng vào nơi triển lãm rất hay

Nay họ dùng Ladar chụp hình từ trên không thì khám phá ra thành phố này còn rộng hơn thành phố Los Angeles hiện nay. Kỹ thuật này được sử dụng để chụp hình từ trên trực thăng, họ có thể loại bỏ các lớp cây cối để xem dưới đất, các dấu vết cổ xưa thay vì đào đất theo lối cổ truyền, mất thời gian. Nhờ vậy mà nay họ khám phá các nơi có di tích cũ tại Peru. Nghe nói có địa điểm to lớn hơn Machu Picchu.

Hệ thống kinh rạch, được dẫn thuỷ nhập điền vào vùng này từ Tonlesap khiến khu vực này trở thành khu trù phú với ước lượng dân số gần 1 triệu người. Vùng này theo chế độ 2 mùa mỗi năm; mùa mưa và mùa nắng nên họ đã phát hiện ra cách đào kênh để dẫn thuỷ nhập điền, với mấy hồ lớn để chứa nước, dùng cho mùa khô. Họ cho thấy ảnh hưởng văn minh Krmer trải dài qua Lào, MÃ Lai, Thái Lan và Việt Nam. Việt Nam dạo ấy mới thoát được sự cai trị của người Tàu, chưa được bao lâu. Theo mình hiểu qua những tài liệu đọc thì mấy cái trống đồng là từ phía nam đông Nam Á. Nói chung sử mình học ở trường khi xưa không tin cậy được.

Vấn đề là giàu có thì bị mấy nước lân cận như Siêm La đánh để cướp. Khu vực này được thành lập vào thế kỷ 11, trong khi đó Việt Nam mới thoát khỏi nền Bắc thuộc. Tiếp tục xây dựng thì 4 thế kỷ sau đó dân chúng bỏ đi, khu vực này trở thành hoang phế đến khi một ông tây, được chính phủ pháp bổ nhiệm đi thám hiểm để xem thuộc địa của mình có gì để khai thác mới được người dân địa phương chỉ ra đền Angkor Vat.

Người ta không hiểu lý do người Krmer bỏ chốn này để di dân đến vùng Nam Vang, thủ đô ngày nay. Có nhiều giả thiết như ông vua bổng nhiên hứng lên lấy Phật giáo làm quốc giáo khiến mấy người theo Ấn Độ giáo bất bình, tranh cãi thay vì sống chung hoà bình như xưa. Có giả thiết là quân Siêm La hay sang đánh cướp của,…

Qua các vật mà họ tìm thấy thì dân Krmer dạo đó theo Ấn Độ giáo thờ thần Vishnu, có nhóm thờ thần Silva và nhóm theo Phật giáo vừa tiểu thừa. Kiến trúc bị ảnh hưởng rất nhiều từ ấn độ giáo.

Cuối cùng thì họ dùng máy để đo và khám phá ra sự thật, đúng hơn là một giả thiết hữu lý. Họ đi xuống một cái động mà các sư sãi họp mặt để tụng kinh, học phật pháp. Họ lấy mẫu của thạch nhũ. Nước ở trên nhỏ xuống động rồi động lại. Cho vào máy thì khám phá ra có một thời gian, vì lẻ nào đó không có mưa, bị thất mùa nên người dân không gặt hái lúa được. Rồi sau đó thì mưa như thác xuống, rồi lại không có mưa. Có lẻ vì vậy ,người dân bỏ đền để đến vùng Nam Vang để làm ăn, bỏ phế thành phố của đế chế Krmer, đã mất công xây dựng từ 400 năm qua.

Một phần là khi thương thuyền ngoại quốc đến buôn bán thì người krmer lại dọn về khu gần biển, gần hải cảng để làm ăn. Tương tự Đàng Trong , người dân đến khu phố Hội An làm ăn trước thời Tây Sơn.

Ngày nay, người ta nói đến khí hậu thay đổi như Cali không có mưa từ lâu. Chỉ mưa đúng hai ngày mình leo lên núi Whitney. Phải chi ông trời đợi mình về rồi mưa chi thì mưa. Chán Mớ Đời 

Sau khi xem triển lãm thì mình bò đi xem mấy triển lãm khác nhất là con thuyền con thoi Endeavour mà NASA cho đem về đây triển lãm với những phi thuyền khi xưa, bay lên cung trăng. Họ cho thấy sự chuyên chở phi thuyền này từ phi trường đến viện bảo tàng. Kinh

Thấy họ treo mấy phản lực cơ mà khiếp

Đến giờ thì bò lại xem phim 3 chiều Imax, giải thích vấn đề ngày nay của Cambuchia. Mìn cá nhân Claymore được hai bên đặt trong chiến tranh đầy nơi nên muốn khai quật các nơi xưa thì phải rà phá mìn, họ huấn luyện mấy con chuột để rà mìn rồi cho nổ. Họ tìm cách bảo tồn văn hoá của cha ông, tổ tiên krmer.

Xem xong thì chạy xe về, kẹt ná thở dù thứ 7. Hy vọng mai chân bớt đau, bò lên vườn, hái bơ. Xong om

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Tiền thiên hạ OPM

 Báo chí cho biết ông Elon Musk đề nghị mua công ty Twitter với giá 44 tỷ đôla. Mình đoán là ông ta dùng tiền của người khác để mua mà người Mỹ gọi là Other People’s Money, gọi tắt là OPM. Mình không biết ông ta sẽ làm cách nào để mượn tiền của người khác để mua nhưng trong đầu tư, thị trường chứng khoán, nhất là ngành địa ốc, sử dụng OPM là cách có hiệu quả nhất.

Khi người Mỹ mua hay xây nhà, thường họ mượn một số tiền từ ngân hàng. Ít khi họ mua bằng tiền tươi ngoại trừ những trường hợp ngoại lệ như làm 1031 Exchange,… lý do là càng bỏ tiền nhiều thì vốn của họ ít lại, sẽ không có khả năng mua những căn nhà khác. Điển hình, ai đó có 1,000,000 tiền tươi. Nếu họ mua nhà ở cali thì chỉ mua được một căn. Nếu họ chỉ đặt cọc 25% và mượn 75% còn lại từ ngân hàng thì họ có thể mua được 4 căn nhà với trị giá là 4 triệu thay vì một triệu nếu mua tiền tươi. Chưa nói đến việc khấu hao, khấu trừ thuế. Nếu mua tiền tươi thì không có gì để khấu hao tài sản.

Người mua thế chân căn nhà cho ngân hàng, bỏ ra $250,000 để sở hữu chủ 1 căn nhà trị giá $1,000,000. Có người cho rằng trên thực tế mình chỉ có $250,000 vốn chủ sở hữu. Đồng chí gái có lần hỏi mình là căn nhà hai vợ chồng 15 ngày trước khi lên xe bông, nay giá bao nhiêu rồi. Mình nói độ $300,000 dạo ấy. Cô nàng làm tính, kêu mình lời, chỉ bỏ $36,000 đặt cọc nay nếu bán sẽ được $156,000. Cô nàng nói khiến mình thất kinh.

Ở Hoa Kỳ, chỉ có dân ngu khu đen như mình mới đóng thuế còn đám giàu thì có luật giúp họ đóng thuế rất ít. Tương tự khi xưa giới quý tộc đâu có đóng thuế, chỉ có dân đen là đóng thuế cho vua xài, xây cung điện Versailles để ăn chơi,…

Hai vợ chồng mua căn nhà giá $180,000, đặt cọc $36,000, mượn ngân hàng $144,000. Ở được 6 tháng thì phải dọn về nhà bố mẹ vợ để chăm sóc ông bà nhạc. Nhà xuống dạo đó, nếu bán thì lỗ nên cho thuê, đủ trả tiền ngân hàng. Do đó không tính tiền lời trả ngân hàng.

Dạo ấy nhà lên độ $300,000, nếu bán thì lấy $300,000 - $144,000 = $156,000. Đó là chưa kể các thứ như khấu hao được $10,000/ năm,… xem như lời 28.5%/ mỗi năm. Người Mỹ gọi là Internal Return, không biết tiếng Việt gọi là gì, ai biết cho em xin.

Nếu cộng thêm khấu hao $10,000/ năm thì tỷ lệ lời lên đến 55%. Dạo ấy trả tiền nhà và thuế má là $1,100/ tháng nay cho thuê được $2,750/ tháng. Gọi là External Return

Có nhiều người không muốn mắc nợ như đồng chí gái. Khổ cái là mụ vợ đã lấy mình nên đành chịu. Sau này mụ cấm mình mua thêm nhà cho thuê nên mình xài Land Trust để mua, khỏi cần chữ ký của mụ, khỏi cãi cọ gì cả. Mua xong rồi thì hỏi có muốn đi xem nhà mới mua. Hôm trước mụ đi xem 6 căn hộ mình mới mua, mụ hỏi sao anh mượn tiền ngân hàng được vì khi xưa, mụ phải ký giấy nợ.

Ngoài địa ốc ra, còn các chương trình khác dùng tiền thiên hạ như bảo hiểm, nhồi tiền đầu tư rồi mượn ra không phải đóng thuế. Khi qua đời, thì bảo hiểm trừ số tiền mình đã mượn ra để trả số tiền bảo hiểm còn lại.

Mình gặp người cháu rể, khoe là mới tái tài trợ lại căn nhà vì dạo ấy tiền lời xuống thấp. Mình hỏi thì anh chàng kể là đi 20 năm, để trả hết nợ cho xong nên cộng thêm $250 mỗi tháng. Mình nghe tới đó là thất kinh, hồn vía lên mây. Lạ 1 diều! Mấy đứa cháu nha sĩ, kỹ sư,…hay hỏi mình về tài chánh khi mượn tiền ngân hàng, đầu tư, ngược lại cô cháu mình thì chả bao giờ hỏi.

Tiền trả ngân hàng 12 năm đầu là chỉ trả tiền lời không. Ngân hàng khôn lắm, họ cho huê hồng nhiều để mấy người làm giấy nợ vay mượn từ ngân hàng, xúi khách hàng đi chiêu 20 năm cộng thêm $250/ tháng.

Để làm tính, vợ chồng cô cháu không có cash out nên mình chỉ đoán là số nợ là $360,000 dựa theo giá nhà mua cách đây mấy năm. Nếu tái tài trợ với 4% tiền lời cho 240 tháng (20 năm), số tiền phải đóng hàng tháng là -2,181.53. Cô cháu lại đóng thêm $250. Xem như -$2,181.53 - $250 = -$2,431,53/ tháng. Xem hình dưới.

Đây là số tiền lời trả cho ngân hàng bình thường 20 năm (240), năm đầu tiên sẽ trả $7,150.71. Đáng lẻ nhiều hơn xem năm 2023. Mình dùng ngày hôm nay nên chỉ có mấy tháng.

Tiền lời trả ngân hàng khi cô cháu trả thêm $250/ tháng thì năm đầu tiên sẽ trả $7,138.15, xem như ít hơn $12/ năm. Đóng nhiều tiền nhưng không được khấu trừ thuế bao nhiêu có $12/ năm hay $1 / tháng. Chán Mớ Đời 

 Được cái là sẽ chỉ trả ít hơn 36 tháng hay là 3 năm. Thay vì 20 năm , chỉ còn lại 17 năm. Đó là lý do ngân hàng xúi thiên hạ mượn nợ kiểu này, kêu không muốn nợ nần vì lạm phát. Ngân hàng muốn lấy lại tiền cho nhiều rồi vài năm sau là bán cái nợ mình cho ngân hàng khác.

Nếu cô cháu hỏi thì mình sẽ kêu cứ mượn nợ 30 năm, rồi lấy số tiền $250, đầu tư vào quỹ giáo dục, được khấu trừ thuế để sau này con vào đại học. Làm tính xem sao:

Mượn $360,000, 4% tiền lời, cho 360 tháng, sẽ trả -1,718.70/ tháng thay vì $2,431.53 như hiện nay. Xem như ít hơn $712/ tháng. Bây giờ lấy $712/ tháng bỏ vào quỹ giáo dục. Cô ta có 3 đứa con thì mình nghĩ có thể sử dụng hết số tiền này.

Tiền đi 30 năm, trả ít hơn

Thứ nhất là được khấu hao thuế mỗi năm $712/ tháng x 12 = $8,544/ năm. Bỏ vào mutual funds hay Stocks thì trung bình là 12% từ 30 năm qua. Sau 20 năm, cô cháu sẽ có $704,349.82 cho vụ đầu tư cổ phiếu và còn nợ ngân hàng có đâu $20,624.40. Cô cháu có thể lấy $20,624.40 từ quỹ để trả đứt số nợ còn lại của ngân hàng, vẫn còn $670,000. Trả tiền cho 3 đứa con đi học. Xong om

Đó là chưa kể cô ta sử dụng Equity Line Of Credit để cho vay 12%. Cô cháu có người thím dâu chuyên làm thủ tục mượn nợ. Người thím hay gọi mình vì khách hàng cần tiền gấp trả 12%. Cho thấy hiểu về tài chánh rất quan trọng vì nếu không mình sẽ bị lỗ khi nghe mấy bọn con buôn nói khéo để họ ăn huê hồng nhiều.

Thôi em ngừng ở đây. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 



Sao khủng và sao thật

 Cầu thủ túc cầu Sadio Mane, của đội tuyển Senegal, và đội Liverpool vừa mới được chuyển nhượng qua đội Bayern Munich. Mình theo dõi ông này từ lúc thấy tấm ảnh của vị cầu thủ này đăng trên báo ở Anh quốc, phỏng vấn anh ta. Nhà báo hỏi anh ta sao lại sử dụng một cái điện thoại cầm tay mà mặt kính bị vỡ nứt.

Đây là bức ảnh của cầu thuê Sadio Mane với cái điện thoại bị nức 

Anh ta trả lời là anh ta không cần 10 xế xịn Ferrari, 20 hột xoàn, hay 2 phi cơ riêng hay điện thoại khủng,… anh ta muốn dùng tiền anh ta làm ra để giúp người dân ở làng anh ta, xây trường học, sân vận động, giúp áo quần, giày, thực phẩm cho những người sống trong nghèo khổ... tôi không cần tạo dáng với những chiếc xe xịn, nhà cửa sang trọng,… tôi muốn người dân của tôi hưởng được chút ít từ cuộc đời đã cho tôi.

 Từ ngày nổi tiếng, anh ta đã giúp ngôi làng Bambaly ở Senegal. Anh ta đã xây nhà thương, trường học, cây xăng và bưu điện.

Cầu thủ đá banh Sadio Mane thăm viếng làng của anh ta

Sau khi kết thúc sự chuyển nhượng qua Bayern Munich, anh ta đã trở về quê hương, thăm viếng bệnh viện mà anh ta đã tài trợ hơn 455,000 bảng anh, khám và chữa bệnh dân trong 34 ngôi làng xung quanh. Anh ta cũng xây một trường học trung cấp trong làng giá 250,000 khiến ngôi làng trở thành một tỉnh nhỏ với 2,000 dân cư. Anh ta mới thành lập một cây xăng. 

Anh ta cho biết muốn xây nhà thương có khoa phụ sản để giúp các người mẹ sinh con yên lành. Sát xuất trẻ em chết khi sinh là 315/ 100,000 ca sinh, so với 13.4/ 100,000 tại Anh quốc. Tỷ lệ em bé sinh ra chết lên cao hơn ở các vùng hẻo lánh. Thường ở quê, họ sinh tại nhà, hy vọng có cô mụ trong làng đến kịp.

Thời bé, anh ta thích đá banh nhưng ông bố là Iman hồi giáo, cấm anh ta chơi đá banh. May cho dòng họ và người làng, bố anh ta chết vào lúc anh ta lên 7 tuổi. Lên 15 tuổi anh ta bỏ nhà ra thủ đô để chơi đá banh vì anh ta có niềm tin sẽ thành công trở thành cầu thủ túc cầu. Sau này, được người Pháp phát hiện ra và được đội Metz ở Pháp thuê và đã thay đổi cuộc đời anh ta và ngôi làng.

Ngoài ra, anh ta còn giúp cho mỗi gia đình trong làng 70 bảng anh, cấp học bổng cho học sinh giỏi của trường. Anh ta hỗ trợ các máy điện toán cho trường, quần áo và dụng cụ thể thao cho trường học.

Thường mình thấy cầu thủ thể thao mới nổi tiếng là họ sắm xe hơi, nhà lầu sang trọng, đi với bạn gái người mẫu để khẳng định mình là sao khủng. Có một cầu thủ kể là khi mới nổi tiếng, anh ta mua đủ loại xe Ferrari,… dù không biết lái xe có số tay, chỉ để trong ga ra, nay hết chơi nên hết tiền, phải bán tháo rẻ mấy đồ chơi ngày xưa. Anh ta chỉ tiếc là không có người bạn nào chỉ vẽ anh ta đầu tư. Khi có tiền thì bọn ký sinh trùng bám vào như ruồi, khi hết tiền chúng bỏ chạy.

Người Mỹ hay nói đừng bao giờ quên nơi mình xuất xứ. Cho dù mình thành danh cũng đừng quên người ở lại, ít may mắn hơn mình. người Việt tỵ nạn sang đây, lúc đầu cũng nhờ vào các hội từ thiện, người Mỹ giúp đỡ bước đầu. Nay có lẻ chúng ta nên quay lại giúp những người cùng khổ chiến tranh như Yemen, Ukraine,…như để trả ơn người đi trước.

Khi thấy anh chàng này đã dùng sự thành công của mình để giúp lại những người ít may mắn hơn khiến mình cảm phục. Theo dõi anh ta từ đấy, khi Liverpool đá là mình cố gắng xem. Nay chắc phải xem đội Bayern Munich.

Trong cuộc sống hiện nay, khi mà người ta chạy đua, dùng mọi thủ đoạn để nổi tiếng. Họ cố ý chặt giò, gây thương tích cho một đối thủ để thắng. Người ta chỉ nhìn bề ngoài. Người thành đạt là muốn khoe khoang, sắm xe xịn, dinh thự để khẳng định địa vị của mình trên báo chí, bổng nhiên có một anh chàng từ một làng quê nhỏ bé, dùng tiền của mình để giúp các người nghèo mà anh ta đã chứng kiến từ bé.

Mình thấy nhiều người thích bận đồ hiệu giả, thay vì có một cái ví rẻ tiền nhưng chứa đựng $2,500 còn hơn có cái ví LV mà không có đồng nào hết. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Người về từ lưng chừng núi

 Mới về từ tối qua sau khi kết thúc hành trình leo núi Whitney sớm hơn dự định 1 ngày; lý do là mưa giông. Chán Mớ Đời 

Mình dự định leo núi Whitney, được xem là đỉnh núi cao nhất nội địa Hoa Kỳ mà con người có thể leo lên được. Lần đầu tiên cách đây 6 năm, trong lúc tập dược thì bị gãy chân nên hoảng lại năm vừa qua. Trước đúng 1 tuần lễ chuyến đi của mình thì chính phủ Cali, ra lệnh đóng cửa các công viên quốc gia và tiểu bang vì cháy rừng. Thế là mình phải dời lại cho năm sau.

Mình nghĩ tháng 9 là tốt nhất nhưng lại hay dính phải cháy rừng nên mình chọn tháng 6. Tháng 7, 8 thì hay mưa trên núi dù cali không có giọt mưa. Thế là ghi tên cho tháng 6. Chương trình leo đỉnh núi là 3 ngày: ngày đầu tiên vác ba-lô lên 2/5 đường để dựng lều cắm trại, ngày thứ 2 thì thức sớm để 3 giờ sáng là có thể leo lên đỉnh sau 6-7 tiếng đồng hồ. Sau đó trở về trại rồi ngày hôm sau xuống núi.

Mình đến nơi trước một ngày, ở motel vì ngày mai là họp mặt tại công ty hướng dẫn tụi này lên núi vào 7 giờ sáng. Đi đâu thấy tiệm Nail là biết có người Việt, còn motel thì toàn là người gốc Ấn Độ. Người Ấn Độ sang đây, mở motel rất nhiều ở những nơi khỉ ho cò gáy theo diện EB-5. Họ bỏ ra trước đây $500,000 nay 1 triệu đô, đem gia đình sang, thêm 500,000 để bù cho lỗ lã trong vòng 3 năm. Sau 3 năm họ quay lại bán cái motel cho một gia đình Ấn Độ khác bù vào tiền lỗ và được thẻ xanh, gia đình đoàn tụ. Cái vòng này cứ xoay quầng nên người Mỹ gốc Ấn càng ngày càng đông.

7 giờ sáng có mặt tại trung tâm hướng dẫn người lên núi. Nhóm mình đi có 6 người; hai tên mỹ đi với 2 tên con trai từ San Diego, 1 bà độ 50 tuổi từ San Diego, dự định đi với con gái năm ngoái rồi bị hoảng lại vì vụ cháy rừng ở Cali như mình và Sơn Đen.

Chỗ dừng lần thứ 2 nên còn chụp hình, chỗ thứ 3 thì chuẩn bị dây thừng, khoá an toàn, mũ bảo hộ nên không có thì giờ chụp hình tạo dáng. Tuyết lác đác nên leo khó hơn, mất thời gian nhiều hơn.

May là họ kiểm soát dụng cụ, thức ăn để đem lên núi. Họ nói đem theo găng tay ấm vì trời lạnh. Mình chỉ đem theo 1 cặp găng tay thường nên chạy đi mua đôi găng tay lên núi, nếu không thì tay bị tê cóng. Họ giao cho mình nhiệm vụ đem 2 bình ga lên núi để nấu nước cho mọi người thêm mũ bảo hộ và mấy sợi dây bận nơi quần để leo núi, với mấy cái đồ móc vào dây thừng để khỏi té xuống núi nếu bị trượt chân. Nặng kinh hoàng độ 20 cân thêm. Cái ba lô của mình cuối cùng nặng độ 60-70 cân anh. Kinh hoàng

Mình phải vác 2 cái bình ga này lên để họ nấu nước sôi cho mọi người trộn với đồ ăn khô

Họ đưa cho mình một cái túi để đựng phân khi đi cầu, đem xuống lại. Chán Mớ Đời 

Sau đó mọi người hẹn ở cổng lên núi. Mọi người hớn hở dô ta hò mái nhị đủ trò, băng rừng vượt suối đến khi trời mưa bắt đầu mưa như điên. Hướng dẫn viên tịch thâu găng tay của mình, kêu bám vào tường đá đi từng bước qua trên mảnh đá lòi ra. Hắn bảo để tay mình cảm nhận được phiến đá nhưng tay mình tê cóng. Đúng là điên, trời mưa, bỏ vợ con ở nhà, đeo ba lô 60 cân anh, leo lên mấy phiến đá tình sầu này.

Có nhiều đường mòn dẫn lên đỉnh Whitney nhưng nhóm mình đi theo đường MOuntainer Trail, đường mòn người miền núi. Khó nhất trong những đường mòn vì có khúc phải leo núi bằng dây thừng. Được cái là ít ai đi. Trong khi đường mòn mà thiên hạ đi, dễ hơn thì đông như ngày lễ hội. Nguyên một ngày trời, mình chỉ gặp có 4 mạng.

Muốn leo núi Whitney thì phải xin phép, ai không có giấy phép mà đi bị phạt $5,000 cho nên ít ai dám đi lậu.

Đang khám xét các thứ đem lên núi , phải đem theo mũ bảo hộ và móc sắt để móc vào dây thừng khi leo núi. Xem tấm thảm lót để ngủ, đeo vào ba lô như trong hình là sai. Phải đeo theo chiều đứng vì khi leo núi, có người đi xuống, đường mòn chật, người ta mệt, quẹt vào tấm thảm có thể kéo mình xuống núi kêu Adieu mon amour.

Càng leo càng vượt suối mưa càng nặng hột. Ba lô có phủ tấm poncho nhưng chắc ướt hết. Mình ướt như chuột lột dù có bận áo che mưa, người lạnh, tay tê cóng. Sau khi hỏi mọi người về túi ngủ, đa số có túi ngủ chịu được 20 độ F, các hướng dẫn viên quyết định cắm trại tại hồ dưới thay vì hồ trên cách đó thêm 2 tiếng đồng hồ leo như dự định. May quá mình mua thêm cái túi ngủ 0 độ F. Nhà mấy đứa con khi xưa đi hướng đạo có mua túi ngủ loại 20F

Mới leo có 2 tiếng đã phải dựng lều dưới trời mưa, người ướt như chuột cống, lấy dây lều buộc vào mấy cục đá to đùng để gió không thổi tạt đi. Chui vào lều để thay áo, may có một cái áo ấm chưa bị ướt, ngồi dưỡng thần, thở bụng giúp cơ thể ấm lại. Lúc này mới hiểu tại sao tập thở bụng mà Khoa chỉ.

Lấy lương khô ra ăn vì mới 12 giờ trưa. Mình quen đi cắm trại với người Việt nên hơi bở ngỡ khi đụng trận với người Mỹ. Cắm trại người Việt ở hướng đạo, họ đi cắm trại để thi tài nấu ăn còn người Mỹ thì chỉ đem theo mấy túi thực phẩm sấy. Đun sôi nước rồi đỗ vào đợi 5 phút là ăn. Mình đem theo đậu, hạnh nhân và khô bò ra ăn. 


Cắm trại bên hồ để lấy nước đun sôi cho mọi người dùng và nước uống. Hướng dẫn viên chỉ đun nước sôi vào buổi chiều còn trưa thì cha con ăn lương khô. Có 2 hướng dẫn viên cho 6 người. Ăn tối xong thì trời hết mưa. Có ông bác sĩ đi cùng kêu mình, gìa nhất trong nhóm, phải uống thuốc Ibuprofen chi đó, thằng con ông ta thì cho mình bịch bột để hoà với nước uống để tránh bị vọt bẻ hôm sau. Bác sĩ nói lúc đó rồi đưa mình mấy viên thuốc là mình tọng vào.

Chui vô lều 6 giờ vì trời tối. Sáng mai phải dậy 2 giờ sáng đi lên núi vì phải leo thêm 2 tiếng, bù cho hôm qua vì trời mưa, phải cắm trại ở dưới. Chương trình dự định là cắm trại ở hồ trên nhưng vì mưa, sợ thiên hạ đau nên phải cắm phía dưới, mất 2 tiếng đồng hồ để leo. Do đó thay vì khởi hành vào 3 giờ sáng thì họ quyết định đi vào lúc 2 giờ sáng.

Tối ngủ thì mưa tiếp, tiếng gầm của phản lực cơ không quân Hoa Kỳ của phi trường quân sự Andrew hay chi đó gần đó. 1:30 sáng mình dậy thì thấy sao, mừng quá. Ăn uống xong thì khám phá bà mỹ bị nhức đầu vì ở cao độ nên không tham dự chuyến leo lên đỉnh. Ông bác sĩ thua mình 6 tuổi kêu hơn nhức đầu nhưng đã uống thuốc.

Mình hỏi hướng dẫn viên, phải bận áo quần ra sao để leo núi. Ông thần trả lời là có gì thì bận hết vì buổi sáng khi đi rất lạnh. Thế là mình bận 4 cái áo luôn. Càng đi lên mình càng thoát y như vũ nữ vì cơ thể bắt đầu nóng lên. May mang theo cái ba lô để nhét áo vào.

Khởi đầu thấy không vui rồi nhưng mọi người vẫn lên đường. Trời chưa sáng nên đeo đèn pin ở đầu để leo. Hướng dẫn viên kêu mọi vật thay đổi từ khi họ leo lên tuần trước. Vùng này chỉ có đá và đá. Lâu lâu thấy đá rơi từ trên cao xuống do đó phải đeo mũ bảo hộ. Thấy tuyết nhiều thêm đất có chỗ bị đóng băng nên di chuyển khó khăn hơn trong đêm.

Chỉ thấy xung quanh là đá và dá. Nói chung phong cảnh không đẹp lắm như đi Peru

Ông bác sĩ lâu lâu dừng lại kêu cho nghỉ mệt. Lúc này mình mới khám phá ông ta có cái bụng to hơn đàn bào có bầu 14 tháng. Kinh. Với cái bụng này thì làm sao ông ta có thể leo lên đỉnh được. Cuộc di chuyển chậm lại. Cuối cùng ông ta kêu không đi nữa. Một hướng dẫn viên ở lại với ông ta còn 4 người theo hơi uống dẫn viên kia đi lên tiếp.

Ông ta ôm cái trống chầu chắc cũng nặng độ 30 cân anh. Trước khi chơi leo núi, mình nặng độ 175 cân anh, nay thì chỉ còn 155 cân anh. Đồng chí gái kêu không có bắp thịt nữa. Thà khoẻ còn hơn có bắp thịt, leo núi không phải na thêm 20 cân anh.

Tới chỗ để leo bằng dây thừng thì anh hướng dẫn viên leo lên trước, mất 45 phút để chuẩn bị dây nhợ rồi đi xuống kêu bà con chuẩn bị lên. Mọi người leo lên đã 10:30 sáng. Hướng dẫn viên kêu không lên đỉnh được.

Lều mình nằm bên trái, lấy mấy cục đá to đùng để cột dây lều vào chống gió bão

Lý do là mưa giông sắp đến, đã có 3 cái sấm sét. Thứ hai là quá trễ vì lên đó là thêm 2 tiếng, xem như 12-1 giờ trưa. Đi xuống lại để về tới chỗ cắm trại thì mất khá nhiều thời gian nhất là gặp mưa, đường trơn…. Thế là người tính không bằng trời tính. Chán Mớ Đời 

Mọi người buồn nhưng đành chấp nhận vì khi đi xuống thường mọi người đều mệt, lúc đó tai nạn thường xẩy ra. Ông bác sĩ đi chung ôm cái trống chầu, ngã lên ngã xuống, may là không bị gì. Vác ba lô phía sau, ở trước có cái trống chầu. Chán Mớ Đời 

Nhìn đám mây kéo đến là lòng mình chẳng vui tí nào

Về tới trại đúng 12 giờ trưa, mình hỏi tại sao không xuống núi luôn bây giờ vì mới có 3 giờ chiều. Thay vì ở lại để lãnh mưa như đêm hôm qua. Thế là mọi người nhất trí, nhổ lều đi xuống. 6 giờ chiều xuống tới cổng, mình boa hai anh hướng dẫn viên xong thì chạy xe một mạch về nhà. 10 giờ đêm đến nhà. Mụ vợ đi chơi ở Vancouver và Seattle. Xong om

Chán Mớ Đời khởi đầu ở cổng lên đỉnh là đã gặp mưa. Cái cổng vào cũng hay vì có đồ để cân ba lô, họ giải thích đủ trò,…

Đi chuyến này mình học được nhiều điều để chuẩn bị cho các chuyến sau nhưng nên nhớ, mình tính không bằng trời tính. Mình không lên được đỉnh Whitney thì cam vậy nhưng cũng đã trải nghiệm nhiều thử thách. Phải công nhận đường mòn người miền núi rất khó, mình không đề nghị ai muốn lên đỉnh, đi đường này. Rất khó! Mình tập leo núi Baldy hàng tuần, so với độ khó của đường mòn này thì giống như đi chợ. Ông hướng dẫn viên cho biết nếu đã leo đường mòn này thì Kilimanjaro dễ thở hơn. 

Tháng 7 mình đi Dubai và Thổ Nhĩ Kỳ với gia đình, sau đó sẽ tập luyện để leo núi Kilimanjaro, cao nhất Phi Châu.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

My Father, My Hero

 Hôm nay, tại hội Toastmasters, đến phiên mình làm toastmaster. Mình chọn đề tài “tình phụ-tử” (Fatherhood) vì cuối tuần này là ngày Từ Phụ, người Mỹ sẽ ghi nhớ công ơn dương dục người cha như tháng trước là ngày từ mẫu. Trong khi biên soạn chương trình, mình khám phá một điều là vai trò người cha rất quan trọng trong cuộc đời của những đứa bé. Thiếu vắng bóng người cha, những đứa trẻ lớn lên thường gặp vấn đề giao tiếp trong xã hội, bạo lực,…

Trước đây, ai cũng nghĩ tình mẫu tử mới quan trọng, nay các chuyên gia tâm lý, cho rằng sự hiện diện của người cha, quan trọng hơn cả vai trò của người mẹ. Kinh


Dạo mình ở New York, báo chí ca ngợi ông thị trưởng Giuliani tài ba, đã làm giảm chỉ số tội phạm theo chương trình giảm tội ác của ông ta và ông cảnh sát trưởng. Trên thực tế thì cách đó 20 năm, Hoa Kỳ cho phép phụ nữ được phá thai nên tình trạng thiếu niên phạm pháp giảm vì ít người mẹ đơn côi. 

Một cô bé vị thành niên, yêu đương bị dính bầu thì bỏ học, nuôi con, ăn trợ cấp xã hội. Cha đứa bé thường thì bỏ chạy mất hay vào tù. Người mẹ đơn côi phải đi làm những việc tay chân, nhiều khi hai ba job nên không có thì giờ dạy dỗ con thêm còn bé chưa trưởng thành thì khó dạy dỗ con. Thường ông bà nội, ông bà ngoại dạy cháu tốt hơn vì có kinh nghiệm, có thời gian để dạy cháu tốt hơn cha mẹ chúng, bận công việc, thiếu kinh nghiệm làm cha mẹ.

Có một anh hội viên, kỹ sư đọc diễn văn: “My Dad, my Hero“ trong vòng 7 phút. Anh ta cho biết là sinh tại Mễ Tây Cơ, khi bà mẹ dính cái bầu rồi gia đình di cư sang Hoa Kỳ. Mẹ anh ta, chị cả nuôi 8 người em vì bố mẹ qua đời. Lo cho các em, con mình, chồng khiến bà mẹ bị stress quá nên anh ta và bà mẹ hay cãi lộn. Anh ta hỏi ông bố, lý do nào mà bố chịu đựng mẹ, con chỉ đợi 18 tuổi là ra khỏi nhà, thoát khỏi sự nhiếc mắng của mẹ.

Ông bố cho biết vì con nên bố mới chịu đựng lối hành xử của mẹ. Chiều lái xe đi làm về, bố không biết sẽ gặp chuyện gì nữa đây nhưng vì thương con nên bố chịu đựng. Cuối cùng anh ta chiếu tấm ảnh của ông bố đã qua đời, và đứng khóc như trẻ thơ. Kêu rằng My Father, My Hero. Cha tôi, người anh hùng của tôi.

Cuối tuần rồi con gái mình nhắn tin, cho biết bố của cô bạn, bị tai biến, được đưa vào nhà thương, đang nằm Coma. Con gái mình chợt nhận ra cuộc đời rất mong manh, người thân của mình có thể ra đi bất kỳ lúc nào. Nó mong đến ngày gặp lại gia đình ở Dubai tháng tới.

Chúng ta thường không để ý hay trân trọng người thân, cha mẹ để rồi một ngày nào đó chưng hửng nhìn lại mình là kẻ mồ côi, phải gắn hoa hồng trắng vào ngày Vu LAn. Ước gì đổi thiên thu để tìm lại nụ cười của mẹ hay bố, người thân.

Sau phần diễn văn thì đến phần Tabletopic thì mọi người được hỏi 1 câu về sự liên hệ, kỷ niệm với cha. Mình rất ngạc nhiên vì ai cũng kể về những kỷ niệm đẹp với cha, nhiều khi có sự khắc khẩu. Ai cũng nghĩ bố mình làm gương cho mình đi theo.

Mình nhớ khi xưa, ông cụ làm công chức tại ty công chánh Đà Lạt, tối đi học thêm để thi bằng tiểu học để vô ngạch công chức kiếm thêm tiền nuôi con. Tối tối, mình hay đi đón ông cụ ở trường Hiếu Học, ở đường Hai Bà Trưng. Nhiều đêm thấy ông cụ ngồi học bài. Không ngờ, sau này lập gia đình, mình cũng nối gót ông cụ, đi học thêm lớp tối về nhà cửa, đầu tư để có khả năng mua thêm sữa cho con.

Có lần sau khi học lớp đêm, mình ngồi nán lại chém gió với mấy tên mỹ quen. Khi về đến nhà, mình thấy hai đứa con nằm ngủ dưới đất, trước cửa phòng của mình. Lý do là mỗi tối, trước khi đi ngủ, mình đều đọc truyện cho chúng nghe. Chúng không bao giờ chịu đi ngủ trước khi nghe mình kể chuyện đời xưa. Đồng chí gái đọc thì chúng kêu Chán Mớ Đời.

Từ dạo đó, đi học ban đêm, tan lớp là mình bò về, đọc truyện cho hai đứa trước khi đi ngủ. Nay lớn lên chúng kêu bố kể chuyện không tin được. Dạo đó mình kể chuyện Tam Quốc Chí, Thuỷ Hử, Anh Hùng Lĩnh Nam, bú xua la mua. Chán Mớ Đời 

Nhìn lại thì mình có ảnh hưởng khá lớn với mấy đứa. Có chuyện gì như tình yêu, tài chánh,…chúng đều hỏi mình.

Năm nay thanh long đỏ ra nhiều

Nhìn lại mình chỉ ở gần ông cụ có vài năm, khá lắm là 8 năm. Khi mình mới ra đời thì ông cụ còn trong quân đội, sau này giải ngủ thì làm công chức ở Ban Mê Thuật mấy năm. Sau này, được tướng Đổ Cao Trí can thiệp nên được thuyên chuyển về lại Đà Lạt. Mình cũng ít khi đi chơi với ông cụ, chỉ nhớ vài kỷ niệm. Ông cụ kỳ vọng vào mình nhưng mình học cực ngu. 

Chỉ có khi ông cụ ở trại cải tạo suốt 15 năm, mình mới nhớ đến ông cụ nhiều. Nhiều khi ăn ngon tiệc tùng, chợt nhớ đến ông cụ trong trại cải tạo. Về Việt Nam thăm nhà, mình mới khám phá ra mấy người em ở Việt Nam, cũng bù trớt vì ông cụ ở trại cải tạo khi còn bé. Lớn lên không có người cha bên cạnh, mẹ mình phải đóng vai trò người mẹ vừa người cha. Có cô em kể, thời bé đến nhà bạn, thấy họ có bố chăm sóc còn mình thì chả biết đâu mà rờ. Đi thăm nuôi thì xa xôi, tốn kém.

Sau này, mình có hỏi về thời gian trong trại, ông cụ có kể, mình có thu âm lại để sau này mấy đứa con nghe. Văn hoá người Việt không bầy tỏ tình cảm như người tây phương. Chỉ qua ánh mắt, chúng ta có thể cảm nhận được tình cảm của người cha dành cho con cháu.

Mình lựa tựa đề buổi họp khiến nhiều người có cơ hội, nhớ lại những giây phút của người cha. Có lẻ trong chúng ta, ai cũng cũng có một người cha anh hùng. Xong om

Cuối tuần này, em xin chúc các bác một ngày vui vẻ, đoàn tụ bên người cha anh hùng của mình. Tuần sau em leo núi Whitney, cao nhất nội địa Hoa Kỳ. Đồng chí gái nghe em leo núi thì đã mua vé đi Gia-nã-đại chơi. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn