Tạo bệnh mại thuốc

 Tạo bệnh mại thuốc

Hồi nhỏ mình hay đau nên nhà hay nấu nước xông hay đưa lên am Mệ Cai để bán vía mình trên đó nhưng đau vẫn đau hay uống thuốc Bắc của ông Huỳnh Ôn, đường Phan Đình Phùng. Dần dần lớn lên thì phải thuốc Tây uống và từ khi qua Tây đến giờ chỉ uống thuốc Tây. 

Ai buồn đời been được cuốn này do chính bác sĩ viết. Chán Mớ Đời 

Vấn đề là ngày nay uống thuốc Tây gây nên nhiều hệ ứng phụ. Từ mấy năm nay, mình bắt đầu xem phim tài liệu cũng như đọc sách về y tế ngoài luồng thì thấy có gì không đúng trong cách chữa trị của Tây y. Điển hình các bác sĩ ngoài luồng cho biết vào những năm 1960, ai có lượng cholesterol trên 356 thì mới được xem là cao mà ngày nay họ giảm xuống đến 200, gần 100%. Dạo Covid, có mấy bác sĩ lên án vụ cách giãn xã hội thì video của họ bị xoá ngay. Nay thì ai cũng hiểu sự việc, sử dụng để kiểm soát người dân và làm giàu cho các công ty dược phẩm. Xứ Thuỵ Điển, chả cách giãn xã hội gì cả, kinh tế vẫn phây phây, ít ai chết.

Điển hình năm 2017, các cơ quan y tế Hoa Kỳ hạ chỉ số áp huyết từ 150/90 xuống 120/80. Sau một đêm thức giấc hơn 31 triệu người Mỹ khỏe mạnh bổng nhiên bị bệnh cao áp huyết, phải nghe lời bác sĩ uống thuốc. Xem như gần 10% dân số Hoa Kỳ, biết bao nhiêu là thuốc để bán. Tiền vô như nước chỉ cần một vài người ký tên là bị bệnh. Mình thấy ông mỹ nuôi ong trong vườn, 76 tuổi phải về hưu vì bác sĩ kêu áp huyết cao. Cứ tuần nào cũng nghe ông ta than đi bác sĩ cho thuốc khác này nọ. 

Từ bao nhiêu thập kỷ khi đo áp huyết người Mỹ, năm 1940 chỉ số 200/100 thì được xem là cao áp huyết. Đến năm 1960 thì được giảm xuống 160/95 đến năm 2000 thì 140/90. Buồn đời năm 2017, hội tim mạch Hoa Kỳ (American Heart Association) đổi luật. Thường thì ai có chỉ số đo áp huyết 150/90 được xem là cao nay tiêu chuẩn này được hạ xuống còn 120/80, bất chấp tuổi tác. Người già cũng như con nít phải theo tiêu chuẩn này, nếu không đạt thì phải uống thuốc. Sau một đêm, Hoa Kỳ có 103 triệu bệnh nhân áp huyết thay vì 72 triệu. 

Vấn đề là hội tim mạch Hoa Kỳ nhận $30 triệu cúng dường năm 2017 từ các công ty dược phẩm chưa nói đến công ty thực phẩm. Ngoài ra họ được biết 6 trong số 15 công chức hoạt định chỉ số áp huyết từng dính dáng tài chánh với các công ty dược phẩm như cựu nhân viên của các công ty dược phẩm như ‘Merck, Astazeneca, Pfizer.,,,

Họ xét thêm về lượng bán thuốc cao áp huyết thì năm 2014, thuốc  trị bệnh cao áp huyết lên tới 36.7 tỷ mỹ kim. Cho 30 triệu để lấy 36 tỷ. Quá rẻ.  Hạ chỉ số áp huyết giúp thị trường thuốc áp huyết gia tăng 43%. Kinh 

Chỉ có 4.3 triệu người Mỹ bị bệnh áp huyết nhưng 31 triệu người Mỹ được dán nhãn hiệu bệnh nhân, phải uống thuốc để trị Bệnh như ông Molière có viết tác phẩm “le malade imaginaire “.

Vấn đề là họ không nói cho công chúng biết về các hệ ứng phụ như:

Nguy cơ gây tổn thương các lá thận gia tăng 18%. 60% gây tai biến cũng như 71% khiến cơ bắp bị hư hại và có hại cho hai con mắt khiến có thể bị loà. 

Vấn đề là các loại thuốc cũ và rẻ như ALLHAT mà người ta xét nghiêm năm 2002 rất an toàn và rẻ. Nhưng bác sĩ vẫn kê toa thuốc mới đắt gấp không biết bao nhiêu lần. Ông Trump ký sắc lệnh bắt các công ty dược phẩm không được bán thuốc quá giá mà người trên thế giới mua. Điển hình là Âu châu mua thuốc cũng hiệu cùng hãng như rẻ gấp 100 lần người Mỹ mua. Như thuốc trị bênh. Béo phì Ozympic của Đan Mạch sản xuất. Ở Hoa Kỳ bán mấy ngàn đồng một viên. Họ giải

thích là người Mỹ mua đắt vì họ phải làm nghiên cứu này nọ. Xem như người Mỹ trả tiền nghiên cứu cho dân trên thế giới mua thuốc rẻ. 

Họ giải thích áp huyết cao theo tuổi già vì các mạch máu từ từ bị sơ cứng.  Tính đổ đồng lấy 100 cộng thêm số tuổi của mình.   Thường thì bệnh áp huyết cao liên quan đến các hoạt động dinh dưỡng của mình và máu lưu thông. Điển hình như ăn đồ biến chế công nghệ quá nhiều, bệnh béo phì, ngủ ngáy lộn xộn, uống rượu, cà phê này nọ. Nếu chịu khó cẩn thận về dinh dưỡng sẽ không bị áp huyết cao hành như:

Tập thể Dục , đi ngủ cho đúng giấc. Theo chế độ dinh dưỡng DASH sẽ giảm độ 11/6mmHg, tập thể dục hàng tuần 150 phút giảm từ 5-8 mmHg hay giảm cân 1 ký lô được 1 mmHg…. Nhất là giảm stress sẽ hạ được 11-15 mmHg. Uống thêm bổ sung Magnesium. 

Để hạ chỉ số áp huyết họ sử dụng nghiên cứu mang tên SPRINT, được thử nghiệm với những người bị bệnh nặng về tim mạch và trên 50 tuổi. Sau đó áp dụng vào tất cả người Mỹ bình thường. Ông dược sĩ có lương tâm Warren English cho biết sau bao nhiêu năm học dược khoa ông ta nhận xét các công ty dược phẩm làm giàu với bệnh nhân bị mãn tính hơn người Mỹ bình thường. Càng có nhiều bệnh nhân cao áp huyết sẽ có lợi nhuận nhiều vào nhiều năm đến khi bệnh nhân qua đời. 

Ông cho biết áp huyết cao là hiện tượng chớ không phải bệnh ký. Chỉ cần chữa căn nguyên của nó sẽ hết bị áp huyết cao như:

Stress, ngủ, đi bộ thể dục và dinh dưỡng thay vì uống thuốc. 

Có bà mỹ kể ở phòng mạch bác sĩ  đo áp huyết với máy do cơ quan WHO duyệt xét thì chỉ số là 166/95 về nhà đo máy ở nhà thì 122/90. Có Ông bác sĩ dạy ở đại học y khoa San Francisco mà mình lâu lâu hay bò vào nghe giảng qua video. Ông ta chỉ cách  đo áp huyết. Trước tiên phải ngồi ngay thẳng độ 5 phút cho huyết áp relax rồi đo trong khi vào phòng mạch bác sĩ họ làm ào ào chưa kịp ngồi đã đeo Cái băng vào rồi cái vòng xiết mạnh khiến mình nín thở đến khi nghe Cái phào. 

Hồi nhỏ nghe nói lương y như từ mẫu nay thì họ nói lương y như kế mẫu. Do đó họ khuyên nên đi khám nhiều bác sĩ nhất là bác sĩ già. Họ sắp hưu trí không muốn tranh dành hay có nợ đại học nhiều. Khi không cần tiền họ có thể bỏ thời gian khám mình kỹ càng hơn, hỏi về dinh dưỡng có stress không để xem lý do bị áp huyết cao trước khi kê toa thuốc cho bệnh nhân. Còn mấy bác sĩ trẻ, theo chỉ thị của nhà thương phair kê toa uống thuốc, họ cao là phải đổi họ cho lành. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Bị lừa khi đi du lịch

 Đi chơi mình đặt phòng qua Expedia rồi liên lạc thẳng với khách sạn thì thấy lạ. Lý do có khi Expedia giá rẻ hơn đặt phòng trực tiếp khách sạn khi thì rẻ hơn. Điểm đặc biệt là trên mạng họ để giá phòng nhiều loại mà diện tích phòng như nhau nhưng lại đắt hơn một chút. Buồn đời mình mò tài liệu về vụ này thì được biết đó là cách quảng cáo được nghiên cứu về tâm lý con người từ lâu. Họ gọi là Hiệu Ứng Mồi Nhử (Decoy effect): Bàn tay vô hình dẫn dắt lựa chọn của khách hàng. Mới nhớ giá cả các tiệm phở; tô nhỏ tô lớn tô xe lửa. 

Họ cho rằng Mọi chuyện bắt đầu từ quầy bán bắp rang ở rạp xi-nê. Ở Âu châu đi xem xi nê không có vụ ăn vụng trong rạp nhưng đi xem phim ở Hoa Kỳ có màn ăn bắp rang và uống Coca Cola hấp dẫn. Thường cả nhà mua cái hộp to đùng. 

Họ đơn cử khi mua bắp rang thì giá cả khá đơn giản

Một phần nhỏ (small size) giá 4 đô la. Phần lớn giá (grand size) 7 đô la. Đa số nghiêng về phần nhỏ cho đến khi thu ngân chỉ vào phần "vừa" (medium size) giá 6,50 đô la. Đột nhiên, phần lớn lại có vẻ hời hơn nhiều nên đa số chọn big size và hồ hởi đưa tiền, mỉm cười vì sự thông minh của mình. Nhưng vấn đề là chúng ta chưa bao giờ tự quyết định mua bán mà vì bị chủ tiệm dẫn dắt để chúng ta quyết định theo định hướng vui lòng khách đến vừa lòng khách đi. 

Đây là hiệu ứng mồi nhử — một kỹ thuật tiếp thị tinh tế nhưng cực kỳ hiệu quả, trong đó một lựa chọn ít hấp dẫn được thêm vào một cách cố ý để tác động đến quyết định của khách hàng mà mình bị rất nhiều lần vì lòng tham, nông dân ngu lâu dốt bền như mình cứ tưởng là thông minh. Giá bán không phải để khách hàng được lựa chọn mà để thúc đẩy khách hàng hướng đến lựa chọn mà người bán muốn khách hàng mua nhất là người mua Cảm thấy hạnh phúc vì đã make good deal. Thường sau khi mua người ta thường. Có Cảm giác hối hận vì món hàng mua không vừa ý nên thường đem đổi hay trả lại. 

Tâm lý này rất đơn giản. Con người có xu hướng đưa ra lựa chọn thông qua so sánh. Khi đứng trước hai lựa chọn, chúng ta cân nhắc ưu và nhược điểm. Có vụ khác là họ hay đưa ra hai lựa chọn khi lấy hẹn thứ hai hay thứ tư và 9:00 hay 2:00 

Trong trường hợp bán buôn nếu một lựa chọn thứ ba được đưa ra tương tự như một lựa chọn nhưng rõ ràng là kém hơn, nó sẽ khiến lựa chọn tương tự nhưng tốt hơn trở nên hấp dẫn hơn rất nhiều. Lựa chọn thứ ba đó chính là mồi nhử. Bây giờ vào tiệm phở đề giá tô nhỏ $17.50 tô lớn $18.50 và tô xe lửa $19.50 thì lái xe xa nên tự nghĩ lâu lâu xuống bolsa ăn cho đã thế là chọn tô xe lửa. Thật ra tô xe lửa và tô lớn giống nhau chỉ bớt được thêm chút tiền. 

Nghiên cứu nổi tiếng nhất về hiệu ứng mồi nhử đến từ nhà kinh tế học hành vi Dan Ariely. Ông đã thử nghiệm ba gói mua báo dài hạn cho tạp chí The Economist:

• Gói đăng ký chỉ dành cho web với giá 59 đô la

• Gói đăng ký chỉ dành cho in với giá 125 đô la

• Gói đăng ký cả web và in với giá 125 đô la

Mình bị dụ vào gói thứ 3 vì nghĩ mình thông minh bị dụ một cách trơ trẽn. 

Gói chỉ dành cho báo in thì vô lý, tại sao phải trả cùng một mức giá mà lại rẻ hơn? Nhưng nó vẫn tồn tại là có lý do. Khi cả ba gói được đưa ra, hầu hết mọi người đều chọn gói web và in. Nhưng khi mồi nhử (chỉ dành cho in) bị loại bỏ, ít người chọn gói đắt hơn rất nhiều. Mồi nhử đã hoàn thành nhiệm vụ của nó, nó khiến lựa chọn sinh lời nhất trông giống như lựa chọn thông minh nhất.

Chiến thuật quảng cáo này xuất hiện ở khắp mọi nơi. Các nhà hàng thêm các món ăn đắt đỏ không phải để bán được hàng, mà để làm cho các mặt hàng có biên lợi nhuận cao khác có vẻ hợp lý. Các nhà bán lẻ điện tử cung cấp ba phiên bản của một sản phẩm: căn bản, cao cấp và "siêu cao cấp" với một nâng cấp nhỏ với mức giá cao hơn nhiều. Gói siêu cao cấp hiếm khi được kỳ vọng sẽ bán được. Nó tồn tại để hướng khách hàng đến tầng lớp trung lưu có lợi tức cao. 

Ngay cả các trang web du lịch cũng sử dụng mồi nhử. Một khách sạn có thể liệt kê một phòng căn bản, một phòng hạng sang và một phòng hạng sang "tốt hơn một chút" với giá chỉ cao hơn một chút. Hầu hết mọi người sau đó chọn phòng hạng sang "tốt hơn", nghĩ rằng họ đang tối đa hóa giá trị, trong khi thực tế họ chỉ đơn giản là chọn lựa mà khách sạn đã hướng dẫn họ từ đầu. Mình thì rẻ mua không cần cao cấp cao kiết gì hết. Vốn dòng kéo kiệt thì chịu. Đi chơi cả ngày, tối về ngủ thì tội gì phải trả tiền đủ thứ.

Sức mạnh của hiệu ứng mồi nhử nằm ở việc nó vô hình đến mức nào. Khách hàng không nhận ra mình đang bị ảnh hưởng, dẫn dắt. Họ tin rằng mình đang đưa ra một lựa chọn hợp lý. Nhưng quyết định của họ  đã bị thúc đẩy bởi một điểm tham chiếu được thiết kế cẩn thận, được tạo ra để làm nổi bật một lựa chọn.

Tương tự về chính trị cũng vậy, chúng ta bị dẫn đắt để chọn một ứng cử viên và sẵn sàng lên mạng xã hội chửi bới khinh bỉ những người không đồng quan điểm với mình. Có dịp mình kể vụ này lý do thiên hạ chống ông trump và ghét ông Trump. Nhất là nhiệt tình dù chả được đồng lương nào cả. 

Để thoát khỏi hiệu ứng mồi nhử, chúng ta cần phải lùi lại khỏi bối cảnh. Nếu một lựa chọn đột nhiên có vẻ hấp dẫn hơn nhiều, hãy tự hỏi liệu nó có còn hấp dẫn nếu không có các lựa chọn khác trên bàn hay không. Chúng ta có còn muốn ăn bắp rang cỡ lớn nếu không có cỡ vừa không? Chúng ta có còn chọn phòng hạng sang "tốt hơn" nếu đó là phòng hạng sang duy nhất còn lại không? Nhất là ngày nay họ phát hiện bắp rang gây ung thư. Chán Mớ Đời 

Trong tiếp thị, cách tốt nhất để chiến thắng không phải là trao cho khách hàng sự tự do tuyệt đối mà là khiến họ cảm thấy tự do trong khi nhẹ nhàng dẫn dắt họ đến nơi người bán muốn là mua món hàng đắt tiền nhất. Hiệu ứng mồi nhử chính là bàn tay thầm lặng đằng sau ảo ảnh đó. Để tránh vấn nạn “buyer remorse”, khách hàng hối hận nên các công ty tìm đủ cách để giúp khách hàng mua và cảm thấy mình đã làm một thương vụ hay, sẽ không đem trả lại. Luật Cali là người mua có quyền xoá hợp đồng trong vòng 5 ngày, do đó khi xưa mình ký hợp đồng với khách hàng xây nhà, phải đợi cả tuần mới bỏ ngân phiếu của họ vào ngân hàng. Phải đợi hết 1 tuần lễ. Chỉ có mua xe là đem trả lại phải tốn mấy ngàn.

Vấn đề là khi mua sắm chúng ta hay bị lòng tham. Hy vọng lần sau mình sẽ cẩn thận hơn. Ăn tô nhỏ và xin thêm hành trần nước béo. Có tiệm chặt thêm mấy đồng vụ này nên xem thực đơn cho kỹ.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Một ngày với ông nhà giàu ở Alaska

 

Hôm nay hai vợ chồng chạy từ Seward xuống Seldotna để thăm ông Greg, người đã bán cho tụi này một trung tâm thương mại ở Cali và cho vay lại. Ông này cho tụi này vay trên 3 triệu mà chưa bao giờ gặp nhau. Chỉ nhắn tin qua lại từ khi mua bán đến giờ trên 2 năm. 

Tàu đợi thủy triều lên cao đến 25 bộ anh để bắt cá vì họ lùa cá ngoài khơi vào. 

Ông này ở Alaska vào mùa hè để đi câu, mùa thu đi săn caribu còn mùa đông thì xuống Mễ Tây cơ vùng La Paz ở đánh golf và đi câu. Không có vợ con chỉ có bà bồ nhưng không thấy mặt vì bay về Arizona để khám bác sĩ. Bác sĩ rất hiếm ở Alaska. Giỏi thì ít ai chịu về đây sinh sống. 

Ông ta kể là học xong đại học Fullerton thì đi làm với ông cha vá đường bị nứt và giàu lên vì các thành phố mướn ông ta vá đường rồi theo ông cha mua nhà cho thuê và nay Chán Mớ Đời nên bán lại cho mình. Mình hỏi lỡ ông không thể ra ngân hàng nhận tiền thì tui phải gửi tiền cho ai. Ông ta kêu mọi thứ sẽ thuộc về em và cháu ông ta. Khi tôi chết thì thiên hạ sẽ xuất hiện nên đừng lo. 

Căn nhà ông ta mua cách đây 20 năm đã $500,000 nay có người kêu bán cho họ $3,000,000. Địa điểm nhà rất hay là phía sau nhà là dòng sông nên ông ta làm cầu thang bằng sắt đi xuống, có chỗ ngồi câu cá. Đứng thấy cá hồi bơi ngúc ngắc ngay cạnh bờ. Chỉ cần quăn cần câu xuống là có thể câu được. 

Ponton sau nhà ông ta nơi câu cá ngay bên sông

Ông ta có hai nhà, nhà Ông ta ở còn căn bên cạnh trên garage là để khách đến ở. Có hai chiếc tàu; 1 để đánh cá ngoài biển và một để đánh cá trên sông. Thấy có chiếc xe suv để chở mình và đồng chí gái đi vòng vòng và một chiếc xe bán tải để kéo tàu. Ông ta cho biết khi xưa mua chiếc tàu giá 70k nay giá 150k vì tàu mới cùng hiệu giá 300k mà ông hàng xóm bác sĩ mới mua. Thấy trong garage chiếc xe mô tô bự để lái chạy vòng vòng. 

Thấy người giàu sống quá sung sướng. Ông ta kể nhà ở Mễ có đến 13 máy điều hòa không khí. Rộng đến 1,000 mét vuông. Kinh   Chỉ có ông ta và bà bồ ở có cổng gác này nọ. Khu vực đó có đâu 7 người Mỹ ở rộng thênh thang. Ông ta cười nói mày cứ tiếp tục trả tiền cho tao là đời vui thôi. Mỗi tháng mình phải trả ông ta $21,816.91 tiền lời.

Cầu thang này hay không sợ bị trợt như cầu thang gỗ

Ông này là dân buôn bán giỏi. Mình xuống xe trong khi ông ta đứng tại chỗ như trường phái bán xe hơi để kiểm soát con mồi ngay lúc đầu. 

Ông dẫn sau nhà xem câu cá. Ông ta hỏi đến hôm nay câu cá hay sao mình nói không đến để gặp ông thôi nên loay hoay câu cá cho vui để đồng chí gái thấy cá hồi bơi dưới nước đông như cá hồi. Sau đó ông ta kêu lên xe chở đi vòng vòng xem mấy nơi thiên hạ lấy tàu ra biển. Ông ta nói bọn có tàu làm ăn chở mỗi người ra biển câu cá. Được hay không lấy $600/ người. Ngày đi hai lần vị chi được $4,800. 

Ông chỉ mấy chỗ khi ông ta đến thì lụp xụp nay thiên hạ xây cất lại hoành tráng bán lời mệt nghỉ. Vấn đề ngày nay không có thợ làm xây cất nên giá xây cất đắt lắm. Rẻ nhất là $500/ sqft mà không có thợ. Ông ta nói bà Bồ muốn Sơn lại căn nhà.  Thợ Sơn đến định giá $13,000 nên ông ta thôi. Cứ để vậy. Nhưng cũng chỉ những chỗ chủ bị xập tiệm luôn. 

Sướng muốn ăn cá ra phía sau nhà ngay bờ sông câu đem vào nấu ăn hay nướng bbq. Thích ăn thịt thì có thịt caribu săn đông lạnh. 

Bên kia sông là ánh mặt trời

Sau đó mình mời ông ta đi ăn cơm trưa. Rồi chia tay về lấy phòng. Sau đó đưa mụ vợ đi ăn cua. Mụ ghiền ăn càng cua. 

Mình hỏi ông ta sức khỏe ra sao. Ông ta kêu cần đi bộ. Nay không uống rượu nữa. Mọi việc đều ổn. 

Khi về tới khách sạn thì ông ta nhắn tin, đợi hôm nào khỏe sẽ bàn với mình vụ mua 10 mẫu anh đất. Mà ông ta sỡ hữu và muốn bán. Mình có đi xem thấy có nhà xây xung quanh, ông ta có đào giếng nước nhưng chưa gắn máy móc vì sợ bị ăn cắp. Để xem

Trời thương thì ông ta bán và cho vay lại. Rồi chắc để con mình lo vụ xây cất. Kêu bỏ mấy nhà tiền chế vô rồi cho thuê là xong chuyện. Mình có một căn nhà cũng trên con đường này đang cho thuê.

Thấy ông ta có nhà cửa mà ham nhưng nghĩ lại thì vào tuổi này mình chỉ cần có sức khỏe chớ ở tuổi này ham cũng mệt óc. 

Mời ông ta đi ăn vào tiệm ăn thấy họ treo mấy cái giày lưới để đi trên tuyết. 

Mai chạy về anchorage đi xem một công viên quốc gia khác, đi bộ rồi sáng hôm sau bay về Cali. Làm kiếp nông dân lại.  

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

4 chị em họ Chử tốt nghiệp đại học

 4 chị em họ Chử tốt nghiệp đại học Hoa Kỳ cùng năm

Mình tải lên mạng bài kể về 4 chị em họ Chử Đà Lạt thì trong vòng 24 tiếng đồng hồ có hơn 1,000 lượt đọc. Còn hơn cả bài con trai thứ 13 của vua Bảo Đại. Kinh 

4 chị em và bé Dù

Có chị bạn quen học Yersin khi xưa dưới mình 1, 2 lớp gửi cho bài báo 46 năm trước được đăng trên tờ Washington Post, một tờ báo hàng đầu Hoa Kỳ như tờ New York Times. Ai buồn đời thì đọc đường dẫn sau đây:

https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1979/05/13/4-in-refugee-family-win-honors-at-cu-graduation/3495b0fd-9ecf-4eb7-8e31-9e5fd9a5b7a3/

Mình mở ra không được lý do không phải người mua báo hàng tháng của tờ báo này. Nên chị bạn chụp hình bài báo gửi cho mình. Chị bạn này có bố mẹ từng ở tù với mẹ mình ở Đà Lạt khi xưa bị mật thám Tây bắt. Khi gia đình vượt biển sang Pháp mình có ghé thăm, sau họ đi mỹ nên mất liên lạc đến khi liên lạc lại được qua mực tím Sơn đen. Có lần cô chú ghé nhà thăm bà cụ mình ở Đà Lạt. Cô hỏi mẹ mình ai khai chị khiến chị bị bắt. Mẹ mình cười kêu “em chứ ai”. Lý do là trong nhà cô ở đường Duy Tân có nuôi người làm. Một hôm la mắng gì cô giúp việc nên cô ta đột phá tư duy báo cáo với ông chú làm mật thám. Thế là cô chủ nhỏ bị còng đầu. Chắc độ 16 tuổi vì mẹ mình bị Tây bắt năm 17 tuổi khi theo việt minh. 

Mật thám khệnh đau quá thì người đầu tiên trong tổ cô ta nhớ là mẹ mình nên khai khiến mẹ mình bị bắt. Mẹ mình bị trấn nước khệnh khá nhiều. Mật thám hỏi đi tàu bay, tàu thủy chưa.  Mẹ mình kêu tàu bay thì chưa còn tàu thủy thì đi rồi. Họ hỏi đi tàu thủy hồi nào, nói đi cách đây hai năm từ Tourane vào Phan Thiết. Mẹ mình vào Đà Lạt đi xe từ Huế đến Đà Nẳng (Tourane) rồi đi tàu vào Phan Thiết, rồi từ đó vô Sàigòn sau đó lên Đà Lạt. Một tên mật thám kêu con này ngu chắc không biết gì. Đi tàu bay là bị tra điện còn đi tàu thủy là bị trấn nước. Mẹ mình kêu tui ngu, không biết đọc biết viết,  không biết gì, mấy ông chỉ tui khai đi. Cũng ở tù 6 tháng sau nhờ ông Võ Quang Tiềm bảo lãnh ra tù. Được cái là nhờ vào tù mà bà cụ được mấy người có học dạy cho đọc và viết chớ cả đời chưa bao giờ đến trường. Mẹ mình vẫn làm tính nhẩm rất nhanh. Dù cảnh học toán ngày nào.

Ngồi nói chuyện xưa kêu ở tù Tây được cho ăn ngon còn thời giải phóng bơ thừa sữa cặn biến đâu mất. Bị Việt Cộng giải phóng hết, sợ dân Đà Lạt bị cholesterol. Thêm đánh tư sản hết tài sản nên phải tìm đường vượt biển dù khi xưa ở tù vì theo việt minh. Chả có đồng chí gì hết. Cướp được là cướp. 

Trở lại vụ 4 chị em họ Chử tốt nghiệp đại học tại Hoa Kỳ cùng năm như khi xưa đậu Tú tài tại Việt Nam. Có ông thần nào có gửi cho mình tấm quảng cáo một trung tâm luyện thi ở Sàigòn quảng cáo 4 chị em họ Chử có học tại trung tâm của họ hay sao đó. Không nHớ rõ 

Bài báo Washington Post kể 4 chị em được du học hai tháng trước khi Sàigòn mất. 

Mình xin tóm lược bài báo Washington Post về 4 chị em tỵ nạn tốt nghiệp đại học Công Giáo (Catholic University), phát hành ngày 11 tháng 6 năm 1979.

Chử Tam Anh (21 tuổi) đạt điểm 3.95/4.0 GPA ( toàn điểm A chỉ có một điểm B trong suốt 4 niên khóa) ngành kỹ sư. 

Chử Nhị Anh (22 tuổi), summa cum laude ngành kỹ sư điện tử với GPA 3.87/ 4.0. Mình không học ở Hoa Kỳ nên không rành mấy tên được gọi khi tốt nghiệp. Mình nông dân tốt nghiệp là mừng rồi. Không đòi hỏi hạng thứ. Chỉ nhớ khi gặp lại Tam Anh khi còn làm luận án ở MIT thì anh chàng kêu mình lạ, không giống người Việt vì đa số người Việt ra hải ngoại đều học y khoa hay kỹ sư còn mình thì học kiến trúc. 

Chử Tứ Anh (20 tuổi)- magna cum laude ngành sinh hóa. 

Chử Nhất Anh (23 tuổi) tốt nghiệp điều dưỡng viên với toàn điểm B.  

Khi xin chiếu khán du học thì 4 chị em được trường Frostburg State College ở Maryland nhận vào nhưng khi Sàigòn mất thì nghe tin đại học Công giáo cho học bổng các sinh viên tỵ nạn nên nạp đơn và được nhận. Nếu không tốn khẩm bạc. 

Theo mình hiểu là cô chị đầu mà mình gọi là Chị Cả muốn học cho nhanh để đi làm giúp thầy cô nuôi mấy người em đi học thêm nên học ngành điều dưỡng viên cho nhanh. Sang Hoa Kỳ, cô Vi Khuê không đi làm vì phải chăm sóc cả gia đình chỉ có thầy đi làm nên lợi tức rất ít. Cho dù được học bổng nhưng mấy người cũng đi làm thêm.  Xem như hy sinh đời chị củng cố đời em để sau này mấy người em hát bài Chị Cả. Khác với Chị Tôi của Trần Tiến là Chị Cả có chồng. 12 năm sau gặp lại đã thấy tay bế tay bồng. 

Nhị Anh kể con gái của một bác mình quen đẹp lắm, nên để ý.  Một hôm đang làm việc trong tiệm giày thấy cô này bước vào khiến anh chàng thất kinh. Cô này sau lấy anh chồng, bị Việt Cộng giết cả nhà năm Mậu thân, làm đến tướng trong quân đội Hoa Kỳ. 

Bố mẹ của bốn người này từng là hiệu trưởng tại Việt Nam. Thầy Chử Bá Anh làm họa đồ viên cho công ty Gas Light với lợi tức $14,600/ năm. Cả gia đình sinh sống trong một căn hộ 3 phòng ngủ. Mình có ngủ lại đây một đêm. Sau này Tam Anh và Nhị Anh ra trường thì hùn tiền mua cho thầy cô 1 căn nhà to như cái đình. Mình có xuống đây ngủ lại vài lần khi đi làm ở New York. Sau qua Cali lấy vợ nên hết về lại. Nhớ lần chót thầy Chử BÁ Anh chửi ra phi tường kêu buồn khi tiễn đưa khách ra phi trường. Không ngờ đó là lần chót gặp lại thầy.

Được biết năm 1974 Chử Tam Anh đậu đầu Đà Lạt Tuyên Đức trong khi Tứ Anh chỉ có 15 tuổi. Nói tới đậu Tú tài, có ai nhắn tin cho mình kể là khi thi Tú tài máy IBM có trục trặc nhưng không sửa được nên có cô con gái trong 4 chị em họ Chử đậu thứ nên buồn đời quyên sinh.  Miệng thế gian có khác. Mình lâm vào tình trạng này. Khi có kết quả niêm yết tại Sàigòn thì ông cụ nhờ ai quen ở Sàigòn đi xem dùm. Họ kêu mình đậu thứ khiến mình Chán Mớ Đời vì phải đậu cao mới được nạp đơn xin du học. Cuối cùng khi báo đăng kết quả và trường Văn Học cho biết tin chính thức thì mình được đậu cao hơn một chút nên được nạp đơn du học và có tên trong danh sách của nghị định nha du học cùng với 4 chị em họ Chử , Hùng Con Cua và Phạm Thành Nguyên. 

Mình cũng là dân IBM năm 1974 lúc có kết quả kỳ thi tú tài IBM ngày 26/6/1974 thì có vài tờ báo đăng ở Dalat gia đình họ Chử có 04 cô con gái học rất giỏi kỳ thi ngày 26/6/1974 có 03 cô đậu hạng Ưu và tối có một cô không có tên trong danh sách trúng tuyển đã quyên sinh và sau đó có kết quả đợt phúc cô ấy đậu hạng ưu vì bài thi bị kỷ thuật máy IBM không chấm điểm được phải chấm bằng tay

Đại học Catholic cho biết đây là lần đầu tiên trong trường có gia đình nhiều anh chị em đều tốt nghiệp cùng năm và đậu cao. Trong suốt 4 năm đại học mỗi ngày 4 chị em đi chung đến trường với chiếc xe cũ. Ông thần Nhị Anh kêu mê đánh bóng bàn nên bị điểm B. 

Nhị Anh và Tam Anh chuẩn bị nhập học trường MIT để lấy Master và PH.D trong khi Tứ Anh học môn sinh hóa vì muốn trở thành bác sĩ từ bé. Nhị Anh kể học chết bỏ ở MIT tỏng khi Tam Anh thì tà tà lại được điểm cao. Nên xong Master ở MIT thì đi làm để người em lo chuyện Tiến Sĩ. Sau này, con cái lớn hết Nhị Anh đi học lại thêm để tốt nghiệp tiến sĩ.

Thầy Chử Bá Anh giải thích là từ bé mấy người con học trường bà sơ, Nazareth đối diện nhà thờ con gà, đến khi lên trung học đệ nhất cấp thì cảm thấy 4 người con sẵn sàng học chung lớp nên vào học chung lớp ở Văn Học. Cô chị đầu học trễ một năm còn 3 người em học sớm hơn tuổi. Có lần nghe chị Cả kể có học trường Ấu Việt như mình khi xưa. 

Đây tấm ảnh trường Ấu Việt mả Chị Cả kêu nhớ cây trứng cá. Không biết có trong hình hay không. Mình thì nhận ra Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen ngay vì khác đời, lúc nào cũng đứng cách xa thiên hạ. 

Nhị Anh cho biết tuy có học anh ngữ 6 năm tại Việt Nam nhưng lúc mới sang chưa thể hòa đồng hoàn toàn vào luồng văn hóa Hoa Kỳ. Chưa nói anh ngữ thông thạo hoàn toàn được nên chỉ loay hoay với 33 sinh viên gốc việt khác trong trường. Chỉ đến hai năm cuối mới bắt đầu tiếp xúc nhiều với sinh viên mỹ. Cho thấy sang nước ngoài cho dù thông minh cũng cần thời  gian để hòa đồng vào nền văn hóa sở tại. 

Hồi mình sang Tây thì cũng đỡ vì đã từng học trường Tây. Mấy tuần lễ đầu tiên thì hơi bị cà lăm nhưng từ từ cũng đâu vào đó. Khi nhập học thì không có sinh viên Việt Nam nên cũng phải theo bọn Tây quên cả bến bờ đến khi mấy người em vượt biển sang mới nói tiếng Việt lại. Có chị bạn học yersin khi xưa, ông chồng kể là nói tiếng Việt nhưng đọc tiếng Việt không được. Bài mình viết là ông thần đọc cho vợ nghe. Có một chị học chung khi xưa kêu mình dịch ra tiếng pháp cho cô nàng đọc. Chán Mớ Đời nay thì trên bờ lốc có cài đặt gú gồ thông dịch nên muốn đọc tiếng nào thì cứ nhấn vào như ả rập, tiếng tàu,..

Bài báo khá hay là có nhắc đến những khó khăn sinh viên ngoại quốc gặp phải khi mới vào học, không quen sinh hoạt theo kiểu văn hóa mỹ mà người Việt ai cũng từng trải nghiệm. 

Nhớ đọc trong cuốn sách viết bằng Anh ngữ của ông Andrew Lâm, con trai của tướng Lâm Quang Thi kể về Sàigòn trời mưa nên ngồi nhà. Có một cô bé hàng xóm ghé lại nói cậu con cũng Việt kiều. Buồn đời anh ta theo cô bé về nhà và gặp anh Việt kiều đang bận bộ đồ vét trắng như Ngô tổng thống đi kinh lý. Trên tường có treo cái bằng tiến sĩ tốt nghiệp đại học Harvard. Tiếng anh thì rất cà cuống hỏi sang Hoa Kỳ bao lâu nói  3, 4 năm chi đó. Đã đậu Harvard chắc lấy giấy in từ máy điện toán. Khi mình về Đà Lạt thiên hạ ngạc nhiên là mình còn nói tiếng Việt vì nghe nói có nhiều người vượt biển vài năm về Việt Nam, nói ngọng ngọng tiếng Việt như Tây. Chán Mớ Đời 

Có lần về quê, cô em con bà cô hỏi sao mình đi lâu mà vẫn nói giọng quê mình trong khi mấy người em mình nói giọng trong nam. Mình nói anh đi trước 75, nên vẫn được xem là tàn dư của chế độ cũ, chưa bị cải tạo như người trong nam sau 75. Nên vẫn còn nói giọng quê mình. 

Mình có vài người bạn khi xưa, kể khi sang Hoa Kỳ thì đã có con hay vợ đang có bầu. Họ cần làm ra tiền để nuôi con hay gửi về giúp gia đình nên không có thời gian đi học thêm đại học. Cho nên ai mà tốt nghiệp thì phải công nhận những người này chịu khó lắm, nhịn ăn nhịn mặc để học suốt 4 năm trời còn học lên tiến sĩ hay bác sĩ thì mất thêm ít nhất 2-5 năm trong một xã hội theo chủ nghĩa tiêu thụ. 

Mình viết nháp gửi cho Nhất Anh xem trước thì cô nàng trả lời là thêm email cô nàng, kể không muốn được tiếng tăm gì cả. Nay già rồi thì mình nhớ gì thì viết cho vui. Nói như ông thần Nguyễn Tuệ, người có 7 bằng đại học danh tiếng MIT là hữu xạ tự nhiên hương khi chị Chấn, quản thủ thư viện việt ngữ của đại học Harvard giới thiệu mình cho anh chàng ta. Anh ta nói nghe tên mình từ lâu. Mấy người giỏi thường không muốn tự đề cao hay ai nhắc đến tên mình vì càng giỏi càng biết mình còn thua rất nhiều người. 

Mình cũng chả biết hứng hay sao viết về mấy chị em họ Chử. Có thể viết để khoe mình có bạn học giỏi trong khi mình ngu lâu dốt sớm. Có thể thế hệ mình là thế hệ cuối cùng được Việt Nam Cộng Hoà đào tạo. Không bao giờ hỏi thiên hạ “mày biết bố mày là ai?” 

Khi viết về mấy chị em này mới nhớ đến một nghiên cứu của đại học Harvard đã kéo dài trên 78 năm và vẫn còn tiếp tục. Họ lựa 271 sinh viên năm thứ 2 của trường và 675 người cùng tuổi ở Boston. Họ cho khám sức khỏe và trả lời những câu hỏi. Và cứ hai năm họ lại khám sức khỏe và đặt câu hỏi. Những câu hỏi như ước mơ của họ, thế nào là thành đạt. … những câu trả lời như là triệu Phú, tổng giám đốc công ty lớn thậm chí làm tổng  thống , thương nghị sĩ,… quên trong số 271 sinh viên được lựa chọn có cựu tổng thống John Kennedy. Ngày nay thì họ tiếp tục nghiên cứu hậu duệ của mấy người này.

68 năm sau, chỉ còn độ 60 người sống sót thì câu trả lời của họ ngày nay không phải tiền bạc, danh vọng mà gia đình và thân hữu. Về già mà có một mái ấm vui vẻ, con cháu hòa thuận và một số nhỏ bạn hữu là hạnh phúc của cuộc đời. 

Mình thấy có nhiều người quen về già, gia đình tan nát, con cháu không nhìn mặt nhau. Bạn bè thì xã giao không thân tình lắm. Nay mình về già không nhiều bạn bè lắm chỉ có hai người ở Việt Nam, mấy chị em họ Chử với vài người ở Cali là cảm thấy đủ rồi.  Ở Âu châu có vài người ở Ý Đại Lợi , Pháp quốc và Hoà lan vẫn còn liên lạc. Tháng tới mình về Ý Đại Lợi gặp lại vài người bạn Ý Đại Lợi quen ở La mã rồi hai người bạn du học sinh quen khi xưa. Về paris gặp vài người bạn. Thế là đủ khi về già.  Khi con cái tổ chức sinh Nhật 100 năm, bố của 3 anh em nhà họ Nguyễn đậu 7 bằng MIT kêu không vui. Hỏi răng không vui kêu bạn bè chết hết. 

 Nhất là có đồng chí gái chịu khó đi chơi, giang hồ leo núi với mình đủ không cần gì nhiều. Có anh bạn gửi cho mình lá thư của một bạn học chung khi xưa. Khi anh này bị động viên vào năm 1972, mùa hè đỏ lửa  vì sinh 1955, học trễ một năm là lên đường. Anh ta nói mình đừng viết vì anh ta ngại không muốn thiên hạ nhắc đến nhưng mình sẽ đổi tên. Lá thư năm 1972 mà anh ta còn giữ. Mình nghe 1 tên học chung lớp kể là anh chàng đi quân dịch có viết thư cho mình nhưng anh ta quên trao lại nay lâu quá nên quăng thùng rác. Mình gặp anh ta lại sau 50 năm. Mình đoán lá thư anh ta viết cho mình chắc cũng ná ná như lá thư viết cho anh bạn kia rất cảm động. Em không phụ những lời cầu chúc của anh ta ráng đậu Tú tài còn được đi du học. Anh bạn này, sau 75 vượt biển sang Hoa Kỳ thì đi làm nuôi gia đình nên không được đi học lại dù rất mong muốn. 

Để hôm nào mình đi chơi về sẽ kể vụ này. Lá thư của bạn học gửi năm 1972 mà còn giữ. Đem tem ra bán là cũng có chút vốn.

50 năm sau nhìn lại. Đời thì thấy mình quá may mắn, không giàu không nghèo, còn mẹ để nói chuyện hàng tuần, đang tính về thăm bà cụ sau khi đi Âu châu, mụ vợ dạo này bớt la lại còn đổ trứng cho ăn, con cái thì vẫn liên lạc mỗi tuần, hỏi bố thương lượng mua nhà ra sao hay thuế vụ thêm còn vài người bạn thân từ khi còn đi học trung học nhất là còn sức khỏe để leo núi, đi du lịch. Xong om 

Quen nhau đầy ắp trong thiên hạ kiếm được tri âm có mấy người?

Sony NguyenUsa Khoảng cuối năm 1974, đầu 1975, tôi học Anh Văn Tuấn Huy lớp luyện thi Michigan-TOELF (Test Of English As Foreign Language) tại đường Phan Thanh Giản, Sài Gòn. 

Cha nội Tuấn Huy mượn đầu heo nấu cháo chụp chung hình với 4 chị em họ Chữ, đạt được 628 điểm TOEFL trên bộ đề thi TOEFL ra cái điều là học trò của mình giỏi, lúc đó báo đã đăng là cả 4 đậu Tú Tài Tối Ưu và Ưu, mình thấy Tuấn Huy xạo kể vì 4 người này ở Đà Lạt sao mà học AV ở Sài Gòn với Tuấn Huy.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn