Nải chuối một thời ngu dại

 Nải chuối năm xưa


Hôm kia đến gặp ông thuê nhà. Ông ta rên là chuột chạy trên mái nhà nên ghé lại xem và rải thuốc diệt chuột. Bổng thấy ông ta treo hai buồng chuối mình hỏi năm nay chuối lớn vậy, ông ta lấy cho mình một buồng vì hai vợ chồng ông ta ăn buồng kia chắc cũng đến sang năm dần mới hết. Đem về nhà kêu thằng con treo ở garage cho chín rồi ăn. 

Nhìn buồng chuối treo tòn ten khiến mình nhớ đến khi xưa ở Đà Lạt, đi ăn cắp buồng chuối bị thiên hạ chửi banh xác nên ghi lại cho mấy bác đọc cho vui trước khi em đi Âu châu. 

Nhà mình ở đường Hai bà trưng nhưng lại đâu lưng ra đường Thi Sách nên sinh hoạt trong xóm gần với đường Thi Sách hơn là Hai Bà Trưng. Dạo đó trong xóm có 3 tên nhỏ hơn mình 1 tuổi, Đắc con anh Bình, Tiến con bà Vinh và Khánh Ù con bà Phúc. Bố thằng Khánh Ù, ông Phúc chơi trumpet cho đội kèn đồng của trường Võ Bị nên cứ nghe ông dợt kèn nhất là mỗi lần đại lễ sắp đến là ông ta cứ tò tí te hoài nên nản lắm. Có lần bà Phúc chửi ông ta cái gì khiến ông ta nổi điên lên thổi kèn điệu nhạc đánh thức lính kêu tập họp vang khắp xóm khiến cả xóm chả hiểu ất giáp gì cả. Sau này khi nghe kèn nhà binh của ông ta là biết vợ chồng đang gây lộn. Lâu lâu mình vô nhà chơi với thằng kHánh Ù thấy ông ta ngồi tập thổi khiến Chán Mớ Đời.

1 hôm thằng Khánh Ù bò đến nhà mình rủ đi ăn cắp buồng chuối nhà bà làm vườn. Gần xóm có hai cái vườn; một của nhà bà Hành trên đường Thi Sách và 1 vườn rộng giáp với đường Thi Sách và đường Hai Bà Trưng. Cái vườn này thì ngỏ chính đi vào là dưới đường Hai Bà Trưng, hình như số 49 C nhưng chuồng heo và mấy cây chuối lại nằm phía trên đường Thi Sách. Chiều ăn cơm xong mình và Khánh Ù (nghe nói sau này nó làm đến chức hiệu trưởng, chắc là Đảng viên gộc nên về Đà Lạt không dám đi tìm) hay đi lòng vòng lên nhà khu Trung tá Tốn rồi đi ngược lại thì thấy mấy buồng chuối trong vườn. Bà làm vườn có trồng chuối hai nơi, phía cạnh nhà anh Bình và phía chỗ xóm ông Oai. Chỗ gần xóm ông Oai thì Mậu Thân, Việt Cộng núp trong nhà thờ Domaine de Marie bắn B40 thiết giáp M113 đang chạy ngay đường Ngô Quyền hay Calmette nhưng không trúng bay xuống dưới dốc trúng ngay mấy bụi chuối chỗ này bay tứ tung khiến xóm mình sợ bỏ chạy vào nhà.

Khơi dậy lòng tham, mình nghĩ là họ có nhiều buồng chuối nên phải chia xẻ bớt cho người không có. Cho thấy hồi nhỏ mình đã có khuynh hướng ăn cướp theo tinh thần chủ nghĩa xã hội. Ngày nay như để trả nợ này, thiên hạ cũng lén vào vườn mình, ăn cắp bơ. Lên vườn đến mùa bơ hay thấy mấy thùng bơ họ hái xong lấy lá che lại đợi chiều về lấy.

Mình và thằng Khánh bàn tối thứ 6, ăn cơm xong thì leo hàng rào chặt buồng chuối. Tối đó như đã dự liệu, mình mang con dao bầu theo nó. Nó leo hàng rào rồi mình chuyền cho nó con dao. Nó chặt buồng chuối nhưng có lẻ nặng nên nó để rớt xuống đất nghe cái bịch to đùng khiến con chó trong nhà cạnh chuồng heo sủa. Nó sợ quá xách buồng chuối bỏ qua hàng rào cho mình ôm lấy rồi leo qua lại hàng rào rách một cái áo dính vào dây kẻm gai, hai thằng chạy thục mạng về nhà mình. Mình lấy buồng chuối bỏ vào lu gạo để dú. 

Trưa hôm sau vừa ăn cơm xong định đánh một giấc thì nghe dưới xóm Thi Sách lao xao rồi thằng Khánh chạy vào phòng mình, mặt xanh như đít nhái, kêu bà làm vườn đang chửi tụi mình ăn cắp chuối của bà ta.  


Bà làm vườn gốc Nam Định hay đứng trên đường Thi Sách, gần nhà Đinh gia Lành, con đại úy Hải chửi thiên hạ vì con nít trong xóm hay lấy đá ném mấy con heo trong chuồng heo của bà. Đầu đeo cái khăn mõ quạ, hàm răng đen, mồm nhai nhoàm nhoàm trầu cau, lâu lâu nhổ cái toẹt bãi trầu xuống đường như bị tức hộc máu, lấy tay quẹt cái mõm. Tay xăng hai cái ống quần như sắp sửa vào tưới mấy luống bắp sú, đứng chống nạnh rồi bắt đầu chửi khai vị.


Không biết bà có đi học hay không nhưng văn bà chửi soạn theo thể biền ngẫu, nghĩa là đối nhau từng cặp. Kiểu như "mày ăn chuối nhà bà thì con cháu mày hộc máu toi, mày nuốt chuối nhà bà thì tổ tiên nhà mày nghẹn họng mà chết...." Cứ mỗi lần nghe bà chửi đổng lên là dù đang ăn cơm, mình cũng cầm bát cơm chạy ra đường, để nghe như sợ mất đi bài chửi của đài phát thanh chương trình Dạ Lan. Thời đó trong xóm không có đài truyền hình nên khi có chuyện gì thì cả xóm đổ xô ra xem như xem phim bộ. Trong xóm có một ông có hai bà vợ, ở chung một nhà. Cứ lâu lâu là hai bà choảng nhau khiến con nít trong xóm bu lại như ruồi. Sau này bà nhỏ Chán Mớ Đời nên dọn về Sàigòn với mấy đứa con thì trong xóm nhà cửa êm ấm đến khi ông chồng đi công tác đâu xuống Nha Trang, vác về một cô 18 tuổi làm vợ 3, sinh đứa con trai. Tên này sau 75 hay bò lại nhà mình ăn cắp gạo cho nhà hắn.

Hình như bà làm vườn cố ý, đợi thiên hạ ăn cơm trưa mới bắt đầu phát thanh chương trình sinh hoạt văn nghệ chửi cho cả xóm nghe. Có lẻ cả buổi sáng làm việc ngoài vườn hay lo cho đàn heo ăn cám và xắt bắp chuối nên trưa mới rảnh, làm đài phát thanh của xóm, báo cáo tình hình trong xóm. Bà ta chửi khai vị tại hàng rào nhà sau đó mới vào món chính, đi vòng vòng khắp xóm, vác theo cái xoong và cái ống thổi lửa dùng khi nấu cám heo.

Bà ta cầm theo cái nồi với cái ống thổi lửa vì hay nấu cám cho heo ăn, vừa đi vừa khỏ cái nồi boong boong, như người đi dạo quảng cáo bột giặt Viso, đi từ xóm trên xuống xóm dưới để chửi mà không có lắp. Cô Ngô thị Liên khi xưa dạy ca dao tục ngữ, bắt mình làm câu ca dao tục ngữ hay thơ đường luật Trắc Trắc bằng bằng chi đó mà mình ngồi hàng giờ không rặn ra được một câu, một chữ trong khi bà này cứ khỏ nồi cám heo mà làm khối câu lúc đó mới hiểu nấu sử sôi kinh cho heo ăn, giúp con người xuất khẩu thành thơ.


Bà ta chửi rồi bổng nhiên con chó nhà ông Nghi, phòng trồng răng Nguyễn Văn Nghi ở đường mInh Mạng, đối diện tiệm bi da Hồng Ngọc, đến ngửi ngửi chân bà ta. Hóa ra mãi say mê trong tiếng chửi, bà ta đạp nhằm bãi kít chó nên phải quẹt chân trong mấy bụi cỏ để xoá tang vết son của con chó. Xong ca chửi của bà thì con Yến, con gái của bà ta, lớn hơn mình một tuổi, học trường Bùi Thị Xuân, từ trong nhà chạy ra tiếp nối con đường cách mạng chửi đổng. Con này thuộc loại gái mồm mép, hay chửi đám con nít trong xóm mỗi khi có chú Tư Nọc, đem con heo nọc lại nhà để nọc mấy con heo cái nhà nó. Con này học ban toán nên nó dùng phân tích, lũy thừa đưa vào văn chương truyền khẩu, văn hoá chửi do mẹ nó truyền lại. Dạo ấy còn học trường tây nên mình chả hiểu mấy cụm từ nó dùng. Con này thừa kế cái mồm của mẹ nó nên cũng khá chanh chua. Hình ảnh con Yến khiến mình rất sợ muôn đời gái Bắc. Sau này chỉ muốn lấy gái Huế thôi. 

"Tiên sư đứa nào ăn cắp buồng chuối nhà bà.” Con này hơn mình có một tuổi mà dám tự xưng là bà với cả xóm. Chuối ở nhà bà là trái tiên, quả Phật. Chuối về nhà mày thành con rắn, con sâu. Bà... bà... bà... U cho con ly nước để con chửi tiếp... nó chửi mỏi mồm, thả quá nhiều CO2 khát nước nên xin bà mẹ tiếp tế nước, bà làm vườn chạy vào nhà đem ra cho nó cốc nước. Nó đưa ly nước lên trời tu một hơi dài như Lệnh hồ xung rồi cầm cái nồi cám heo và ống thổi lửa tiếp tục gõ bong bóng. Bà chửi theo kiểu toán học cho mày nghe nhá... Bố mày là A, mẹ mày là B, bà cho vào ngoặc, bà khai căn cả họ nhà mày... Bà rủa mày ăn miếng rau, mày ói ra miếng thịt, mày tắm trong ao, mày chết chìm trong chậu.... Con này có học nên lối chửi của nó rất khoa học, kiến thức sâu hơn mẹ nó, có vè có đối, tuy bị nó chửi vì ăn cắp buồng chuối của nhà nó nhưng phải phục tài năng tuổi trẻ tài cao của nó. Chỉ tiếc khi xưa không lấy sổ chép lại. Nay chỉ nhớ sơ sơ.

Bà khai căn cả họ nhà mày, xong rồi bà tích phân n bậc, bà bắt cả hang, cả hốc, ông cụ, ông nội, cả tổ tiên cửu Huyền thất tổ nhà mày ra mà đạo hàm n lần. Con này mất dạy, nó đem cả tổ tiên mình và thằng Khánh Ù ra chửi khiến mình nhớ đến thằng NB, con tiệm vàng Kim Thịnh, cũng hay chửi nhưng bằng giọng Huế rặc khi xưa. Có dịp sẽ kể về tên này khi xưa có dạo học chung.

Ái chà chà....mày tưởng à. Mày tưởng nuốt được trái chuối nhà bà là mày có thể yên ổn mà chơi trò "cộng trừ âm dương" trên giường với nhau à.... Bà cho trị tuyệt đối hết cả họ chín đời nhà mày. Cho chúng mày biết thế nào là vô nghiệm, cho chúng mày không sinh, không đẻ, không duy trì được nòi giống nữa thì thôi... May mồm con Yến không gặp giờ linh nên sau này mình vẫn có con, chắc nó không giỏi toán nên khai căn đáp án không đúng. Bà sẽ nguyền rủa cho chúng mày đời đời chìm đắm trong âm vô cực, sẽ gặp tai ương đến dương vô cùng. Cho chúng mày chết rục trong địa ngục, cho chúng mày trượt đến vô cực của sự vô hạn tối tăm... ".......

Mình với thằng Khánh Ù chỉ biết ngậm cay ngậm đắng, không nói với nhau lời nào nhưng hai thằng giác ngộ cách mạng tuy hơi trễ, biết vậy đừng ăn cắp buồng chuối thì khỏe hơn. Bị chửi căm hờn nhưng như con hổ của Thế Lữ trong chuồng nghĩ đến một thời nhục nhã bị gái chửi. Cái khốn là buồng chuối bỏ vào lu gạo để dú cho chín. Một tháng sau vẫn không chín lại teo lại rồi hai thằng hè nhau, đem buồng chuối quăn lại trong vườn của bà làm vườn Nam Định. Không ăn được trái nào lại bị chửi không oan.

Con Yến chửi tới đây thì bổng nhiên có giọng Huế hay Quảng trị chi đó từ phía giếng ông Ba Tây cất lên.   

 

Vơ....mấy kỳ thằng đầu trộm đuôi cướp

Ăn ga tau bây mắc cổ cho coi

Cố tổ, cao tằng mi răng đẻ ra kỳ nòi

Dác mần, siêng ăn vô già tau ăn trộm.

 

Hu...ba hồn bảy vía mấy kỳ thằng mặt heo

Nỏ chộ đàng...đi ăn cắp của mệ tra

Bây dem lả....lả hần cháy mất già

Bây ra đàng xe hần tôông lọi cẳng.


Mấy đứa con nít đang thưởng thức giọng chửi Oanh vàng của mẹ con bà Nam định, bỏ chạy uống xóm dưới kêu Bà R chửi bà R chửi chạy bây ơi. Bà Nam định đang chửi, gõ xoong nồi ngon lành, có đám khán giả con nít trong xóm đứng nhìn nên hăng tiết chửi rồi đến con Yến thay thế. Tự nhiên thấy mất đám khán giả thiếu nhi nên cụt hứng, ngưng chửi mình và thằng kHánh Ù, bỏ vào nhà.


Hóa ra bà R. Gia đình bà không biết từ đâu đến chỉ biết sau Mậu Thân thì gia đình bà đến xóm dưới, phác mấy bụi bông Quỳ rồi làm căn nhà nhỏ bằng gỗ và nuôi heo gà sau nhà. Con cái bò chung với heo, không quần không áo nay nghe nói giàu có từ ngày cách mạng về. Bà này cũng thuộc dạng chửi có vần có cú pháp, tốt nghiệp trường văn hoá bình dân học vụ. Hóa ra bà ta mất gà, ai ăn trộm. Trong xóm có một tên hút thuốc phiện nên hay đi chôm đồ thiên hạ. Nhà mình cũng bị hắn chôm quần áo phơi dây kẽm và bị mất gà nhiều. Mình bị ông cụ đánh cho một trận vì để mất cái áo phi công, giặt xong phơi nơi hàng rào.

Chửi đến đây thì thằng cu R, con bà ta bế đứa em đang khóc vì đang ngủ, bà mẹ tiếc của, ngứa mồm lại lên cơn chửi, khiến nó thức giấc, khóc đòi sữa hay sợ quá tè trong tả chi đó. Bà R đưa cái nón lá cho thằng Cu Tị cầm, rồi bế đứa con đang khóc, rồi vạch áo ra, cho con bé bú. Rồi bà tiếp tục ru con với những câu chửi ầu ơ qua dòng sữa tươi của người mẹ kinh thiên động địa, uống nước sông Hương từ bé.

 

Vơ.......mấy thằng trộm, chừ tau mì nói thẳng

Bây ở mô ? xóm đưới hay xóm trên

Trộm ga tau bây mần thịt ăn liền

Hay đang dốt thì mau đem trả lại.

 

Có lẻ hăng tiết lên bà ra múa tay múa chân khiến cái vòi sữa bật ra, đứa bé lại ré lên khóc, bà lấy cái vòi vú mớm cho con bé bú rồi tiếp tục đọc diễn văn của người mất gà.


Bây khung trả thì tau đây xưởi mại

Đến khi mô bây cảy cổ thì thôi

Tau xưởi cho già mi tiệt hết kỳ nòi

Dác mần ăn chỉ đi rình trộm cắp.


Bà bắc kỳ Nam Định chửi thì mình nghe được, còn mệ R thì khó nghe, không biết giọng xứ nào. Dân vùng Xịa thì phải. Xóm mình có nhà ông Hoà, hình như dân xứ Nghệ hay Hà Tỉnh chi đó, nói cũng khó nghe lắm. Không biết sao bà ta biết là thằng nào ăn trộm, mà kêu 3 hồn 7 vía của hắn ra để trù ẻo. Con gái thì họ réo 9 vía. Kinh


Hu...ba hồn bảy vía kỳ thằng chết rấp

Đêm bựa qua bắt trộm ga của tau

Lo liệu hồn đem mà trả chò mau...

 

Hình như chửi nhiều quá nên bà ta mất sức hay con bé đói quá, bú hết sữa nên ré lên, bà đưa tay thổ thổ con bé nhưng có lẻ giọng chửi của bà hơi cao, hơi trật hợp âm La, biến thành âm Ré trưởng nên con bé càng ré to hơn tiếng mụ chửi. Hổ cái sinh hổ tử. Mình không biết mấy đứa con bà ta sau này có tiếp tục nghề gia truyền, gia phong hay không. Về Đà Lạt không dám đi kiếm vì nghe nói làm lớn, được cách mạng trọng vọng. Hưởng lương hưu của Đảng viên, có công với cách mạng.


Xưởi mệt rồi bựa chừ nghỉ cấy đạ.


Nói xong bà ta bế con bé vào nhà, khiến cuốn phim đang đến độ gây cấn, vì đám con nít như mình muốn biết thằng nào ăn trộm gà của bà ta vì bà réo 7 vía, bị đứt dây giữa chừng, như đi xem phim bị cháy phim hay cấm trẻ em nhìn tài tử hôn nhau khiến đám con nít hàng xóm đang tụ năm tụ 7 như mình bàn tán, ai hè ai hè, rồi từ từ rả đám. Con Yến đang lên giọng chửi hoành tráng bổng bị bà R cướp diễn đàn nên Chán Mớ Đời , bỏ vào nhà hồi nào. Không ai nói, tự động rã đám, đi về. Thằng Khánh Ù kêu chắc đem buồng chuối đem trả lại để bà Bắc kỳ khỏi chửi nữa. 


Mình chỉ sợ ông cụ biết được lại ăn đòn nên nhất trí. Thế là tối đó gần giới nghiêm hai thằng khiêng buồng chuối, không chịu chín, quăng qua hàng rào. Trưa hôm sau lại nghe hai BÀ xóm trên chửi kiểu stereo bên giọng Huế và bên giọng Bắc. Nhưng mình cóc sợ nữa vì tang vật không còn trong lu gạo nữa, không sợ ông cụ khệnh nữa. Chán Mớ Đời 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

 

Chuyện dài người Mễ trên đất Mỹ

 Chuyện dài người Mễ 


Hôm chủ Nhật đi vườn thì gặp ông Mễ nuôi ong, thế ông Mỹ về hưu. Đứng nói chuyện ông ta hỏi làm sao giải thích cho bà vợ nghe là nên làm living trust. Mình nói đàn bà có tư duy khác nên khó thuyết phục. Họ không nghĩ đến ngày mai chỉ muốn chơi vui bây giờ.  

Cách đây mấy năm ông ta bị tai nạn xe. Bảo hiểm đền được 1 triệu. Luật sư vớt 40%, còn nhà thương bác sĩ rêm rêm hia rêm rêm de vớt $540,000 còn lại cho ông ta $60,000 với cái lưng lộn xộn cho đến ngày đi thăm Đức chúa trời. Ông ta lo sợ nếu có mệnh hệ nào thì nhà cửa vườn tược ra sao. Chia chác với con cái rồi chúng cãi nhau, ra toà này nọ. Ông ta kể ông bố khi xưa ở Mễ có ruộng đất bao la nhưng buồn đời sao, ông ta giết ai đó rồi bỏ trốn qua Mỹ làm lại cuộc đời. Đất đai nay thuộc về các ông chú hết. Lý do ông ta hỏi vì ông nuôi ong người Mỹ cũng có kể cho ông ta khi xưa nghe mình làm living trust. Cuối cùng Ông Mỹ đã làm living trust nHưng vẫn sợ bà vợ bỏ nên chưa chịu chuyển tên căn nhà sang living trust, chỉ ghi tên bà vợ vào trương mục ngân hàng. Nên bà vợ thứ 4 chỉ biết nhìn đời hát điệp khúc một mai anh quá qua đời căn nhà không thuộc về em vì ông ta có làm một di chúc để lại tất cả cho bà vợ cũ, bỏ ông ta đi sau khi trúng số. Chán Mớ Đời. 

Vấn đề là lấy nhau với một quá khứ đầy hành trang của những cuộc hôn nhân đỗ vỡ thì có nhiều vấn đề. Bà vợ có con riêng mà mấy đứa con không thích ông ta, mà bà ta lại cứ lấy tiền của ông ta để cho con riêng. Ông này thuộc thế hệ, giai cấp bầu cho ông Trump nên ghét mấy đứa con của bà vợ không chịu làm ăn mà cứ chơi sì ke này nọ. Lâu lâu khảo tiền bà mẹ, rút tiền của ông ta.

Số là ông Mỹ nuôi ong có đến 4 bà vợ. Chắc nhà toàn là ong bay vù vù vì ông ta trữ mật ong nên mấy bà vợ trước bị ong chích quá nên viết giấy bỏ lại ly hôn. Nay ông ta ở với bà thứ 4 nên cứ lo một ngày mưa ảm đạm nào đó bà ta sẽ xếp Vali nối gót những bà vợ cũ nên không muốn làm giấy tờ di chúc gì cả. 

Ông Mễ thì gặp vấn đề ngược lại. Bà vợ không muốn làm giấy tờ vì sợ ông ta bỏ bà đi lấy bà khác. Bà này có lần bị cưa mất bàn ta, mình không hiểu lý do vì không dám hỏi. Bà ta hay bán chà là tươi hữu cơ cho mình. Chán Mớ Đời 

Mình nói là nếu cần thì mình sẽ lại nhà nói chuyện với bà vợ như đã giải thích cho ông Mỹ nuôi ong nhưng chỉ đi được phân nữa đường. Tại nếu căn nhà không được chuyển tên qua living trust thì vẫn phải qua tòa án thừa kế để phán xét khi ông ta qua đời. Ông ta dùng luật sư của mình giới thiệu nên hy vọng ông luật sư có để câu các tài sản chưa được ghi vào living trust đều thuộc về living trust để khỏi lộn xộn ra toà sau này.

Hôm qua mình dẫn thằng con đi seminar về estate planning. Ngày nay chính phủ cấm các bữa ăn seminar không được tiêu tiền quá $15 cho mỗi người đến tham dự nên họ chỉ cho uống nước và món khai vị nên cũng nản lắm. Chẳng bù lại khi xưa họ cho ăn ngon. Nhóm này họ khôn, chỉ lấy $599 để làm living trust nhưng sẽ vớt thêm khi làm nhưng lại bắt làm hội viên trả $20/ tháng cho đến khi mãn nợ đời. 

Xong thì mình đi về vì không thấy có gì lạ. Chỉ hù dọa với trường hợp Elvis Presley chết không làm di chúc hay John Wayne mất 20 năm mới được tòa án dàn xếp xong chuyện thừa kế. 

Hôm sau đang ở vườn thì một ông Mễ khác mà mình dùng để thay kính cửa sổ này nọ từ trên 20 năm nay. Mình giúp ông ta thương lượng với chủ nhà để mua căn nhà. Ông ta gọi hỏi ở vưởn rồi chạy lại. Ông ta than là bà vợ mua sắm tùm lum nay mắc nợ thẻ tín dụng trên 20,000 mà không cho ông ta hay. Vô tình thấy biên lai thư từ của ngân hàng tín dụng. Nếu không trả thì ngân hàng sẽ bỏ cái “lien” vào nhà. Biết làm sao đây vì sợ mất căn nhà. Ông ta nói con trai đầu vào năm thứ hai đại học còn con gái thì hết năm này sẽ vào đại học.  Hai đứa con học chăm chỉ nay mụ vợ khơi khơi tiêu tiền thay vì hy sinh đời mẹ củng cố đời con, để dành cho con học đại học. Người Mễ cũn như tất cả giống dân đều muốn con học đại học, có tương lai làm bác sĩ kỹ sư. Mình nói phụ nữ nào cũng vậy tiêu tiền không nghĩ đến hy sinh đời mẹ củng có đời con. Ông ra hỏi có cách nào chuyển tên qua một mình ông ra hay không để không bị liên lụy đến căn nhà. Ông ta nói mấy năm trước bà vợ đã tiêu tiền nhiều phải đi làm để trả hết nợ. Bà vợ hứa sẽ chừa lo chăm chỉ làm ăn giúp con vào đại học. Mình nói có cách nhưng bà vợ phải chịu ký tên không dính dáng đến căn nhà. Kêu con trai nói chuyện với bà ta rồi mình sẽ giúp. 

Vợ chồng ở Hoa Kỳ bỏ nhau đa số vì tiền bạc. Mấy bà cứ chạy theo làm tín đồ thời trang nên ganh đua mua áo quần này nọ nên quá đà. Cứ kêu tiền của tui thì tui muốn làm gì thì mặc tui như khẩu hiểu phong trào phá thai, thân xác của tôi thì tôi muốn làm gì thì làm. Ông chồng hay tác giả bào thai không có ý kiến gì được. Vợ chồng sống với nhau thì phải chịu khó dành tiền cho tương lai như mua nhà, giúp con vào đại học này nọ thay vì mua áo quần bận được vài hôm rồi bỏ. Rồi cho từ thiện để cảm thấy mình là một người phụ nữ có tâm sáng.

Hôm nào mình rảnh sẽ kể vụ thời trang fast fashion để hiểu rõ hơn về vụ phụ nữ tiêu tiền khiến đỗ vỡ gia can. 


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Chủ nghĩa tư bản giám sát

 Đang ngủ bổng nhiên thức giấc vì máy truyền hình đang tải chương trình Frontline. Chương trình nói về Thông Minh Nhân Tạo (AI) khá dài vì họ chia thành 5 đoạn nhưng đoạn cuối khá quan trọng nên mình ghi lại đây.

Họ phỏng vấn giáo sư đại học Harvard Shoshana Zuboff, tác giả cuốn “the surveillance capitalism”. Bà này nói sơ sơ khá hay nên mình tìm sách bà ta đọc.

Chủ nghĩa tư bản giám sát, như đã được học giả Shoshana Zuboff lý thuyết hóa, đề cập đến một logic kinh tế và xã hội mới xuất hiện cùng với sự phát triển của công nghệ số, đặc biệt là sự thống trị của các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Facebook, và Amazon. Hệ thống này bao gồm việc thu thập, thao túng và kiếm tiền từ dữ liệu cá nhân một cách chưa từng có trong lịch sử loài người.

Cách này thấy rõ. Mình lấy vợ trên 30 năm nhưng không hiểu vợ lắm nên hay bị chửi nhưng kỹ thuật số hiểu rõ mụ vợ mình khi mụ lên mạng, lướt mạng. Chúng biết vợ mình thích gì, muốn gì nên cứ bắn quảng cáo, dụ mụ mua hàng.

Hôm trước có chị quen nhắn tin hỏi dạo này đi chơi xa hay sao không thấy đăng bài trên nhóm của chị ta. Mình thấy facebook, gú gồ theo dõi mình nên ngưng hay đổi giờ tải bài lên mạng hay ngưng tải bài. Chỉ chia sẻ mấy cái gì mình thấy vui vui trên trang của mình. Mình cảm ơn chị ta hỏi han nhưng mình vẫn tiếp tục viết trên bờ lốc. Chị ta thích thì chia sẻ với bạn bè.  

 Nguồn gốc và Phát triển:

Chủ nghĩa tư bản giám sát bắt đầu xuất hiện vào đầu thế kỷ 21 khi các công ty nhận ra rằng họ có thể khai thác dữ liệu người dùng để tạo ra lợi nhuận bằng cách dự đoán và ảnh hưởng đến hành vi. Google thường được coi là người tiên phong của mô hình này, đặc biệt sau khi họ thay đổi mô hình kinh doanh từ một công cụ tìm kiếm cung cấp dịch vụ miễn phí sang tập trung vào doanh thu quảng cáo tạo ra từ dữ liệu cá nhân thu thập được. Việc thương mại hóa dữ liệu cá nhân nhanh chóng trở thành mô hình kinh doanh chính của các công ty công nghệ lớn khác như Facebook, Twitter, và thậm chí cả các tập đoàn bán lẻ như Amazon. Mình và đồng chí gái hay xem YouTube nên trả tiền hàng tháng để tránh bị ngưng giữa chừng chương trình và bị bắn quảng cáo như trên các đài truyền hình. Nay mình cũng không xem truyền hình nữa vì chán bị bắn quảng cáo.

Mình hay mua sách qua Amazon nên họ cứ bắn quảng cáo dựa trên các sách của mình mua để cò mồi thêm những loại sách khác. Sau này mình mua qua một công ty khác, chỉ đọc trên mạng, rẻ hơn như thuê truyện khi xưa ở Việt Nam. Thay vì mua về để chật nhà, cứ mở ứng dụng của công ty này tha hồ đọc. Mỗi tuần đọc một cuốn. Khỏe đời nhưng ứng dụng này cũng bắn giới thiệu các sách khác cho mình đọc.


Các cơ chế chính của Chủ nghĩa Tư bản Giám sát:


1. Khai thác Dữ liệu Dư thừa:

   - Chủ nghĩa tư bản giám sát được đặc trưng bởi việc thu thập "dư thừa hành vi"—dữ liệu được tạo ra bởi người dùng như một sản phẩm phụ của các hoạt động của họ, chẳng hạn như tìm kiếm trên web, lướt mạng xã hội, hoặc tương tác với các thiết bị thông minh.

   - Dữ liệu này vượt xa thông tin cần thiết để cung cấp dịch vụ. Ví dụ, trong khi một truy vấn tìm kiếm có thể ban đầu giúp cải thiện kết quả tìm kiếm, các siêu dữ liệu bổ sung—như vị trí của người dùng, thời gian tìm kiếm, hoặc trạng thái cảm xúc suy ra từ các mẫu tương tác—trở nên có giá trị.

Khi chúng ta sử dụng Alexa hay gú gồ ở nhà, rất dễ. Cứ kêu Alexa mở truyền hình, hay Siri thời tiết hôm nay ra sao, mở nhạc là chúng sẽ thu thập dữ liệu cá nhân mình để thành lập một profile, và từ đó AI sẽ bắn quảng cáo dụ mình mua hàng. Có lần đang lái xe mình hỏi Hey Siri, vợ tôi là ai, Siri trả lời là đồng chí gái khiến mình mừng vì mụ vợ ngồi bên cạnh. Mấy cái Alexa và Google nest nay mình không mở nữa vì nay có đồng chí gái lên dây đàn mỗi ngày nên không cần nghe các Podcast nữa.


2. Dữ liệu Lớn và Phân tích Dự đoán:

   - Chủ nghĩa tư bản giám sát dựa vào các thuật toán tinh vi và trí tuệ nhân tạo để phân tích một lượng lớn dữ liệu. Các công ty nhằm tìm ra các mẫu và tương quan cho phép họ dự đoán hành vi cá nhân với độ chính xác cao.

   - Những dự đoán này sau đó được bán cho các nhà quảng cáo hoặc các thực thể khác muốn nhắm mục tiêu người tiêu dùng với nội dung và quảng cáo được cá nhân hóa cao.

Có ông triệu phú hay tỷ phú bỏ 4 triệu để xin chữ ký trên 600,000 người dân tại Cali để làm trưng cầu dân ý, bắt buộc các công ty thu thập dữ liệu cá nhân phải xin phép trước. Do đó lâu lâu chúng ta thấy thiên hạ viết trên trang của mình là facebook này nọ không được bán dữ liệu cá nhân của mình. Trên thực tế ai biết vì họ vẫn bắn quảng cáo về những gì mình đang coi.


3. Sự Thay đổi Hành vi:

   - Một trong những khía cạnh đáng lo ngại nhất của chủ nghĩa tư bản giám sát là việc nó chuyển từ dự đoán hành vi sang thay đổi và điều chỉnh nó. Bằng cách kiểm soát cẩn thận nội dung mà người dùng nhìn thấy, các nền tảng kỹ thuật số có thể tác động tinh vi đến các quyết định, chẳng hạn như người dùng mua gì, họ bầu cử thế nào, hoặc thậm chí cảm xúc của họ. Mình có kể năm 2016, có một tỷ phú ủng hộ ông Trump và cho tiền để bắn quảng cáo vào các khu vực có người ủng hộ ông ta giúp đắc cử.

   - Các kỹ thuật như thử nghiệm A/B và "thúc đẩy" được sử dụng để tối ưu hóa mức độ tương tác của người dùng, hướng dẫn hành vi mua sắm, hoặc tác động đến quan điểm chính trị. Thuật toán liên tục học hỏi từ phản ứng của người dùng để tinh chỉnh các can thiệp này. Năm nay cuộc bầu cử được thuật toán hoá rất nhiều khiến các tin tức giã khá nhiều, cho nên phải xem lại cho kỹ tước khi xác định là đúng.


4. Sự Vô hình của Quá trình:

   - Một đặc điểm cốt lõi của chủ nghĩa tư bản giám sát là việc thu thập, phân tích và kiếm tiền từ dữ liệu phần lớn diễn ra mà người dùng không biết hoặc không có sự đồng ý đầy đủ.

   - Người dùng thường không biết về mức độ thu thập dữ liệu, cách dữ liệu của họ được xử lý hoặc cách nó được sử dụng để điều chỉnh hành vi của họ. Chính sách quyền riêng tư, nếu có, thường mơ hồ và khó hiểu, khiến người tiêu dùng không có cái nhìn rõ ràng về những gì họ đang đồng ý. Điển hình bầu cử năm nay hay về tất cả những gi mình để ý. Do đó này muốn hiểu rõ một vấn đề gì mình phải tìm kiếm sách để đọc cho rõ hơn là chỉ đọc một bài báo rồi tự chọn một quyết định theo tác giả giải thích.


5. Quyền lực Điều hành:

   - Zuboff đưa ra khái niệm "quyền lực điều hành" để mô tả dạng quyền lực mới mà các công ty đạt được thông qua chủ nghĩa tư bản giám sát. Không giống như quyền lực toàn trị, quyền lực điều hành hướng dẫn hành vi một cách tinh vi bằng cách định hình các lựa chọn và cơ hội được trình bày cho người dùng.

   - Quyền lực này cho phép các công ty ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định của cá nhân và tập thể trên quy mô lớn mà không cần áp đặt các quy tắc hoặc quy định rõ ràng. Người dùng tin rằng họ đang hành động tự do, nhưng các lựa chọn của họ đã được hệ thống định hình sẵn. Do đó chúng ta thấy thiên hạ ngày nay rất tự tin vào những gì mình nghĩ nên hay cãi thiên hạ. Ai không cùng ý tưởng mình là kêu Phát Xít, misogynist hay kỳ thị chủng tộc khiến từ từ họ câm miệng không dám hó hé khiến chúng ta không có sự tranh luận, thoả hiệp. Giúp các công ty bán quảng cáo hay các nhóm bựa tin giả đăng lên để lãnh tiền từ quảng cáo.


Hệ quả cho Xã hội:


1. Xói mòn Quyền riêng tư:

   - Quyền riêng tư cá nhân là một trong những điều đầu tiên bị ảnh hưởng bởi chủ nghĩa tư bản giám sát. Khi các công ty theo dõi từng cú nhấp chuột, di chuyển và tương tác, cá nhân mất quyền kiểm soát thông tin cá nhân của họ. Điều này tạo ra một môi trường mà quyền riêng tư trở thành một đặc quyền, chỉ có sẵn cho những người có thể chi trả, thay vì một quyền cơ bản.


2. Đe dọa đến Dân chủ:

   - Việc thương mại hóa dữ liệu cá nhân, đặc biệt trong bối cảnh các chiến dịch chính trị và diễn đàn công cộng, dấy lên những lo ngại về dân chủ. Các nền tảng mạng xã hội đã được sử dụng để ảnh hưởng đến kết quả bầu cử, như đã thấy trong vụ bê bối Cambridge Analytica, nơi dữ liệu cá nhân bị lợi dụng để nhắm mục tiêu cử tri bằng các thông điệp chính trị tùy chỉnh được thiết kế để thao túng quyết định của họ.

   - Hiệu ứng buồng vang, nơi các thuật toán ưu tiên nội dung phù hợp với niềm tin hiện có của người dùng, góp phần vào sự phân cực chính trị và làm suy yếu cuộc tranh luận dân chủ. Cách này ly stairs được tình hình hiện nay của các dân cư mạng thậm chí ngoài đời. Nhớ khi xưa ở Pháp hay Ý Đại Lợi, mình nói chuyện với tụi Tây đầm, có đứa là Đảng viên cộng sản nhưng vẫn ôn hoà. Chúng đưa ra những dữ kiện lịch sử mà mình không biết cũng như mình nói về những chứng kiến Mậu Thân tại Việt Nam, giúp mình hiểu thêm lý do một số sinh viên đi từ miền nam lại thân cộng. Nay thì không có vụ này nữa, chỉ có bò vàng bò đỏ. Xong om


3. Bất bình đẳng Xã hội:

   - Chủ nghĩa tư bản giám sát đã mở rộng khoảng cách giữa những người có quyền truy cập vào dữ liệu và những người không có. Một số ít các tập đoàn công nghệ lớn hiện kiểm soát một lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ, mang lại cho họ quyền lực kinh tế và xã hội to lớn.

   - Sự tập trung quyền lực và tài sản này có thể làm gia tăng bất bình đẳng, khi các doanh nghiệp nhỏ hoặc cá nhân không có đủ nguồn lực để cạnh tranh trong nền kinh tế dựa trên dữ liệu này.


4. Tác động Tâm lý và Cảm xúc:

   - Việc theo dõi và giám sát liên tục có thể dẫn đến gia tăng lo âu và căng thẳng cho cá nhân. Cũng có bằng chứng cho thấy các nền tảng mạng xã hội, được tối ưu hóa cho sự tương tác thông qua các kỹ thuật như thông báo và lượt thích, có thể tạo ra nghiện và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý.

   - Ngoài ra, sự thao túng trải nghiệm trực tuyến có thể dẫn đến cảm giác mất kiểm soát, khi mọi người nhận ra rằng hành vi của họ đang bị hướng dẫn một cách tinh vi bởi các lực lượng bên ngoài. Vụ này thì mình bắt đầu để ý nên phải đánh lạc hướng, ngưng lên mạng theo giờ giấc. Để xem ra sao. Có thể AI sẽ cho mình là khùng nên bắn quảng cáo khùng khùng nào đó để xem.


Tương lai của Chủ nghĩa Tư bản Giám sát:


Khi chủ nghĩa tư bản giám sát tiếp tục phát triển, ngày càng có nhiều lời kêu gọi cần có sự điều tiết. Một số cách tiềm năng để giải quyết các rủi ro bao gồm:


1. Khung Pháp lý:

   - Chính phủ có thể giới thiệu các quy định nghiêm ngặt hơn về việc thu thập và sử dụng dữ liệu, đảm bảo tính minh bạch cao hơn và yêu cầu sự đồng ý có ý thức từ người dùng. Ví dụ, GDPR (Quy định Bảo vệ Dữ liệu Chung) của Liên minh châu Âu là một nỗ lực nhằm bảo vệ quyền riêng tư của người dùng bằng cách yêu cầu các công ty cung cấp thông tin rõ ràng, dễ hiểu về cách dữ liệu được thu thập và sử dụng.


2. Chia nhỏ các Tập đoàn Công nghệ Lớn:

   - Một số người kêu gọi chia nhỏ các công ty công nghệ lớn như Google, Facebook, và Amazon, vì họ có quá nhiều ảnh hưởng đối với thị trường và xã hội. Các luật chống độc quyền có thể được sử dụng để ngăn chặn hành vi độc quyền và khuyến khích cạnh tranh.


3. Công nhận Dữ liệu là Quyền Con người:

   - Có một phong trào ngày càng tăng để công nhận dữ liệu cá nhân là một quyền con người. Điều này sẽ yêu cầu các công ty đối xử với dữ liệu cá nhân với sự cẩn trọng như các quyền cơ bản khác, chẳng hạn như tự do ngôn luận hoặc quyền riêng tư.


4. Mô hình Kinh tế Thay thế:

   - Một số người đề xuất rằng người dùng nên được trả tiền cho dữ liệu của họ hoặc rằng các công ty nên tạo ra các kho dữ liệu, nơi dữ liệu cá nhân được quản lý thay mặt cho cá nhân bởi các bên thứ ba đáng tin cậy, thay vì thuộc sở hữu hoàn toàn bởi các tập đoàn.


Chủ nghĩa tư bản giám sát đại diện cho một sự thay đổi cơ bản trong cách thức vận hành của nền kinh tế kỹ thuật số, với những hệ quả sâu sắc đối với quyền riêng tư, tự chủ và dân chủ. Mặc dù nó mang lại mức độ cá nhân hóa và tiện ích chưa từng có, nhưng nó cũng mang đến những thách thức nghiêm trọng về mặt đạo đức và xã hội. Việc cân bằng giữa lợi ích của tiến bộ công nghệ và bảo vệ quyền và tự do của cá nhân sẽ là một nhiệm vụ quan trọng đối với chính phủ, các tập đoàn và công dân trong những năm tới.


Đoạn cuối họ có nói về giám sát của Trung Cộng. Mình nghĩ Hoa Kỳ cũng có vụ này nhưng họ không nói vì ông Snowden có lên tiếng về vụ này và phải trốn qua nga. Để hôm nào rảnh mình kể thêm về Trung Cộng.


Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn