4 mùa chính trị
Có ông Đại tá KGB của Liên sô đào thoát lâu rồi vào thập niên 70 của thế kỷ trước và giải thích trong một buổi phỏng vấn khi xưa, nay YouTube mới được tải lên nên xem để nghĩ và suy luận về hiện tình đất nước ngày nay. Phe cực hữu thì sẽ nói đúng rồi còn phe cấp tiến sẽ bài bác. Mình ghi lại đây để các bác xem có đúng như ông ta nói hay không. Nên nhớ giới tinh hoa, đa số là giáo sư trong đại học, vẫn muốn sử dụng chủ nghĩa Mát-xít, để thay đổi xã hội tây phương.
Ông Yuri Bezmenov (tên giả Tomas Schuman), một cựu nhân viên KGB đào tẩu sang Phương Tây năm 1970, đã mô tả chi tiết 4 giai đoạn phá hoại ý thức hệ (ideological subversion) trong các buổi phỏng vấn và bài giảng những năm 1980. Đây là chiến lược chiến tranh tâm lý dài hạn của Liên Xô nhằm lật đổ một quốc gia từ bên trong mà không cần chiến tranh trực tiếp. Ông nhấn mạnh rằng 85% hoạt động KGB tập trung vào “các biện pháp tích cực” (active measures) này, chỉ 15% là gián điệp cổ điển.
Xin tóm tắt những gì ông Yuri Bezmenov giải thích:
1. Giai đoạn 1: Phi đạo đức hóa (Demoralization) – Thời gian: 15–20 năm
Đây là giai đoạn dài nhất và quan trọng nhất. Mục tiêu là làm suy đồi nền tảng đạo đức, văn hóa và tinh thần của xã hội Hoa Kỳ hay các nước khác ở tây phương. Chúng ta thấy người Mỹ xuống đường chống đối chiến tranh Việt Nam. Mình theo dõi các trang nhà của cựu quân Nhân Mỹ tại Việt Nam thì ai nấy đều kêu chúng ta thất bại không tại chiến trường mà tại Hoa Kỳ. Có 3 tổng thống mỹ đã tránh bị đưa qua Việt Nam như George Bush COn, Bill Clinton và Donald Trump. Nói chung, xứ nào cũng vậy, con nhà giàu thì tránh ra chiến trường. Chỉ có con nhà nghèo được tuyên dương tổ quốc ghi ơn.
• Tác động chính: Giáo dục, tôn giáo, truyền thông, cấu trúc xã hội, quan hệ lao động, pháp luật.
• Phương pháp: Thâm nhập vào hệ thống giáo dục để dạy thế hệ trẻ những ý tưởng chống lại giá trị truyền thống (ví dụ: coi chủ nghĩa yêu nước là lỗi thời, tôn giáo là mê tín, gia đình truyền thống là lạc hậu). Làm méo mó thông tin qua truyền thông, khuyến khích chủ nghĩa tiêu dùng, nghiện ngập, phân biệt đối xử ngược.
• Kết quả: Con người mất khả năng đánh giá thông tin đúng sai, không còn tiêu chuẩn đạo đức, dễ bị thao túng. Ông Bezmenov nói rằng đến những năm 1980, giai đoạn này ở Mỹ đã hoàn tất, một người bị phi đạo đức hóa sẽ bác bỏ sự thật dù có bằng chứng rõ ràng. Khi mình sang Hoa Kỳ thì người Mỹ rất chuộng tôn giáo lắm nhưng từ từ họ bớt đi nhà thờ, có lẻ mất niềm tin về các vụ xì-can-đan về các linh mục hay mục sư ấu dâm nhưng cũng có thể xã hội Hoa Kỳ đã được xâm nhập bởi các ý tưởng phá hoại của Liên Xô như ông cựu KGB giải thích. Thật ra thì ông này thuộc dạng cấp thấp trong hàng ngủ KGB nên không thể vội vàng tin ngay. Thường người ta hay lấy tin tức rồi “chia verbe” cho những gì họ tin vào, sẽ mất đi sự bình tỉnh để nhìn rõ vấn đề.
• Ông Bezmenov nhấn mạnh: “Exposure to true information does not matter anymore” (Tiếp xúc với thông tin thật cũng không còn ý nghĩa). Ngày nay, phải công nhận chúng ta không còn tin vào tin tức do đài truyền hình hay báo chí phát tin. Khi xưa, mình mua báo hàng ngày để đọc hay xem CNN hay Fox nay thì chịu vì không còn hợp quan điểm của mình. Chúng ta chỉ tin vào những tin tức hợp với nhãn quan chính trị, tôn giáo của mình. Ai cấp tiến thì đọc xem tin tức của phe Dân Chủ, ai theo Cộng Hoà thì cứ đọc tin tức MAGA. Rồi đưa lên mạng bú xua la mua. Rất nguy hiểm như con ngựa bị che mắt nên cứ chạy về hướng trước.
2. Giai đoạn 2: Bất ổn định hóa (Destabilization) (Thời gian: 2–5 năm). Tập trung vào các cấu trúc thiết yếu của xã hội: Kinh tế, quan hệ ngoại giao, quốc phòng, pháp luật và trật tự.
• Phương pháp: Tạo xung đột nội bộ, khuyến khích các nhóm cực đoan, làm suy yếu chính quyền, gây lạm phát, đình công, bất ổn xã hội. Hồi mình ở Pháp, cứ thấy các đoàn thể lao động đình công mút mùa lệ thuỷ. Nay lên mạng xã hội pháp là cứ thấy chửi bới nhau, có quá nhiều đảng phái. Hoa Kỳ thì mấy năm gần đây có vài nhóm quá khích, nghe nói họ mới bắt được vài tên muốn đánh bom nhân dịp đầu năm nay. Lâu lâu có vụ xả súng bắn ở trường học không biết có phải bị ảnh hưởng bởi những gì ông KGB kể.
• Kết quả: Xã hội mất khả năng tự bảo vệ, người dân bắt đầu coi kẻ thù là “lựa chọn thay thế” (ví dụ: “Thà đỏ còn hơn chết”). Mình có đọc phỏng vấn của mấy người trẻ ở Đức quốc, họ cho rằng thà để cho Puchin chiếm đóng còn hơn là phải ra trận. Ngày xứ Đức quốc này mà tinh thần yêu nước đã bị hủy diệt. Hôm qua đọc báo, nghe nói dân đức của Đông Đức khi xưa, muốn trở lại thời xưa.
3. Giai đoạn 3: Khủng hoảng (Crisis), Thời gian: Chỉ 6 tuần
Điểm bùng nổ: Bạo lực, hỗn loạn, sụp đổ kinh tế hoặc chính trị. Năm 1968, ở Pháp có vụ “Mai 68”, được xem là cách mạng văn hoá, sinh viên, học sinh xuống đường bạo động khiến chính quyền của tổng thống Đe Gaulle lung lay, ông ta phải lên đài truyền hình nói sẽ cải cách mới chấm dứt. Thêm hè nên dân pháo ngưng vụ làm cách mạng đi chơi cái đã.
• Người dân hoảng loạn, kêu gọi “người cứu tinh”, có thể là lãnh đạo độc tài hoặc mời gọi sự can thiệp từ bên ngoài. Chúng ta thấy vụ xảy ra tại Georgia và Ukraine. Gần đây tại Hoa Kỳ, các nhóm AntiFa này nọ xuống đường, đập phá này nọ. Chính phủ Trump cho lính đến dẹp loạn và tuyên bố nhóm Antifa là khủng bố mới thấy trật tự lại. Cho thấy sự cương điều có thể đưa đến chế độ độc tài. Cái này rất nguy hiểm khi chúng ta nghe phái MAGA chửi bới các ông bà toà ra lệnh ngưng dẫn độ người di dân lậu. Nhưng đó là những gì hiến pháp Hoa Kỳ cho phép. Có thể các quan toà chả để ý đến các người di dân lậu bị truật xuất nhưng họ có lợi thế để thiên hạ biết đến. Cho thấy 3 cơ quan chính của Hoa Kỳ có quyền kiểm soát nhau, tránh tình trạng một chế độ độc tài như các nước khác. Phải đưa lên tối cao pháp viện để giải quyết.
• Đây là lúc có thể xảy ra nội chiến hoặc xâm lược mà không gặp kháng cự mạnh. Chính quyền ra tay nhanh và rất mạnh tay nay chả ai lo nữa.
4. Giai đoạn 4: Bình thường hóa (Normalization) (Thời gian: Vô hạn)
Ý thức hệ của kẻ phá hoại trở thành “bình thường mới”.
• Dập tắt mọi bất đồng, củng cố quyền lực mới. Xã hội ổn định dưới chế độ mới, thường là chủ nghĩa xã hội chủ nghĩa hoặc tương tự. Ngày nay điển hình là nước El Salvador, băng đảng lộng hành, rồi một ông lên cho vào tù hết. Quan toà chống đối, giải thể chức luôn nhưng ít ai nói đến nhưng sự độc tài bắt đầu, bù lại người dân sống không lo âu vì băng đảng nữa.
• Bezmenov ví dụ các nước Đông Âu sau Thế chiến II: Sau khi Liên Xô kiểm soát, họ gọi đó là “bình thường hóa”. Cứ xem mùa xuân Prague và năm 1956 tại Budapest khi xe tăng của Liên Xô tiến vào hai nước này, bắt nhốt hết những người chống đối. Khi thấy quan tài, người dân lo sợ, hết dám chống đối, từ từ bình thường hoá sự đàn áp của các lãnh đạo cộng sản.
Ngày nay, bên Trung Cộng, có phong trào của giới trẻ là nằm lì, không muốn lao động. Thứ nhất là họ bị thất nghiệp khá nhiều nghe đâu 30%. Một cách im lặng chống lại chỉ thị của nhà nước. Hay cách đây 35 năm, sinh viên xuống đường biểu tình, họ cho xe tăng ra cán và bắn chết đám biểu tình khiến thiên hạ sợ nên im luôn. Hôm trước, mình có xem phim tài liệu khi ở Đài Loan, có video xét xử ông tướng nào không tuân lệnh cho lính bắn vào dân, bị nhốt ngay đưa ra toà,…
Ông Bezmenov cảnh cáo rằng quá trình này diễn ra công khai, nhưng xã hội được KGB nhắm thường không nhận ra cho đến khi quá muộn. Lời ông vẫn được tranh luận ngày nay, một số coi là tiên tri, số khác cho là phóng đại thời Chiến tranh Lạnh. Ai buồn đời thì xem đường dẫn. Mình đọc vài còm thì có một còm của một người ngoại quốc, cho biết họ đã từng sinh sống tại Hoa Kỳ và ngày nay cho rằng đã quá trễ để Hoa Kỳ thay đổi. Liên Sô đã thành công dù đã thua cuộc chiến tranh lạnh nhưng cuộc chiến tranh chính trị thì đã thắng, tuy trễ hơn. Tương tự khi xưa Việt Nam Cộng Hoà bị thua tại Hoa Kỳ, khi người Mỹ không còn chấp nhận kéo dài cuộc chiến. Không muốn viện trợ Việt Nam Cộng Hoà nữa.
https://youtu.be/0fx1BYwCwCI?si=7XTiGIraGh7Sl8ne
Ai buồn đời thì xem ông giáo sư tại MIT, mình theo dõi ông ta khá lâu tuy thiên tả nhưng để hiểu thêm vấn đề. Chính sách tại Hoa Kỳ, và sự lũng đoạn của chính quyền với người Mỹ. Nên đọc và xem thuyết trình cả hai phía để có một nhận định riêng cho mình.
https://youtu.be/hZnuc-Fv_Tc?si=4VS_DCAlvyqpP5jg
Ví dụ hiện đại về giai đoạn Demoralization (Phi đạo đức hóa). Theo ông Yuri Bezmenov, giai đoạn Demoralization là giai đoạn dài nhất (15-20 năm), nhằm làm suy đồi nền tảng đạo đức, văn hóa, giáo dục và truyền thông của xã hội. Mục tiêu là làm con người mất khả năng phân biệt đúng-sai, bác bỏ sự thật dù có bằng chứng rõ ràng, và trở nên dễ bị thao túng. Ông nhấn mạnh rằng giai đoạn này tập trung vào giáo dục (thay đổi thế hệ trẻ), tôn giáo (làm suy yếu niềm tin), truyền thông (méo mó thông tin), và cấu trúc xã hội (gia đình, quan hệ lao động). Lý dị là một điểm yếu trong cái móc xích tạo dựng một xã hội lành mạnh. Bao nhiêu gia đình đổ vỡ nên khó có một xã hội đồng nhất.
Ông ta có nói đến ngày nay, nếu nói đến trại cải tạo thì người Mỹ trẻ khó tin và sự việc. Tương tự giới trẻ ngày nay ở Việt Nam chưa bao giờ nghe đến hơn 1 triệu người quân nhân, công chức của Việt Nam Cộng Hoà bị đày trong các tù cải tạo. Ngoại trừ gia đình nào có cha ông bị đi tù.
Ngày nay, nhiều người áp dụng mô hình của Bezmenov vào các hiện tượng xã hội ở Mỹ và phương Tây, coi chúng là ví dụ của Demoralization. Thật ra đây là quan điểm chủ quan, thường từ góc nhìn bảo thủ, và bị chỉ trích là phóng đại hoặc áp dụng sai lý thuyết Chiến tranh Lạnh vào thay đổi xã hội tự nhiên. Dưới đây là một số ví dụ thường được nhắc đến:
1. Thay đổi trong giáo dục và trường học
• Nhiều ý kiến cho rằng chương trình học hiện đại nhấn mạnh “tư tưởng thức tỉnh” (woke culture), lý thuyết giới tính (gender theory), và lý thuyết chủng tộc phê phán (critical race theory), làm suy yếu giá trị truyền thống như yêu nước, gia đình hạt nhân, và đạo đức Judeo-Christian. Qua âu châu mình thấy bạn bè khi xưa, rủ mình đi nhà thờ này nọ, nay chả thấy họ đi lễ hay đọc kinh cảm ơn thiên chúa đã cho bữa ăn hằng ngày. 30% giới trẻ không đi nhà thờ.
• Ví dụ: Các cuộc tranh cãi về sách giáo khoa dạy về lịch sử Mỹ như “dự án 1619” (nhấn mạnh vai trò nô lệ), hoặc chương trình giáo dục giới tính từ sớm, được coi là làm thế hệ trẻ nghi ngờ lịch sử và giá trị quốc gia.
• Bezmenov từng nói giáo dục là “nền tảng” của giai đoạn này, vì nó ảnh hưởng đến một thế hệ đầy đủ.
2. Suy giảm niềm tin vào truyền thông và sự thật
• Hiện tượng “tin giả” (fake news), phân cực truyền thông xã hội (social media polarization), và mất lòng tin vào báo chí chính thống. Nhiều người bác bỏ sự thật dù có bằng chứng (ví dụ: tranh cãi về bầu cử 2020 hoặc vaccine COVID), giống câu nói nổi tiếng của Bezmenov: “Exposure to true information does not matter anymore.” Vụ này rất nguy hiểm vì chúng ta cứ tiếp tục ăn những thức ăn mình thích, từ từ sẽ bội thực. Như bà viết diễn văn cho tổng thống Reagan nói, bà ta phải đọc hai bên để có tinh thần ổn định, tìm được chỗ đứng ở giữa. Nếu không sẽ trở thành bò đỏ và bò vàng. Chả ai nghe ai.
• Mất lòng tin vào chuyên gia và tổ chức (theo khảo sát Edelman Trust Barometer 2025, người dân tin doanh nghiệp hơn chính phủ về sự thật). Vụ này thì mình hết tin vào chính phủ khi họ loan tin này nọ.
3. Thay đổi văn hóa xã hội và gia đình
• Khuyến khích chủ nghĩa cá nhân cực đoan, phân chia giới tính/giới tính sinh học, và suy yếu cấu trúc gia đình truyền thống (tỷ lệ ly hôn cao, sinh ít con). Mình không có tài liệu nên không rõ vụ này nhưng tự do cá nhân, tài chính, luật lệ phổ biến, bảo vệ người phụ nữ nên đàn ông phải chu cấp nên đưa đến ly dị dễ dàng. Trung Cộng ngày nay ra luật mới, phụ nữ khi ly dị chồng Không được chia tài sản, hy vọng người đàn bà sẽ suy nghĩ kỹ lại trước khi đâm đơn ly hôn.
• Phong trào LGBTQ+ và “woke culture” được một số coi là làm suy đồi đạo đức truyền thống, tạo xung đột nội bộ (ví dụ: tranh cãi về quyền transgender trong thể thao hoặc giáo dục). Vụ này thì khá phức tạp nhưng cần suy nghĩ chính chắn trước khi phán quyết.
• Suy giảm vai trò tôn giáo: Nhiều người trẻ ở Mỹ không theo tôn giáo nào (nones), coi tôn giáo là “mê tín”.
4. Phân cực chính trị và mất đoàn kết quốc gia
• Xã hội Mỹ chia rẽ sâu sắc về các vấn đề như di cư, biến đổi khí hậu, quyền súng, dẫn đến người dân không còn đồng thuận về giá trị cốt lõi. Một số áp dụng Bezmenov để nói Mỹ đang ở giai đoạn cuối Demoralization hoặc chuyển sang Destabilization. Có thể Nga của Puchin tiếp tục gây ảnh hưởng bằng cách mua ảnh hưởng, cũn gcos thể Trung Cộng cũng sử dụng chính sách này để làm suy giảm Hoa Kỳ như bán rẻ Fentanyl cho nhóm buôn ma tuý của Mễ tây cơ để đầu độc giới trẻ Hoa Kỳ. Chúng ta thấy con trai của đạo diễn phim “Harry meet Sally” bij nghiện ngập, xin tiền để mua ma tuý, không được nên giết cả cha lẫn mẹ.
• Nhiều nhà sử học và chuyên gia coi Bezmenov phóng đại vai trò KGB (ông chỉ là nhân viên cấp thấp, không phải lãnh đạo). Lý thuyết của ông bị dùng để giải thích mọi thay đổi xã hội là “âm mưu cộng sản”, trong khi thực tế là do tiến bộ tự nhiên, công nghệ, và bất bình đẳng kinh tế.
• Không có bằng chứng cụ thể về kế hoạch subversion hiện đại từ Nga/Trung Quốc theo đúng 4 giai đoạn, dù có “active measures” như disinformation trên mạng xã hội.
Có tin này mình đọc nhưng kiểm chứng. Ai biết thì cho mình xin. Họ nói về người Tàu mua các trường học tư của Hoa Kỳ khắp 19 tiểu bang.
Chinese owned groups have been buying up schools across the United States, including Spring Education Group with ownership of 240 schools across 19 states.
They're funded by a Chinese investment firm whose CEO has been described as, quote, an ardent Chinese nationalist.”
“They're not here to make money. They're not invest to make money. They're here to take over American education and turn our classroom into the little red classroom and our education into American education with CCP characteristics — Communism is the solution to the problems that capitalism created in America. That is what they want, and that is very, very dangerous”
Mình xin phép mở ngoặc để Giới thiệu về Dự án 1619, gây tranh cãi rất xôi động.
Dự án 1619 (The 1619 Project) do Tạp chí The New York Times (NYT) khởi xướng, được ra mắt vào tháng 8 năm 2019. Dự án nhằm tái định lại khung lịch sử Mỹ bằng cách đặt hậu quả của chế độ nô lệ và đóng góp của người Mỹ da đen vào trung tâm của câu chuyện quốc gia. Tên gọi lấy từ năm 1619, đánh dấu 400 năm kể từ khi những người châu Phi bị bắt làm nô lệ đầu tiên đến thuộc địa Virginia (lúc đó là thuộc địa Anh). Hôm qua thấy video clip của ông bác sĩ da đen, từng làm bộ trưởng nhà cửa dưới thời ông Trump kỳ trước, kêu nô lệ có từ ngàn xưa. Đó là lịch sử, chúng ta không thể nào lấy lịch sử, buộc con cháu chúng ta phải trả nợ sự việc cách đây mấy trăm năm. Dự án được hình thành bởi nhà báo Nikole Hannah-Jones, với sự tham gia của các nhà văn, nhà thơ và nghệ sĩ chủ yếu là người Mỹ gốc Phi, nhằm nhấn mạnh góc nhìn từ cộng đồng da đen. Nó được hỗ trợ bởi Trung tâm Pulitzer và một nhóm sử gia từ Viện Smithsonian để nghiên cứu và kiểm chứng sự kiện.
Mục tiêu chính là kể lại lịch sử chế độ nô lệ Mỹ một cách chân thực, thường bị bỏ qua hoặc bóp méo trong giáo dục phổ thông, và khuyến khích thảo luận công khai về di sản của nô lệ hóa đối với xã hội hiện đại. Hannah-Jones đã nhấn mạnh rằng dự án không phải là lịch sử thay thế mà là cách nhìn toàn diện hơn về nguồn gốc nước Mỹ.
Chuyện này mình đồng tình vì lịch sử Hoa Kỳ được giảng dạy không đúng lắm. Họ không nói đến người da đỏ bị bắt gửi về âu châu làm nô lệ. Dạy cho chúng ta biết sự thật, còn bắt trả nợ cho hậu duệ của người nô lệ thì mệt.
Dự án bắt đầu với một ấn bản đặc biệt 100 trang của Tạp chí NYT vào ngày 18/8/2019, bao gồm 10 bài luận, một bài luận ảnh, và các tác phẩm thơ ca cùng tiểu thuyết. Các chủ đề chính bao gồm các chế độ nô lệ ảnh hưởng đến các khía cạnh của xã hội Mỹ hiện đại:
• Dân chủ và lý tưởng lập quốc: Bà Nikole Hannah-Jones lập luận rằng lý tưởng dân chủ của Mỹ là “giả tạo” khi được viết ra, và người Mỹ da đen đã đấu tranh để biến chúng thành sự thật. Dân chủ nhưng người Mỹ da đen không được lấy người da trắng, hay ăn chung ngồi chung trên xe buýt. Ban đầu, bài viết cho rằng một lý do chính khiến thuộc địa Mỹ cách mạng là để bảo vệ chế độ nô lệ. Chủ nghĩa tư bản: Matthew Desmond mô tả chủ nghĩa tư bản Mỹ tàn bạo bắt nguồn từ đồn điền nô lệ, nơi lao động cưỡng bức và bạo lực tạo nền tảng cho kinh tế hiện đại. Họ quên nói đến là chính tư bản mới tạo ra sự phát triển liên tục, nuôi người dân ăn no. Mình có kể chủ nghĩa tư bản khởi đầu từ bên Hoà Lan, khi họ bắt đầu gửi các tàu đi kiếm các nguyên liệu ở các nơi xa. Còn sự bạc đãi, đàn áp nhân công này nọ thì chúng ta đã thấy xuất hiện từ cổ đại. Khi người la mã chinh phục được xứ nà thì bắt làm nô lệ.
• Y tế và phân biệt chủng tộc: Linda Villarosa thảo luận về các huyền thoại về sự khác biệt sinh học giữa các chủng tộc, được dùng để biện minh cho nô lệ và vẫn tồn tại trong y khoa ngày nay. Âm nhạc và văn hóa: Wesley Morris khám phá cách âm nhạc da đen như Jazz, Blue đại diện cho sự tự do nghệ thuật, trong khi Khalil Gibran Muhammad nói về lịch sử đường (sugar) như “vàng trắng” thúc đẩy nô lệ. Giao thông và phân cách: Kevin Kruse liên hệ tắc nghẽn giao thông ở Atlanta với di sản phân biệt chủng tộc. Nói cho cùng thì nếu không có nô lệ làm nền tảng cho sự phát triển, khai phá nong nghiệp thì có lẻ Hoa Kỳ sẽ không giàu mạnh như ngày nay.
• Chăm sóc sức khỏe: Jeneen Interlandi giải thích lý do Mỹ thiếu chăm sóc y tế phổ quát là do chính sách sau Nội chiến nhằm loại trừ người da đen. Hệ thống tù tội: Bryan Stevenson liên kết sự tàn bạo trong tù tội với nỗi sợ hãi người da đen từ thời nô lệ. Cái này mình không đồng ý vì lực sử kể rằng khi họ cho đào con kênh ở Louisiana thì họ thích mướn dân di cư từ Ái Nhĩ Lan, lý do là nếu mướn nô lệ htif khi mọt nô lệ bị bệnh hay tai nạn chết thì họ phải đền cho chủ người nô lệ $300, tỏng khi người di dân Ái Nhỉ Lan thì chả đền gì cả, chỉ đem đi chôn, rồi mướn người khác.
• Khoảng cách giàu nghèo: Trymaine Lee thảo luận về khoảng cách tài sản do phân biệt đối xử, redlining (phân biệt địa lý), và cướp đoạt. Mình thấy rõ vấn đề như luật GI Act, nhằm giúp các cựu chiến binh, được mượn tiền đi học hay mua nhà không cần tiền đặt cọc. Chỉ có 5% người da đen được hưởng các phúc lợi của chương trình này. Các ngân hàng không cho mượn tiền khi họ mua nhà trong khu vực đa số có người da đen ở hoặc cho vay tiền lười cao hơn. Có thể văn hoá người da đen không suy nghĩ như người da trắng. Ngược lại, mình đọc nhiều sách của một giáo sư đại học, người da đen. Ông này, cho biết khi còn trẻ là một người theo chủ nghĩa mát xít, nay ông ta theo bảo thủ và lên tiếng cho rằng đảng Dân CHủ sử dùng chiêu bài người da đen để hưởng lợi, và khiến người da đen nạn nhân hoá họ và chỉ trông mong được đền bù vì cha ông khi xưa la nô lệ. Ông ta cho biết sinh viên học sinh da đen khi xưa rất giỏi nhưng từ khi Civil Act được ra đời thì có sự tụt hậu và gia đình người da đen bị banh ta lông. Mình có kể trên bờ lốc. Rất dài để tóm tắc lại đây.
Ngoài ra, Dannielle Bowman nói về các địa điểm buôn nô bị lãng quên, và thơ ca của Clint Smith về Hành trình Giữa (Middle Passage). Dự án còn bao gồm phần đặc biệt trên báo chủ nhật với Smithsonian về buôn nô xuyên Đại Tây Dương, và bài viết về thể thao chuyên nghiệp.
Từ năm 2019 đến 2025, dự án đã mở rộng đáng kể:
• Chương trình giáo dục: Trung tâm Pulitzer phát triển chương trình giảng dạy miễn phí cho trường học, với kế hoạch bài học cho các cấp độ khác nhau. Hàng ngàn bản tạp chí được phân phối đến trường học, bảo tàng và thư viện. Nhờ đó mà mình mò được tài liệu về lịch sử Hoa Kỳ trung thực hơn. Chúng ta thấy họ phá tượng của tướng Robert Lee và chống đối lá cờ miền nam này nọ là từ dự án này.
• Podcast: Series âm thanh “1619” trên podcast The Daily, sau đó trở thành series riêng vào năm 2020.
• Sách: Năm 2021, xuất bản The 1619 Project: A New Origin Story (mở rộng các bài luận thành sách dài), và sách thiếu nhi The 1619 Project: Born on the Water của Hannah-Jones và Renée Watson. Ai buồn đời thì nên kiếm đọc.
• Phim tài liệu: Tháng 1/2023, Hulu phát hành series 6 tập do Hannah-Jones sản xuất, thắng giải Emmy cho Phim tài liệu xuất sắc năm 2024.
• ai buồn đời muốn tìm hiểu thêm thì theo dõi đường dẫn các hội thảo như “Live at the Smithsonian” và tài liệu giáo dục tại 1619education.org.
Dự án nhận được nhiều lời khen từ giới truyền thông và học thuật vì đã làm nổi bật vai trò trung tâm của nô lệ và phân biệt chủng tộc trong lịch sử Mỹ. Nikole Hannah-Jones nhận Giải Pulitzer cho Bình luận năm 2020 nhờ bài luận mở đầu, được ca ngợi vì đã thúc đẩy cuộc trò chuyện công khai về nô lệ. Viện Báo chí Arthur L. Carter của Đại học New York xếp nó vào top 10 tác phẩm báo chí thập niên 2010-2019. Các nhà phê bình như Alexandria Neason (Columbia Journalism Review) và Ellen McGirt (Fortune) gọi nó là “sâu sắc” và “cần thiết” để sửa chữa câu chuyện nguồn gốc Mỹ. Các chính trị gia Dân chủ như Kamala Harris khen ngợi nó là “cuộc tính toán mạnh mẽ”.
Dự án trở thành trung tâm của “cuộc chiến lịch sử” ở Mỹ, bị chỉ trích từ cả cánh tả và hữu. Các sử gia như Gordon S. Wood, James M. McPherson, Sean Wilentz, Victoria E. Bynum và James Oakes gửi thư cho NYT năm 2019, khen ngợi nỗ lực về nô lệ nhưng phản đối các tuyên bố như Cách mạng Mỹ nhằm bảo vệ nô lệ, cho rằng thiếu bằng chứng và thay thế hiểu biết lịch sử bằng ý thức hệ. Khi xưa, mình học lịch sử mỹ thì nói là nội chiến vì muốn bãi bỏ chế độ nô lệ nhưng trên thực tế là không. Mình có kể rồi. Họ tranh luận rằng không có thuộc địa nào bày tỏ lo ngại về việc Anh bãi bỏ nô lệ năm 1776, vì phong trào bãi nô chưa tồn tại.
Các phê bình khác bao gồm: Xem 1619 là “nguồn gốc thực sự” của Mỹ, bỏ qua nô lệ sớm hơn (như năm 1526 ở Florida) và nô lệ giữa người bản địa. Bóp méo lịch sử chống nô lệ, kinh tế nô lệ, và vai trò của Abraham Lincoln (bị miêu tả như ủng hộ chủ nghĩa da trắng thượng đẳng). Tư tưởng thiên vị, xóa nhòa lịch sử chống nô lệ và bóp méo nô lệ như đặc trưng duy nhất của Mỹ hoặc tư bản.
Cánh hữu chỉ trích mạnh mẽ: Newt Gingrich gọi là “tuyên truyền”, Ted Cruz so sánh với “tuyên truyền”, Donald Trump thành lập Ủy ban 1776 năm 2020 để thúc đẩy giáo dục yêu nước (bị Biden hủy năm 2021). Đến năm 2021, 27 bang Mỹ giới thiệu dự luật cấm sử dụng trong trường học, như Florida dưới thời Ron DeSantis cấm qua luật chống lý thuyết chủng tộc phê phán. Ông thần thống đốc Florida, có lẻ sẽ ra tranh cử vào năm 2028 nên dạo này thấy ông ta lên đài khá nhiều. Ông ta kêu gọi bỏ đóng thuế điền địa. Cái này thì mình nhất trí. Nhưng thành phố lấy tiền đâu để trả chi phí.
Biên tập viên Jake Silverstein bảo vệ dự án năm 2019, từ chối sửa chữa lớn và gọi nó là “dịch vụ công chúng đáng khen”. Năm 2020, NYT chỉnh sửa bài của Hannah-Jones để thêm “một số thuộc địa” thay vì “các thuộc địa”, và xóa cụm “hiểu 1619 là nguồn gốc thực sự” khỏi trang web mà không ghi chú. Hannah-Jones giải thích trên Twitter rằng chỉnh sửa là nhỏ, và dự án không thay đổi nội dung chính. Các lãnh đạo NYT như Dean Baquet và A.G. Sulzberger ủng hộ nó giữa tranh cãi nội bộ.
Tóm lại, các ví dụ trên là cách nhiều người theo MAGA áp dụng lý thuyết Bezmenov vào hiện tại, coi chúng là dấu hiệu xã hội đang bị “phi đạo đức hóa”. Mình nghĩ phức tạp hơn nhưng có ông mỹ tên Gus Hall, tổng thư ký đảng cộng sản Hoa Kỳ, đã từng ra tranh cử tổng thống Hoa Kỳ, đạt được trên 1 triệu phiếu. Ông ta tuyên bố sẽ không tranh cử nữa vì đảng Dân Chủ Hoa Kỳ sẽ thực hiện chương trình của đảng cộng sản Hoa Kỳ. Chán Mớ Đời
Chúng ta bị dẫn dắt bởi truyền thông do giới cầm quyền nắm giữ nên cứ tha hồ đọc Fake News rồi chửi nhau cho có vẻ dân chủ. Chán Mớ Đời
Mình nghĩ một quốc gia thường được thành lập dựa trên một huyền thoại như Việt Nam về con rồng cháu tiên, Nhật Bản là con của thái dương thần nữ,…Hoa Kỳ thì được xây dựng dựa trên nền Cộng Hoà và lịch sử được viết bởi kẻ thắng cuộc nhưng dần dần hậu thế sẽ đặt câu hỏi và tìm sự thật. Tương tự Việt Nam được thống nhất sau năm 1975, nhưng ngày nay người ta bắt đầu tìm tòi về Việt Nam Cộng Hoà, đặt lại câu hỏi về ngọn đuốc cách mạng, văn hoá đồi trụy,…
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
