Vấn nạn di dân

 Vấn nạn di dân

Trong lịch sử loài người thì việc một người rời nơi mình sinh ra để đến định cư tại một nơi có khả năng giúp họ có cuộc sống tốt hơn, tránh chiến tranh là chuyện thường tình. Thậm chí ngày nay người Tàu giàu có cũng bỏ chạy sang Gia-nã-đại, Âu châu và Hoa Kỳ. Đọc trên mạng họ cho biết năm ngoái có 34 tỷ Mỹ kim được người Tàu chuyển ra ngoại quốc. Có bà nào từng là cán bộ cao cấp của Trung Cộng nay hạ cánh an toàn ở Vancouver có nhiều cửa hàng lớn kêu ở đây làm bao nhiêu giữ bấy nhiêu sau khi đóng thuế còn ở Trung Cộng thì ngày mai không chắc chắn, ở tù khi nào không biết. 

Như vụ người công giáo Tây Ban Nha chiếm lại vùng Andalusia đã tống cổ các người không muốn trở về đạo thiên chúa giáo ra khỏi vùng Iberia đã khiến biết bao đau thương xẩy ra.  Người hồi giáo, người do thái giáo bắt buộc phải đi về Bắc Phi dù cha ông họ đã chiếm đóng xứ Tây Ban Nha nhà nay trên 400 năm. Ngày nay đến vùng này còn lại âm hưởng một thời qua nhạc flamenco bi ai. 

Ngày nay xem truyền hình bên Âu châu, các chính phủ cực hữu đang tìm cách tống cổ người di dân nhân danh bảo vệ văn hóa cũng như tôn giáo của họ mà ngay chính họ cũng ít khi đi nhà thờ. Lịch sử đang lập lại tại Âu châu với cường độ rộng lớn hơn. Chính phủ Thụy điển cho 30k Euro để họ về nước 

Sau đệ nhị thế chiến, với chương trình Marshall của Hoa Kỳ giúp các xứ Âu châu phục dậy nên họ cân nhân công. Người Đức kêu người Thổ Nhĩ Kỳ sang làm việc trong các nhà máy, Pháp quốc thì có mấy anh Tây đen và ả rập của thuộc địa riêng tự anh Bỉ cũng đem nhân công từ thuộc địa sang. Người ra các nước nghèo Âu châu dạo đó như Tây Ban Nha, Ý Đại Lợi cũng bỏ làng ra đi định cư tại các nước miền Bắc Âu châu. Người Ý Đại Lợi nói cho mình biết là có 4 triệu người ý đã bỏ xứ họ đi kiếm việc ở khắp năm châu ở thế kỷ 20 dù mới được thống nhất vài chục năm. 

Họ quên vấn đề về văn hóa là các người cần gia đình nên được quyền đem vợ con sang. Trong khi đó khi xưa Hoa Kỳ cần nhân công rẻ nên có cho người Tàu sang để làm việc trong các công trường xây cất đường sắt. Nhưng họ cấm người Tàu được mang vợ con vào Hoa Kỳ, không có cảnh tàu kiều về  quê cưới vợ đem sang Hoa Kỳ như ngày nay. 

Người việt bị chính phủ pháp tuyển qua pháp trong thời  chiến tranh để làm việc trong các nhà máy chế tạo vũ khí khá nhiều, sống trong môi trường khắc nghiệt bị ông tây thực dân khai thác vắt kiệt sức lao động khiến nhiều người bỏ mạng tại mẫu quốc. Có lần ông bộ trưởng Khrusner nhận danh Pháp quốc xin lỗi những người này. 

Hôm trước, có ông thợ sơn gọi hỏi có việc cho ông ta làm khiến mình ngạc nhiên hỏi ông anh đâu. Lý do là ông. Ta làm việc cho ông anh. Mình có gọi ông anh hai tháng trước đêm nhà để mụ vợ kêu sơn cái gì đó rồi ông ta mất tích. Không gọi lại. 

Hóa ra anh ta bị đụng xe và tử thương khiến mình nhớ trước đây đâu năm 2007 xem như gần 20 năm. Mình có căn nhà nhừ anh ra sơn phết lại bán. Mình hỏi muốn mua không thì anh ra và người em chần chừ. Lúc đầu mình hỏi lý do thì được biết là anh ta để dành tiền để xây căn nhà to đùng ở làng để sau này về hưu. 

Mình nói tốt nhất là mua căn nhà ở Hoa Kỳ rồi sau này về hưu thì bán căn nhà này về xứ mua hay xây căn nhà to đùng mấy hồi. Còn tương lai thì con ông sẽ không. Về Mễ Tây cơ để sinh sống. Đất nước của chúng là Hoa Kỳ. 

Cuối cùng thì một ông thợ khác mua và mình giúp ông ta tiếp tục trả nợ của chủ cũ này nọ. Từ căn nhà ấy, ngày nay ông ta có 3 căn nhà. Cứ nhà lên thì ông ta rút ruột ra đặt cọc mua một căn khác trong khi hai anh em ông thợ sơn cứ phải mướn nhà ở. Nay ông thợ bị tai nạn chết chẳng có gì để lại cho con cái và giấc mơ hồi hương cũng theo cánh bay theo thùng sơn. 

Họ cho biết là 74% tội phạm ở Thụy Sĩ là người di dân. Vụ này thì mình tin vì có gặp một anh chàng trẻ vượt biển được định cư ở Thụy Sĩ, ngồi ăn cơm với anh ta và gia đình thì anh ta kêu là ở tù sướng hơn vì được lãnh lương không lo lắng gì cả. Mình không hỏi han tội gì mà ở tù. Nghe nói mấy nước Bắc Âu cũng vậy phải nuôi tù di dân khá đông. 

Khi Âu châu cho người di dân được đoàn tụ với vợ con thì tạo ra một văn hóa khá lạ. Con của người di dân chạy theo dòng chính nhưng vì sinh sống tại các chung cư nghèo nên dể dính líu vào tội phạm. Mình nhớ đến các vùng ngoại ô Paris như Nanterre hay Bobigny là ớn da gà. Con của người di dân như trường hợp con lai giữa hai dòng văn hóa khác biệt. Về nhà thì nói tiếng bố mẹ còn đến trường thì tiếng Tây. Vụ này mình có kinh qua vì khi xưa học chương trình pháp về nhà lại nói tiếng Việt vô lớp thì phải xổ tiếng Tây với ông tây bà đầm nhừ đi là ở Việt Nam còn đỡ. Đây ở Âu châu ra đường đa trắng xem thường thì xây dựng bia căm thù đi đốt nhà đốt cửa và cuối cùng đi tù. 

 Âu châu cũng như Hoa Kỳ có vấn nạn là dân số suy thoái. Thật ra khắp thế giới ngoại trừ vùng phía nam Sahara thậm chí Ấn Độ cũng lầm vào tình trạng này. Họ nghĩ nếu cho di dân đến sẽ giải quyết vấn đề. Di dân học thức kém sẽ làm việc tay chân cho họ như dọn nhà dọn cửa, chăm sóc người già. Tiếp tục cuộc sống như thực dân ở các thuộc địa. 

Đây là cuộc suy giảm dân số lớn nhất lịch sử loài người từ năm 1300 đến nay khi có đại dịch giết không biết bao nhiêu sinh mệnh tại Âu châu. Ở pháp họ tính tỷ lệ sinh đẻ thấp nhất tương đương khi napoleon thắng trận Iena vì trai tráng đi lính hết. Ông thần Napoleon nướng trên 1.5 triệu đàn ông tại mặt trận. Nhớ thời ông Chirac có động viên dân Tây đẻ tặng thêm tiền tươi nhưng mấy bà đầm nhất quyết không đẻ. 

Hy Lạp mấy thần nữ hết đẻ cho thần Zeus nên năm nay nghe nói họ đóng cửa 700 ngôi trường học. Ở Cali cũng vậy, học khu ở thành phố Orange được  gom lại vì bớt học sinh. Con người di dân lậu thì đông như quân mễ vì người mễ sang lậu họ tìm cách sinh con đẻ cái ngay vì luật công dân Hoa Kỳ. Nên chính phủ khó đuổi họ về nước để lại đứa con có hay nhiều đứa con nên tương lai người Mỹ gốc lễ chắc chắn sẽ nhiều hơn người da trắng. 

Nếu người di dân ít thì sẽ không ảnh hưởng nhiều vào xã hội của nước sở tại ngược lại nếu đông thì hơi mệt. Đi tiểu bang như Texas hay California là thấy song ngữ. Khi xưa mìn kêu thằng con học sinh ngữ chính là Tây Ban Nha nhưng nó học được hai năm thì chán nên nhảy qua học nhật ngữ. Ngày nay đi theo mình gặp thợ 

hay người thuê nhà, phải sử dụng tiếng Tây Ban Nha khiến nó ngọng. Cứ hỏi bố họ nói gì nên nay phải tự học thêm tiếng Tây Ban Nha. 

Vấn nạn ngày nay tại Hoa Kỳ và Âu châu là dân số giảm và các chương trình phúc lợi quá tải. Dân số giảm thì họ cho di dân vào. Nhớ hồi ở pháp có vụ ông Tây đen mỗi năm về nước lấy một bà vợ trẻ hơn rồi đem qua tây tha hồ đẻ ăn trợ cấp. Ông ta ở chung nhà với ba bà vợ và 12 đứa con. người Pháp dễ thương lắm kêu phải bảo vệ văn hóa của ông Tây đen này. Chắc nay ông ta có vài chục bà vợ như ông vua Bokassa. 

1.7 người Pháp trẻ đi làm để nuôi một người Pháp hưu trí mà dân Tây tương đối khỏe hơn người Mỹ nên sống lâu khiến một ông chính trị gia kêu nếu trên 90 tuổi vào nhà thương không nên chữa trị. Tốn tiền nhà nước Tây đầm. 

Ngày tàn của Âu châu

 Ngày tàn của Âu châu

Nhớ hồi nhỏ, xem phim "Ngày tàn của đế quốc La-mã" tại rạp Hoà BÌnh khiến mình cứ hỏi lý do tại sao một đế quốc rộng lớn lại suy tàn quá nhanh chóng. Lớn lên thì đọc sách về các nền văn minh, đế quốc nên lo ngại cho Hoa Kỳ sẽ sụp đỗ và ông ba tàu sẽ lên. Hiện tại thì Hoa Kỳ có nhiều người âu châu đem tiền qua đầu tư nên hơi lạ. Tháng 9 và 10 vừa qua mình có về âu châu đi hành hương 325 km ở Ý Đại Lợi rồi ghé Pháp thăm bạn học xưa và gia đình người em.

Đọc báo tây và xem truyền hình tuy có mấy ngày khiến mình thất kinh nhất là mình cảm tưởng âu châu dạo này nghèo hơn Hoa Kỳ. Ngoài Paris ra thì ở tỉnh nhỏ hay ở Ý Đại Lợi, đời sống tương đối rẻ hơn Hoa Kỳ. Chẳng bù khi xưa, khi mình ở âu châu sang Hoa Kỳ chơi thấy quá rẻ. Đúng là vật đổi sao dời. Buồn đời mình tìm tài liệu đọc thì khám phá ra vài điều đã khiến âu châu đang xuống dốc. 

Nếu xét năm 2008, đánh dấu năm thế giới có cuộc khủng hoảng tài chánh. GDP âu châu và Hoa Kỳ tương đối là bằng nhau. Nhưng sau đó kinh tế Hoa Kỳ tăng trưởng đến nay là 87%, trong khi đó âu châu chỉ tăng trưởng có 13%. GDP của âu châu chỉ bằng 1/2 Hoa Kỳ ngày nay. Nếu tình trạng này tiếp tục thì 25 năm nữa, người dân âu châu trung lưu sẽ nghèo hơn người Mỹ miền Mississippi của Hoa Kỳ.

Tài liệu cho rằng một trong những cái đinh đã đóng vào quan tài của âu châu là cuộc phi kỹ nghệ hoá. Từ bao nhiêu thập kỷ, kinh tế của Đức quốc là trái tim của kỹ nghệ âu châu như xe hơi với những tên Mercedez Benz, BMW, hay cho người bình thường là Volkswagen. Nghệ thuật sống của người đức là dựa vào sự bảo vệ của 50,000 chiến binh Hoa Kỳ đóng quân để canh gác cho người đức ngủ an bình, thay vì mong đợi ở Cuba và Việt Nam canh gác. Và nhập cảng dầu khí rẻ của Puchin để các nhà máy hoạt động. Hoa Kỳ và Âu châu vơi tư tưởng thực dân, cho rằng cứ đưa việc sản xuất qua các xứ nghèo ngày xưa, rồi bán rẻ cho họ xài, để ô nhiễm môi trường ở mấy xứ nghèo này, dân ta anh hùng không nhiễm chất độc.

Khi đường dẫn khí đốt Nordstream bị Ukraina với sự tiếp tay của Hoa Kỳ làm banh ta lông thì mẫu kinh tế của Đức quốc hết hiệu nghiệm. Hôm nay đọc tin tức thì toà án ở đức, kêu chính lực lượng Ukraina với sự tiếp trợ của Hoa Kỳ đã ra tay phá hủy đường dẫn dầu khí này khiến người đức phải trả tiền nhiều hơn. Đến nổi công ty BSF danh tiếng của xứ này phải bỏ xứ chạy qua Trung Cộng để xây nhà máy 11 tỷ. Lý do là muốn sản xuất các hoá chất, họ cần rất nhiều và rất nhiều năng lượng. Mà nay lại không có dầu khí của bác Puchin thêm dân âu châu đang bỏ thiên chúa giáo để chạy theo một giáo phái mới là năng lượng xanh, bảo vệ môi trường xem cô gái Greta là một Jeanne d’Arc của thế kỷ 21.

Do đó làm ăn sản xuất ở Đức quốc xem như không khả thi. Họ chạy qua Trung Cộng xây một nhà máy to đùng, hoành tráng khiến thiên hạ ngạc nhiên. Lý do là xứ Đức quốc này từng vỗ ngực, hãnh diện về quyền làm người và các tiêu chuẩn về môi trường, nay lại qua Trung Cộng, nơi mà họ đốt than phá hoại môi trường và họ từng chỉ trích Trung Cộng đàn áp người dân Uyghur . Đức quốc cho đóng cửa 3 nhà máy hạt nhân vào năm 2023 trong khi tình hình căng thẳng với cuộc chiến Ukraina. Cái mất dạy là bí quá, người đức lại tái hoạt động các nhà máy đốt than để thay thế năng lượng của 3 nhà máy hạt nhân. phản lại lời kêu gọi môi trường xanh bú xua la mua.

Âu châu tạo dựng tài sản, sự giàu có bằng cách sáng chế, tạo dựng các vật thể này xem như đóng cửa báo tử. Điện thoại Nokia khi xưa ai cũng dùng hết nay tiêu diêu miền cực lạc, Erikson cũng banh ta lông. Có Internet để mò như Google,… chỉ có Masttodon nhưng ít ai sử dụng. Ngày nay kinh tế là kỹ thuật toán nhưng âu châu chẳng có gì chỉ bám theo Hoa Kỳ như Apple, Microsoft, Google, Amazon, Nvidia, Meta, Tesla. Nếu xét tổng cộng sản xuất của 7 công ty này thì nhiều hơn cả 24 thành viên âu châu.

Tại sao xẩy ra tình trạng này? Âu châu không có kỹ sư giỏi? Cứ xem WEb được phát minh từ CERN của Thuỵ Sĩ, DeepMInd, AI Lab,… vấn nạn ngày nay là âu châu muốn trở thành trung tâm kiểm soát luật lệ. Ở âu châu họ kêu Hoa Kỳ phát minh, cải cách, người Tàu bắt chước, âu châu điều chỉnh. Ở Ý Đại Lợi, đi bộ mình gặp một bà người đức, kiến trúc sư nên nói chuyện kiến trúc xong thì bà rên là âu châu có nhiều điều lệ phải tuân theo. Vẽ chung cư mà chính phủ chỉ cho phép xây chung cư cho người nghèo thì ai bỏ tiền ra mà xây đầu tư. Chính phủ lại không có tiền.

Trong khi Hoa Kỳ đang kêu gọi đầu tư về trí tuệ nhân tạo, nghe ông Trump nói mấy ông ả rập sẽ đầu tư nhưng mình không biết có thiệt hay không hay chỉ trò PR. Trong khi đó âu châu chỉ quan tâm đến việc viết ra các điều luật để điều hành, điều chỉnh trí tuệ nhân tạo. Lấy thí dụ công ty mới khởi đầu Mistral của pháp, được xem như công ty có thể đối đầu với Open AI. Thay vì dùng 100% thời gian để nghiên cứu về AI, họ phải mò trong cái vòng kim cô luật lệ của âu châu như Digital Markets Act.

Cứ tưởng tượng nếu một công ty được sáng lập tại Hoa Kỳ, sẽ có thị trường 360 triệu người nói tiếng Anh trong khi ở âu châu , họ phải dịch ra tiếng ý, tiếng pháp, tiếng đủ trò,… ai chế ra cái gì hay là bị người Mỹ mua như Booking.com, Deep MInd bị Google mua, Skype thì Microsoft,…

Năm 2008, âu châu có 30% trên 100 công ty hàng đầu thế giới, ngày nay thì chưa đến 14%. Tương lai sẽ được tạo dựng từ San Francisco và Shenzhen còn âu châu chỉ đứng nhìn để mua như điện thoại IPhone, được thiết kế tại Cali và sản xuất bên tàu. 

Vấn đề là âu châu cứ muốn đánh thuế nên dân có tiền họ đầu tư ở hải ngoại. Hồi mình ở bên âu châu, người dân ít ai đầu tư vào thị trường chứng khoán. đúng hơn là không ai biết ngoại trừ dân cực giàu có. Bạn bè gặp nhau ăn uống chỉ nói chuyện ăn món này món nọ và chuyện sinh lý (histoire de cul). Trong khi qua Hoa Kỳ thì đồng nghiệp, thân hữu đều nói đến thị trường chứng khoán, đầu tư này nọ khiến mình tò mò. Ở âu châu chỉ bỏ vào quỹ tiết kiệm, mỗi năm được 1 phần trăm.

Nếu mở một công ty thì phải mượn tiền mà mượn ngân hàng thì họ cần có tài sản bảo chứng cho nên âu châu sẽ không bao giờ có Zuckenberg, Steve Jobs,.. trong khi ở Hoa Kỳ các công ty sẽ đưa tiền và lấy 40% cổ phần. Mình có cô bạn đầm kể là ông chủ cô ta là người Pháp có ý định mở công ty nên chạy qua Mỹ làm ở San Diego. Cô ta có thời gian qua Hoa Kỳ làm việc mấy năm mà không biết mình ở Cali, tưởng mình về Việt Nam. Các công ty âu châu đem qua Hoa Kỳ ở các sàn chứng khoán.

Ngoài ra có vấn nạn về dân số rất thầm lặng như Ý Đại Lợi, tỷ lệ sinh sản chỉ còn 1.18 trong khi đó phải cần ít nhất là 2.1 để bồi đắp cho người qua đời. Mình có hai anh bạn người Việt ở Ý Đại Lợi; 1 có 2 đứa con, đứa đầu 40 tuổi, và một anh bạn khác có một thằng con cũng khá lớn tuổi như chả chịu lập gia đình nên cho thấy khó mà thấy mặt cháu nội cháu ngoại khi còn tại thế. Tại Ý Đại Lợi năm vừa qua chỉ có 370,000 trẻ sinh ra đời và 655,871 tử, xem như phân nữa số người chết.

Giới trẻ mới ra trường, không tìm được việc làm, phải ở với bố mẹ vì tiền thuê nhà quá đắt. Đi làm thì phải đóng thuế để chính phủ trả tiền hưu trí cho người già. Tại Pháp quốc ngày nay, 1.7 người đi làm để nuôi một người già hưu trí. Hoa Kỳ thì 3 người đi làm nuôi một người về hưu. Chỉ có một chân lý không bao giờ thay đổi đó là thuế sẽ lên. Vấn nạn hưu trí khiến không một chính trị gia nào dám rờ đến để giải quyết.

Ngày nay ở đức có vấn đề là tiền điện đắt hơn tiền thuê nhà. Âu châu muốn trở thành bá chủ năng lượng xanh. Cấm shale fracking này nọ. nên phải trả giá rất đắt. Nói cho ngay, mình rất thích không khí của Âu châu hiện tại với đường cho xe đạp, bộ hành. Các công ty âu châu phải trả giá năng lượng gấp 4, 5 lần so với các công ty mỹ hay Trung Cộng, thì làm sao cạnh tranh lại. chưa kể các điều luật về môi tường, lao động phải theo.

Sau đệ nhị thế chiến, Hoa Kỳ bảo kê an ninh cho âu châu nên âu châu không cần phải mua phi cơ chiến đấu hay hàng không mẫu hạm. Nên họ dùng tiền này cho các chương trình phúc lợi, 6 tuần nghỉ hè và quỹ hưu trí đầy ấn tượng. Các thành viên NATO không ai bỏ tiền 2% GDP cho ngân sách quốc phòng. Nghe nói các lính mới của Đức quốc phải lấy chổi để tập duyệt binh vì không có đủ súng. Nếu có chiến tranh thì quân đội Anh quốc sẽ hết đạn sau hai ngày lâm trận. cho nên họ ủy nhiệm cuộc chiến chống Puchin cho người Ukraina. Họ hô hào đánh cho Puchin cút nga nhào khiến tổng thống Zelensky sau này sẽ tuyên bố như ông Lê Duẫn, chúng ta đánh cho NATO.

Đùng một cái ông Trump lên, lần trước ông ta đã cảnh cáo là phải gia tăng lên 5% nếu không khi đụng trận thì tự xử. Đến phiên tổng thống Biden lên thì chuyện đâu lại về chốn cũ. Kỳ này có chiến tranh, Hoa Kỳ chơi sang, nói chuyện tay đôi với Puchin, chả thèm hỏi han gì đồng minh cả. Xem phỏng vấn ông tướng của NATO người đức, kêu là gọi điện thoại cho bộ chiến tranh Hoa Kỳ, chả ai bắt máy. Phải nhờ tòa đại sứ đức hỏi lại dùm. 

Âu châu hỏi ông Mario Draghi, người đã cứu đồng Euro cách đây 10 năm. Ông thần này chơi sang kêu nếu muốn bắt kịp Trung Cộng và Hoa Kỳ thì mỗi năm phải đầu tư 800 tỷ euro. Muốn có tiền thì âu châu cần sự thống nhất nhưng dạo này hồn ai nấy giữ. Hung gIa lỢi xé lẻ đi với Puchin để mua dầu khí rẻ. Đức quốc không muốn trả nợ cho Ý Đại Lợi. thêm chính phủ Pháp thay đổi 5 lần từ 2 năm qua.

500 năm qua từ thời Phục Hưng, âu châu đã tạo đựng một nền văn minh chói sáng, họ đánh chiếm khắp thế giới, tạo dựng ra nền kinh tế hiện đại nhưng chỉ trong vòng 30 năm hưởng thụ, kêu thằng mỹ ngu, canh gác cho tao để tao đi nghỉ hè, ăn chơi. Nay bổng nhiên có ông thần họ Trump gốc đức mà chả xem Đức quốc ra gì, bảo tăng gia ngân sách quốc phòng mua thêm đồ chiến tranh của mỹ. Không nghe thì tao kêu Puchin. Puchin kêu âu châu muốn chiến tranh, chúng tôi đã sẵn sàng. Chán Mớ Đời 

Hôm trước, xem phỏng vấn tên đức trẻ ở Bá Linh. Họ hỏi nếu Puchin tấn công Đức quốc, anh có ra trận không. Tên này kêu không. Thà làm nô lệ cho Puchin còn hơn chết vớ vẩn. tuổi trẻ ngày nay chỉ thích chơi trò bắn nhau trên game điện tử còn chết vì quê hương thì còn lâu. Liên Hiệp Âu Châu đã diệt đi tình yêu nước.

Sáng nay đọc trên mạng xã hội Âu châu: “Die USA agieren realistisch, weil sie erkennen, dass sie nicht die ganze Welt unterjochen können. Europa kann schon lange nicht Eurasien unterjochen, maximal geht dies mittels Strahlkraft des Wohlstands, den Europa aber gerade zugunsten der Gewalt zerstört.” Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Cuộc chiến tranh lạnh thế kỷ 21 Hoa Kỳ-Trung Cộng

 Tóm tắc cuốn sách  “Bienvenue en économie de guerre” của David Baverez

Hôm qua tình cờ xem cuộc phỏng vấn trên đài Le Figaro với ông David Baverez, một nhà đầu tư Pháp ở Hương Cảng, tốt nghiệp luật tại Pháp. Thấy ông ta nói sơ sơ về hiện tình của âu châu giúp mình giác ngộ phần nào khi về âu châu 1 tháng, nói chuyện bạn bè và xem truyền hình của pháp và Ý Đại Lợi. Các nước này như đang trong tình trạng lấn cấn chưa biết đi đường nào thêm người già về hưu quá đông khiến ngân sách quốc gia quá eo hẹp. Pháp quốc có đến 5 chính phủ trong vòng 2 năm qua, hôm trước thấy quốc hội pháp không thông qua ngân sách vì tiền đánh thuế tối đa được 18 tỷ mà tiền chi ra lên trên 30 tỷ. Thế là ngọng.

Ông ta phang một câu là Đức quốc sẽ cướp tiền (pillera) của người Pháp qua công khố phiếu. Bà thủ tướng Nhật Bản mới lên đã phá vụ công khố phiếu nên tiền Yen xuống như diều phải mưa. Chắc năm sau ráng đi Nhật Bản thêm một lần nữa vì giá rẻ. Buồn đời mình kiếm cuốn sách của ông ta đọc “Bienvenue en économie de guerre”. Em xin tóm tắc lại đây để hiểu chút tình hình thay vì bắt chước thiên hạ chửi loạn cào cào.

Trong cuốn sách xuất bản tháng 5 năm 2024, ông David Baverez cho rằng thế giới đã bước vào một kỷ nguyên mới mà ông ta gọi nền kinh tế thời chiến “économie de guerre”. Theo ông, năm 2022 đánh dấu một bước ngoặt lịch sử quan trọng, giống như các năm 1914, 1945 hay 1989. Sự chuyển đổi này chấm dứt hơn ba thập kỷ của nền kinh tế thời bình dựa trên toàn cầu hoá và hợp tác mà ông ta gọi “trente ans glorieux” mà người Mỹ cũng như người âu châu ăn trên xương máu của người Tàu và các xứ khác khi họ chuyển đổi nơi sản xuất qua các xứ này để tránh sự tàn phá môi trường tại Quốc gia họ. Người Mỹ cũng như người âu châu như bị nghiện sống vui vẻ, đi chơi, nghỉ hè, làm 35 tiếng một tuần nhờ mua sắm hàng hóa rẻ từ Trung Cộng. Ai buồn đời thì đọc bài về an ninh quốc phòng số November 2025 của Hoa Kỳ do toà Bạch Cung mới cho lên trang nhà của toà Bạch Ốc đọc. Đời tổng thống nào em cũng bò lên đây đọc thay vì nghe lời truyền thông.

https://www.whitehouse.gov/

Đùng một cái, Covid xảy ra khiến các chuỗi cung ứng bị gián đoạn, người Mỹ và âu châu tĩnh mộng, than trời trong khi đó các anh ba tàu cười há há, không có tụi tao chúng mày chết. Các nước âu châu và Hoa Kỳ chới với đang tìm cách làm chủ lại tình hình kinh tế nhưng có lẻ đã quá muộn. Chỉ trong vòng 30 năm, quen ăn sung mặc sướng nên nay kêu đi làm thì ai nấy đều oải. Mình có chị quen cho mướn nhà, người mướn được housing, hổ trợ của chính phủ, từ khi mấy đứa con còn bé nay chúng thành đôi có von, lại ăn theo diện cháu, kêu là con chúng nó bỏ con lại cho mình nuôi. Thế là được tiền nuôi cháu thêm housing, đủ trò trên 30 năm nay. Foods stamp đủ thứ.

Sự kết thúc của nền kinh tế thời bình (1989–2022): Trong hơn 30 năm sau khi Bức tường Berlin sụp đổ, phương Tây sống trong một môi trường kinh tế lý tưởng: tự do thương mại, chuỗi cung ứng toàn cầu trơn tru, niềm tin giữa các quốc gia, thị trường giữ vai trò quan trọng hơn địa chính trị. Nền tảng của thời kỳ này là sự phụ thuộc lẫn nhau: càng thương mại, càng ít xung đột. Theo ông tây Baverez, mô hình này giờ đã sụp đổ.

Xin mở ngoặc, khi mình theo học cao học về phát triển đệ tam thế giới tại trường Bách Khoa Lausanne. Có ông thầy giải thích như sau: xưa kia vùng kinh tế chính trị của âu châu nằm xung quanh biển Địa Trung Hải, ta thấy thời La mà vùng bắc Phi châu, Hy Lạp và các nước âu châu thuộc vùng này. Sau khi Kha Luân Bố tìm ra Châu Mỹ thì bắt đầu giao thương với các vùng Đại Tây Dương là chính, các nước ven biển Đại Tây Dương phát triển mạnh đến đầu thế kỷ 19 thì xem như hoàn toàn. Và thế kỷ 20 đánh dấu vùng kinh tế cũng như văn hoá của Thái Bình Dương được nổi bật lên. Các tiểu bang Hoa Kỳ ở miền Tây như Cali, Oregon, Seattle  cùng như Vancouver của Gia-nã-đại và miền nam Mễ Tây Cơ phát triển mau lẹ  song song với Nhật Bản, Trung Cộng, Nam Hàn và các vùng Đông Nam Á. Nếu nhìn xuống miền Nam Nam Mỹ thì các nước nằm dọc theo bờ Thái Bình Dương cũng sẽ ảnh hưởng. Xem như kỷ nguyên của nền văn hoá, kinh tế Thái Bình Dương.

Ông ta còn phán thêm là đi Silicon Valley về, thấy bên đó năng nổ phát triển còn về âu châu thấy thiên hạ chưa ngủ dậy nên từ đó mình muốn sang Hoa Kỳ một chuyến, ai ngờ lại dính chấu bên mỹ luôn.

Năm 2022: khởi đầu của sự bất ổn toàn cầu. Hai sự kiện lớn đã chấm dứt nền kinh tế thời bình: Chiến tranh Nga–Ukraine. Cuộc chiến đưa xung đột trở lại châu Âu, gây khủng hoảng năng lượng, lạm phát và bất ổn chiến lược. Ngày nay chúng ta khám phá ra các nước âu châu đều mua khí đốt và dầu hoả của Nga cho nên lên tiếng cấm vận bú xua la mua nhưng anh Puchin vẫn vui vẻ lên đài truyền hình kêu gọi mấy anh tây ăn caviar, uống vodska.

Thêm Đại hội XX của Đảng Cộng sản Trung Quốc, Tập Cận Bình củng cố quyền lực tuyệt đối và đẩy Trung cộng theo hướng kiểm soát chặt chẽ, ít cởi mở hơn. Mình xin mở dấu ngoặc ở đây vì mình có theo dõi vài nhân vật người Tàu chống Trung Cộng ở Hoa Kỳ và đài Loan. Mấy người này thì mạnh miệng kêu Tập thị hết thời này nọ. Có thể họ chỉ là công cụ tuyên truyền của Hoa Kỳ hay Trung Cộng để ru ngủ lòng dân Hoa Kỳ.

Ông họ Tập này khơi khơi kêu sẽ đánh chiếm Đài Loan này nọ, rồi bà thủ tướng Nhật Bản mới lên ngôi đã đe doạ Trung Cộng không được đụng tới người em gái sầu mộng Đài Loan của mình. Đài Loan xưa kia là thuộc địa của Nhật Bản, chỉ mất sau khi đầu hàng năm 1945, rồi năm 1949 Tưởng Giới Thạch đem tàn quân của ông ta đổ bộ lên đó. Cho nên đối với Nhật Bản vẫn xem Đài Loan là đất của họ. Mình có quen một giáo sư đại học gốc Đài Loan, ông ta cho biết là khi ở Đài Loan, ông ta không xem đài truyền hình của Tưởng gIới Thạch mà xem đài truyền hình Nhật Bản. Sau này du học rồi ở lại Hoa Kỳ. Ông vẫn xem Nhật Bản là mẫu quốc. Kết quả: ngày nay địa chính trị quay lại làm yếu tố quyết định trong kinh tế. Trung Cộng với chương trình Vành Đai và Con Đường mà mình có dịp hiển thị tại các xứ Liên Xô cũ như Tajikistan, Uzbekistan, Kazakhstan , Kyrgyzstan , Georgia,… hay ở Phi CHâu như Tanzania, Ai Cập, Jordan,… gần đây ta thấy Kazakhstan ngã về phía Hoa Kỳ, có thể làm gián đoạn con đường và vành đai của Trung Cộng. Có dịp mình kể thêm về vụ này vì đã đến các nước của vùng Trung Á và đọc thêm tài liệu,

Bây giờ mình mới hiểu lý do bộ quốc phòng Hoa Kỳ được cải danh thành bộ chiến tranh. Cho thấy thời đại chiến tranh kinh tế đã đến rồi. Hoa Kỳ tìm cách chận Venezuala bán dầu cho Trung Cộng nhân danh đánh chìm các tàu chở ma tuý. Xin nhắc lại là mấy ông ba tàu sản xuất fentanyl để đưa vào Hoa Kỳ. Cũng như trước đây khi Hoa Kỳ chiếm đông Á Phủ Hãn đã kêu người dân sở tại bỏ trồng rau cãi, trồng thuốc phiện để đưa các nước như Nga và Trung Cộng. Mình có kể một cự nhân viên CIA bị tù 5 năm vì đã lên tiếng báo động CIA tra khảo tù binh và giải thích như trên. Tương tự khi xưa, Hà Nội đem ma tuý vào miền nam để đầu độc thanh niên miền nam và lính mỹ. Có dịp mình kể vụ này.

Nền kinh tế thời chiến: trong kỷ nguyên mới này, bốn cơ chế thay thế các quy tắc trước đây: Ngờ vực thay thế sự tin tưởng: các quốc gia bảo vệ chuỗi cung ứng sống còn. Pháp lý trở nên bất ổn: trừng phạt, hạn chế công nghệ, kiểm soát xuất khẩu. Cứ thấy ông Trump ký sắc lệnh trừng phạt hay thu lại luật lệ trước đây. Xung đột trở thành cách điều chỉnh quan hệ quốc tế: cạnh tranh Mỹ–Trung, chiến tranh năng lượng, cạnh tranh công nghệ. Và sự phụ thuộc trở thành vũ khí: khí đốt Nga, đất hiếm Trung Quốc, chip Đài Loan. Trung Cộng vừa ra lệnh cấm bán đất hiếm là thấy ông Trump xuống nước ngay. Nhưng chỉ để câu giờ trước khi có thể khai thác đất hiếm ở Hoa Kỳ cũng như các xứ khác. Nguy hiểm nhất là ngày nay thế giới không còn được điều hành bởi thị trường, mà bởi sức mạnh. Trên thực tế thì nước nào cũng có đất hiếm nhưng họ mua từ Trung Cộng vì khai thác đất hiếm rất nguy hiểm cho môi trường. Có lần tình cờ gặp ông mỹ có tham chiến tại Việt Nam, ông ta kể về bầu-xít mà người Mỹ đã tìm thấy ở nơi ngày nay có dạo lên báo tùm lum Formosa.

Ông Baverez đề nghị diễn giải lại ESG (Énergie – Sécurité – Guerre) năng lượng-an ninh-chiến tranh. Theo ông, ưu tiên thật sự của các quốc gia phải là: Năng lượng: nền tảng của chủ quyền. An ninh: hạ tầng, dữ liệu, lương thực, vận tải. Chiến tranh: chuẩn bị cho xung đột quân sự, mạng và công nghiệp. Đây là khung phân tích realist nhất theo ông. Mình nhắc lại là cuộc chiến Ukraina rất quái đản là một mặt âu châu kêu gọi chống trả, cấm vận Puchin nhưng một mặt họ vẫn tiếp tục mua dầu khí của Puchin. Nay anh Trump lên kêu không được mua của Puchin , mua của Hoa Kỳ.

Ngày nay, Hoa Kỳ tuyên bố sẽ không can thiệp vào nội bộ các quốc gia khác về dân chủ bú xua la mua, nhân quyền vì 30 năm qua chả đưa đến đâu, lại tốn tiền. Nay chỉ lo kiếm tiền, chúng bay bị đàn áp thì ráng chịu. Đóng cửa biên giới, không cho tỵ nạn tỵ niết gì cả. Có tiền hay cực giỏi thì cho vào mỹ còn thì giác mơ Hoa Kỳ gì thì dẹp lại. Hoa Kỳ nợ như chúa chổm.

Trước đây trong vòng 3 thập kỷ, Hoa Kỳ và âu châu chơi đường như sau: kêu Trung Cộng sản xuất xuất cảng cho họ xài nên đời sống rẻ sung sướng. Người Mỹ và Âu châu chỉ việc in trái phiếu trả cho Trung Cộng. Tương tự Nhật Bản khi xưa sản xuất bán cho tây phương rồi lấy trái phiếu đến khi thế hệ lao động về già, ít người đẻ vì lo sản xuất nên quên thả gà ra đá. Mình xem một phim tài liệu về Nhật Bản, có bà trẻ độ 50 kêu là từ 10 năm nay hai vợ chồng không đá gà. Kinh. Trung Cộng ngày nay cũng lâm vào tình trạng tương tự, sản xuất nên chỉ cho đẻ một con, nay dân số lão hoá thế là ngọng. Hoa Kỳ và âu châu rút khỏi Trung Cộng, đầu tư vào chỗ khác như trường hợp Nhật Bản 30 năm về trước.

Đây là phần được tác giả cảnh báo mạnh mẽ nhất. Châu Âu đang phụ thuộc vào ba yếu tố:

•Năng lượng: khí Nga, dầu Trung Đông. Ngày nay về âu châu thấy thiên hạ cứ chống đi xe hơi này nọ trong khi đó không có dầu hoả, thậm chí cũng chống sử dụng năng lượng nguyên tử. Mình đọc báo đức thì thấy họ phỏng vấn thanh niên đức, mấy người này trả lời thà bị Nga xâm chiếm, đô hộ còn hơn đánh nhau ra mặt trận. Tư tưởng của người Pháp mà có dịp nói chuyện, toàn là écolo. Người già thì không cần đi xe hơi nhưng kinh tế cần năng lượng. Ở Cali mình để ý, dưới thời tổng thống Biden, kêu năm 2035 sẽ cũng cấm sản xuất xe hơi chạy bằng xăng nhưng các cây xăng cứ đua nhau xây cái mới nên mình không hiểu. Một cây xăng hay trạm rửa xe có thể thu vào mỗi năm trên nữa triệu nên gái bán ngày nay trên 2 triệu tối thiểu.

•Công nghiệp: sản xuất tại Trung Quốc. Cái gì cũng made in China, trước đây anh cứ để mấy anh ba tàu sản xuất bán rẻ cho anh tây bà đầm xài. Bây giờ thì tá hoả tam tinh vì khơi khơi anh ba tàu có thể ngưng bán cung cấp đồ phụ tùng này nọ là ngọng. Họ nói đưa qua Việt Nam hay các nước khác nhưng quá trễ thêm qua Việt Nam thì cũng như ở Trung Cộng vì đa số công xưởng ở Việt Nam được làm việc đàng hoàng là có cái dù che của Trung Cộng nên không bị công an hỏi han.

•Quân sự: bảo vệ chủ yếu dựa vào Hoa Kỳ. Cứ dựa vào NATO canh gác cho mình ngủ như CUba và Việt Nam canh gác cho thế giới đại đồng ngủ bình yên. Bao nhiêu lính mỹ đóng tại âu châu. Nay anh mỹ ngang xương kêu không trả tiền nữa. Thế là ngọng.

Ông Baverez thậm chí dùng khái niệm “Yemen hoá châu Âu”: châu Âu có nguy cơ trở thành chiến trường giữa các siêu cường. Chúng ta thấy qua vụ tiếp tế cho Ukraina, có sự sức mẻ khi Hung Gia Lợi, và vài nước khác vì lợi ích của xứ họ nên không muốn tiếp tục đóng góp.

Lạm phát kéo dài và sự kết thúc của “just-in-time”. Từ covid đến giờ lạm phát Hoa Kỳ lên như điên, ăn tô phở bây giờ hết dám ăn vì gần $20. Theo ông Baverez, lạm phát hiện nay mang tính cơ cấu, không còn tạm thời: lý do là tài nguyên khan hiếm, chuỗi cung ứng phân mảnh, chi phí an ninh năng lượng tăng, xu hướng tái công nghiệp hoá. Do đó, mô hình “just-in-time” phải nhường chỗ cho “just-in-case”, dự trữ và bảo đảm an toàn chiến lược.

Châu Âu cần làm gì? Ông Baverez đưa ra nhiều giải pháp:

• Tái công nghiệp hoá các lĩnh vực then chốt: năng lượng, quốc phòng, chip, dược phẩm.

• Xây dựng chiến lược chung giữa 27 nước.

• Tạo liên minh giữa địa chính trị – kinh tế – doanh nghiệp.

• Đầu tư mạnh vào quốc phòng và an ninh mạng.

Điều quan trọng nhất là xây dựng chiến lược tự chủ.

Đọc cuốn sách của ông tây này giúp em hiểu rõ thêm lý do họ muốn chiến tranh Ukraina kéo dài. Để âu châu có thời gian tái cấu trúc lại kỹ nghệ hoá của họ vì nhân danh bảo vệ môi trường này nọ. Cũng như Hoa Kỳ dẹp qua một bên. Thật ra đọc tài liệu của Trung Cộng thì thấy họ tiến mạnh về trí tuệ nhân tạo. Thấy mấy ông thần ả rập đầu tư vào Hoa Kỳ rất nhiều tiền, nay mình mới bắt đầu hiểu sự việc cho cuộc chiến tranh lạnh giữa Hoa Kỳ-Trung Cộng.

Sang năm mình sẽ đi Trung Cộng lại để xem sau 18 năm xứ này tiến xa như thế nào vì nghe thân hữu đi về kể chuyện thấy hấp dẫn. Mình có đọc báo Trung Cộng nhưng muốn xem tận mắt thay vì ngồi đọc tin tức tuyên truyền của mỹ và âu châu rồi kết luận theo sự tuyên truyền. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn

Bánh mì và làm cách mạng

 Bánh mì và cách mạng

Mình có kể về bánh mì và baguette của tây được sử dụng để kiến tạo một văn hoá nhằm buôn bán sản phẩm xa-xỉ, sang trọng của Pháp. Nhớ hồi ở Pháp, tây đầm kể là bà hoàng hậu Marie-Antoinette, nghe người dân đói, không có bánh mì ăn, bà ta nói sao họ không ăn Brioche “S’ils n’ont pas de pain, qu’ils mangent de la brioche !” khiến thiên hạ buồn điên với bà cành vàng lá ngu này, sau này, dân tây đầm làm cách mạng, kéo bà ta pháp trường chém đầu giúp bà ta, đưa bà về thiên quốc ăn Brioche. Cho thấy thời nào, giới nắm quyền hành đều không rõ dân tình như ở Việt Nam có bà cán bộ nào kêu mỗi nhà mua 3 cái lu chứa nước mưa là chết ngập lụt.

Bánh mì, nhìn bề ngoài, chỉ là một loại thực phẩm phổ biến. Nhưng trong lịch sử nhân loại, đặc biệt tại châu Âu, bánh mì chứa đựng ý nghĩa sâu xa về sinh tồn, kinh tế và chính trị. Cuốn Pain et liberté đã cho thấy bánh mì là một trong những yếu tố tác động trực tiếp đến trật tự xã hội Pháp trong nhiều thế kỷ. Tuy nhiên, khi bánh mì du nhập sang Việt Nam trong thời Pháp thuộc, vai trò của nó hoàn toàn khác. Thay vì trở thành một nguồn sống gắn liền với sự sống còn vật chất của người dân như tại Pháp, bánh mì lại trở thành một biểu tượng văn hoá. Ăn chơi cho vui.

Thật ra người Pháp hay nói muốn hiểu lịch sử của Pháp quốc thì cần hiểu về lịch sử bánh mì xứ họ. Như vua Gia Long từng nói “có đói nói mới nghe”. Người Pháp họ ăn bánh mì hàng ngày như người Việt ăn cơm nên thiếu bánh mì là có vấn đề. Từ thời Trung Cổ, bánh mì chiếm 50–70% khẩu phần của dân nghèo. Do đó khi bánh mì khan hiếm thì dân nổi dậy. Các chính quyền luôn theo đuổi “ổn định giá bánh mì” để chi phối xã hội. Nghe kể trước khi người Pháp sử dụng đĩa nĩa, họ cắt bánh mì thành lát để làm đĩa để hứng thức ăn. 

Dưới thời kỳ quân chủ, mà tây đầm gọi Ancien régime, chế độ cũ, nhà vua triều đình kiểm soát bánh mì đưa đến cuộc cách mạng long trời lỡ đất mà người Pháp xuống đường chém đầu vua chúa và gọi “pain et liberté”, bánh mì và tự do. Có mấy ông đi làm cách mạng mới sửa lại là “liberté, égalité, fraternité” ớ ẩm. Dân ngu khu đen như mình, nông dân chỉ biết có cơm hay bánh mì mà ăn thôi, còn tự do, bình đẳng và bác ái thì chỉ để cho mấy ai tự xưng là trí thức kêu gào, chửi thiên hạ ngu lâu dốt bền.

Khi xưa, học lịch sử, ông tây cứ nói về cuộc cách mạng 14 tháng 7, thời đó Pháp quốc có đâu 28 triệu dân, 80% người Pháp ăn bánh mì trừ cơm, trung bình 3 ký lô thực phẩm mỗi ngày. Bánh mì thời đó cứng như đá. Vì bánh mì trấu, khác với giới quý tộc ăn bánh mì với bột mì trắng được xay bỏ trấu đi. Nên nhớ là thời trung cổ,… âu châu mà thất mùa là chết đói nhiều, các vua chúa đàn áp nông dân , tá điền bị thu tô. May sau này, ông Kha luân Bố tìm ra châu Mỹ, mới đem về giống ngô, khoai tây, giúp người âu châu bớt nạn đói vì lúa thất mùa thì ăn ngô, ăn khoai tây. Mấy loại thực phẩm này đã giúp người âu châu bớt đói, chiến tranh ít lại vì khi xưa, đói là họ đi ăn cướp thằng bên cạnh. Đi Georgia, mới khám phá ra các nhà được xây như các tháp để tránh bị ăn cướp của làng bên cạnh. Chúng đói thì đến ăn cướp.

Vua chúa kiểm soát giá ngũ cốc, hạn chế các thương lái “đầu cơ” lúa mì. Nhớ đọc đâu đó, sau khi ông Diệm bị lật đỗ thì người Tàu Chợ Lớn đầu cơ tích trữ gạo miền nam, khiến ông Kỳ đem bắt một người Tàu đầu cơ tên là Tạ Vinh, đem ra bắn khiến giá cả gạo đều xuống ngày hôm sau. Nghe bà Kỳ kể là người Tàu đem tiền tới cúng nhưng ông Kỳ đuổi về, cứ bắn làm gương. Ngày nay khi chúng ta đi Cao Miên, Thái Lan, Nam dương ,…đều thấy người gốc Tàu nắm hết ngành kinh tế.

Chính quyền lo sợ nhất bánh mì thiếu đưa đến bạo loạn như vụ tăng giá 1775 dẫn đến “La Guerre des Farines” (Chiến tranh Bột Mì). Các cơ quan như “police du grain” được lập để giám sát kho lúa. Chính quyền coi lương thực là ưu tiên chiến lược, giống như an ninh quốc gia.

Năm 1788, sau cuộc cách mạng, Pháp quốc giúp người Mỹ đánh lại thực dân Anh quốc, dành độc lập, thuế má đủ trò. Trước cách mạng ai cũng kêu bọn vua chúa tàn ác này nọ, nhưng khi cách mạng lên thì cứ đánh thuế còn bạo hơn nhóm quân chủ. Giá cả thực phẩm gia tăng như hiện nay, sau covid lên cái vù như rồng gặp mưa. Khi xưa đi tây ăn uống thấy đắt như tây nay đi tây thấy thức ăn rẻ gấp đôi ở Hoa Kỳ. Ở Paris thì khác chớ về tỉnh nhỏ hay qua Ý Đại Lợi, cho dù khu du khách thức ăn vẫn rẻ gấp đôi bên mỹ.

Bánh mì như ngọn lửa cách mạng như mình đã kể vụ “La Commune” nổi loạn được mấy tháng rồi bị dẹp tắt một cách tàn bạo, đưa lên máy chém hơn 20,000 tên nổi loạn. Tây gọi « émeutes de subsistance » . Mấy bà phụ nữ khi xưa xuống đường đòi hỏi bánh mì, cướp các tiệm bánh mì và các chợ lúa mì như tây gọi Journée des Poêles à frire (27 avril 1789), họ cướp bóc chợ búa, khách sạn như một truyền thống Công Lý Nhân dân, khi bánh mì được xem là quyền tự nhiên của con người. Ngày nay, ở các siêu thị ở Cali, thiên hạ vô tiệm chiếm lấy thức ăn, quần áo dưới $900, đi ra như chơi. Cho nên mình rất phục các bác Dân Chủ, xem đó là quyền tự nhiên, lấy đồ trong tiệm hay siêu thì khi thiếu. Khiến nay có nhiều tiệm đóng cửa, dân tình phải đi xa để chôm chỉa.

Hôm qua đọc đâu đó có người kể là sau 75, người chủ nhà đến đòi tiền nhà, người mướn nhà kêu chủ nhà có nợ mấu nhân dân, đòi viết báo cáo tội danh, chịu cực chịu khó để dành tiền bao nhiêu năm mới xây được căn nhà cho thuê. Để dành tiền, là phản cách mạng. Sợ quá nên mất trắng căn nhà với bao nhiêu mồ hôi nước mắt. Hôm qua xem truyền hình của pháp. Họ kêu muốn người Pháp đầu tư xây nhà cửa cho thuê thì phải huỷ bỏ luật Squat đi. Thiên hạ ở lì không được đuổi đi thì bố ai dám cho thuê. Mình có lần xem video, một tên di dân lậu ở Tây Ban Nha, cầm búa đồi đập đầu ông chủ nhà và kêu nà này là nhà của tao. Ông ta sợ bị phang cái búa nên bỏ chạy. Chính phủ không có tiền xây nhà cho dân ở, khuyến khích người có tiền xây nhà cho dân ở miễn phí. Hoan hô Dân Chủ.

Ai buồn đời thì xem trên YouTube chương trình bằng pháp ngữ

Sự chiếm đóng nhà lao Bastille và bánh mì như một biểu hiện nền cộng hòa. Theo tin tức mình học khi xưa do ông Tây giảng dạy là người dân Paris đói quá lại nghe nói giới quý tộc sa đọa ở điện Versailles nên nổi máu cách mạng lên, xuống đừng chém giết. Thật ra cuộc cách mạng 1789 được dấy lên bởi nhưng tin tức hay tin đồn cho hay giới quý tộc muốn bỏ đói người vì có đói nói mới nghe. Các vệ binh Thụy sĩ được mướn để đàn áp và phá các lò bánh mì. Dạo đó đám trí thức đã biết sử dụng Fake News. Khi người dân paris chiếm đóng ngục bastille thì giải thoát tù nhân nhưng thật ra ít có tù nhân, lấy súng và đồng thời bánh mì trở thành biểu tượng của tự do. Tự do không đói. Ai muốn mở tiệm bán bánh mì lấy tên Bánh Mì Tự Do. Bảo đảm sạt nghiệp ngay.

Khi xưa học sau cuộc cách mạng là cuộc thanh trừng (terreur) tàn khốc đưa người Pháp của chế độ cũ lên máy chém. Hôm qua là nhà cách mạng anh hùng hôm nay cho lên máy chém. Sau này qua tây đọc thêm tài liệu thì người ta nói đến terreur alimentaire, khủng bố thực phẩm khi nhóm Jacobin ( cấp tiến) thực thi giá biểu tối đa của bánh mì , đưa đến các vụ hành quyết mấy chủ lò bánh mì, được đấu tố là phá hoại nền cộng hòa. Ngày xưa học lịch sử tây điên khùng với tên các nhóm, phe phái sau cuộc cách mạng. Việt Nam bắt chước đấu tố địa chủ cường hào ác bá. 

Vào thế kỷ 19: kỹ nghệ hoá được khởi đầu tại Pháp quốc, lúa mì được cơ giới hóa nhờ máy xay và vận chuyển bằng đường sắt. Nhờ đó bánh mì “trắng” trở nên phổ biến hơn vì khi xưa chỉ nhà giàu, giới quý tộc mới ăn bột mì trắng. Nhưng khủng hoảng kinh tế 1846–1848 khiến giá bánh mì lại tăng dẫn đến Cách mạng 1848. Công nhân trong các hầm mõ và hãng xưởng bắt đầu xem bánh mì là quyền tối thiểu của người lao động. Biến Bánh mì trở thành vũ khí tranh đấu giai cấp.

Viết tới đây mình mới nhớ thời ông Gorbachov lên ngôi. Ông ta cho đệ tử đi viếng Tây Âu để tìm hiểu tại sao họ khá hơn mình. đến luân đôn, mấy tên đệ tử hỏi muốn đi thăm nhà máy làm bánh mì khiến mấy tên đối tác Anh quốc mặt như ngỗng ị, nói chúng tôi không có nhà máy làm bánh mì. Bọn sô viết không tin kêu dẹp hết chương trình viếng thăm ngày mai dẫn chúng tôi đi xem chỗ nào họ làm bánh mì. 

Hôm sau họ dẫn đến các lò bánh mì, dạo ấy còn người Anh quốc làm chủ thức khuya dậy sớm làm bánh mì khiến mấy tên sô viết chưng hửng mới hiểu kinh tế thị trường. Không cần tem phiếu hay ông Yeltsin sang Mỹ cũng kêu dừng xe lại chạy vô siêu thị thấy toàn là thịt và thịt, thức ăn chất hàng núi. 

Mình nhớ xem Vietecetra phỏng vấn ông Bùi Kiến Thành, con bác sĩ Tín, dầu khuynh diệp khi xưa, Việt kiều yêu nước tại pHáp kể là sau 75, ông Phạm Hùng cho người sang pháp hỏi ông ta cách giúp Việt Nam thoát khỏi sự nghèo đói, xuống cấp hơn Sàigòn khi xưa. Ông ta trả lời trong lịch sử loài người, chưa có một quốc gia nào do người nghèo mà giúp đất nước giàu sang. Anh nghèo vì anh không biết cách làm giàu. Ông Thành hình như về Việt Nam sinh sống và làm cố vấn cho Hà Nội.

Từ dạo đó bánh mì của pháp được xuất cảng qua các nước khác dưới màu cờ chính trị bánh mì. Như ở Anh quốc được gọi Du pain ou du sang ! Bánh mì hay máu. Ở Ái Nhĩ Lan tương tự nạn đói xảy ra khi họ bị bắt buộc xuất cảng lúa mì qua Anh quốc, tạo dựng nạn đói kinh khiếp khiến hàng triệu người bỏ nước ra đi qua Hoa Kỳ. Tương tự Ý Đại Lợi cũng có đến 4 triệu người bỏ nước ra đi.

Thời kỳ Phục Hưng và Chế độ Quân chủ Tháng Bảy: Dưới thời Louis-Philippe, cuộc khủng hoảng 1846–1847 (mùa màng thất bát và công nghiệp hóa) đã châm ngòi cho cuộc bạo loạn Buzançais (1847), trong đó nông dân đã hành hình một chủ cối xay đầu cơ. Đỉnh điểm là cuộc Cách mạng năm 1848, với khẩu hiệu "Bánh mì hay chì (plomb có nghĩa đạn chì)!" (hoặc "Bánh mì hay là chết!"), được hô vang trong các cuộc biểu tình. Có những điểm mơ hồ: bánh mì giải phóng người Pháp, nhưng cũng chia rẽ họ. 

Dưới thời thanh trừng khủng bố sau cách mạng, ông Robespierre cho việc phân phối khẩu phần là một "đức tính cộng hòa",(vertu république) trong khi phe Thermidorian lại tự do hóa thị trường, khiến giá cả tăng vọt. Trong khi đó bánh mì là nhu cầu chính ở 40% ở các giáo xứ. Paris dạo đó có đến 1,200 lò bánh mì, với ý thức hệ Bánh Mì như quyền làm người trong bản tuyên ngôn của cách mạng 1789.  Các cuộc cách mạng bên Pháp quốc, nơi bánh mì được chuyển giao từ đặc ân của hoàng gia qua một bổn phận của nền cộng hoà. Nói cho ngay, các cuộc cải cách từ cách mạng 1789 đến 1850 với La Commune, cho thấy các cải cách điền địa chủ giúp các địa chủ, và các sự bất bình đẳng vẫn kéo dài đến ngày nay.

Cho thấy suốt lịch sử của pháp cho thấy cách các cuộc cách mạng đã biến bánh mì thành một vấn đề dân chủ. Người Pháp muốn biến thành "Xứ sở không tưởng dân chủ: Bánh mì cho tất cả". Ai cũng no ấm, đưa đến chủ nghĩa cộng sản, xây dựng thế giới đại đồng mà người cộng sản sau 75 năm tìm cách xây dựng tại Liên Sô, đã thất bại. Liên sô có thể đưa con người lên không gian, xây dựng hoả tiễn bắn xa, với đầu đạn nguyên tử nhưng vẫn thất bại trong việc cung cấp bánh mì cho người dân của họ hàng ngày, mà chúng ta thấy dân tình của xứ Liên Xô phải xếp hàng cả ngày để mua bánh mì hay thực phẩm.

Một chế độ không thể nuôi dân họ, cung cấp điểu căn bản nhất là bánh mì hay gạo cơm thì không sớm thì chày sẽ bị xoá bỏ trong lịch sử. Năm nay chúng ta thấy các nhà cầm quyền bị dân chúng nhất là giới trẻ, không có tương lai đứng dậy đập phá như ở Nepal, phi Châu và mấy hôm nay ở Mễ Tây Cơ.

Ngày nay, ở Hoa Kỳ cũng như Pháp quốc, mình thấy nhiều nhà hàng không những do người Việt làm chủ mà ngay người bản địa cũng treo bảng bán bánh mì thịt. Bánh mì xuất hiện tại Việt Nam do người Pháp đem sang từ cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, bánh mì nhanh chóng trở thành biểu tượng của đô thị hóa, của văn minh phương Tây, của quyền lực văn hóa và kinh tế của thực dân. Tương tự mình đã kể về nhạc cải cách mượn từ người Pháp.

Nhân tố quan trọng nhất để hiểu sự khác biệt là Việt Nam sống bằng lúa gạo, không phải lúa mì. Trong suốt hàng ngàn năm, cơm là nền tảng của văn hóa, ổn định xã hội và an ninh lương thực. Điều này có nghĩa là bánh mì, dù có phổ biến ở thành thị, không bao giờ trở thành món ăn gắn liền với sự sống còn của đại bộ phận dân cư. Nhớ khi xưa, sáng ở nhà có người đưa bánh mì của lò bánh mì từ đường Phan Đình PHùng, rồi mấy anh em pha sữa đặc hên thì có ovaltine rồi lấy bánh mì chấm ăn, hay sang hơn thì bà cụ mua bơ mỹ về từng cục bực tổ chảng khác với bơ lon Bretel. Trét ăn nhất là khi mua bánh mì Vĩnh CHấn còn nóng hổi, trét bơ vào ăn cực ngon.

Khi người Pháp xây dựng nhà máy xay bột, lò bánh và quán cà phê kiểu Tây tại Hà Nội, Hải Phòng, Sài Gòn, bánh mì trở thành dấu ấn của văn minh châu Âu. Người Việt lần đầu biết đến ruột bánh trắng mềm, phô mai, bơ, pa tê, jambon, những thứ hoàn toàn xa lạ với khẩu vị truyền thống. Bánh mì, vì thế, mang tính văn hóa nhiều hơn tính kinh tế. Không như bên tây trở thành nhu yếu phẩm mà con người có thể chết sống với. Nói cho ngay chỉ có thành phố lớn mới có bánh mì, lúc đầu làm cho tây ăn nhưng rồi các vị theo tầng lớp tân học, bắt chước ông tây bà đầm để ăn như quan thầy của họ.

Người Việt không thụ động tiếp nhận bánh mì. Ngược lại, họ tái tạo nó theo cách rất riêng: thay đổi bột để bánh nhẹ hơn, vỏ mỏng giòn hơn; thêm đồ chua, rau thơm, nước mắm, thịt nướng. Tất cả mang đậm phong cách ẩm thực bản địa. Sự lai hoá này tạo nên bánh mì Việt Nam, khác hẳn bánh mì Pháp truyền thống. Tương tự phở, lúc đầu họ nấu Pot-au-feu của người Pháp rồi từ từ biến chế qua cách ăn của người Việt.

Quá trình này xảy ra ngay trong thời thuộc địa. Điều đó cho thấy người Việt đã dùng văn hóa ẩm thực như một cách chiếm lĩnh lại không gian của thực dân, bằng việc biến sản phẩm của “mẫu quốc” thành món ăn mang bản sắc Việt. Đây chính là hình thức kháng cự văn hóa mềm. Nói như các nhà cách mạng chống tây nhưng thích nhảy đầm uống rượu nho. 

Bánh mì, tưởng chừng chỉ là một món ăn bình thường, lại đóng những vai trò lịch sử khác nhau tùy vào bối cảnh xã hội. Tại Pháp, bánh mì gắn với mạng sống, với quyền lực và với cách mạng. Nó là biểu tượng của sự sụp đổ của chế độ cũ và của sự ra đời của một xã hội mới dựa trên quyền của con người. Ngược lại, trong Việt Nam thời thuộc địa, bánh mì không mang chức năng sinh tồn mà chủ yếu là biểu tượng văn hoá thực dân. Qua quá trình bản địa hóa, bánh mì trở thành một phần của bản sắc Việt Nam hiện đại, minh chứng cho khả năng tiếp thu và sáng tạo của người Việt trước sự áp đặt của văn hóa ngoại lai. Đi tây ăn được mấy lát bánh mì, về mỹ kể chuyện vớ vẩn. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn