Mình có kể về thời Phục Hưng của Ý Đại Lợi với những nghệ nhân danh tiếng như Michelangelo, Leonardo Da Vinci, Botticelli,… nhưng có một hoạ sĩ mà mình được xem triển lãm tổng thể các bức tranh của ông ta khi xưa là Raffaello Sanzio. Được giới hoạ sĩ yêu thích và bắt chước nhiều hơn sau này. Chỉ tiếc ông ta chết trẻ nếu không chắc để lại thêm nhiều bức hoạ đẹp nữa. Ông ta có một xưởng vẽ (atelier) có đến 50 người. Dạo ấy mà có một hãng xưởng như vậy là rất giỏi nhất là còn trẻ.
Để giải thích, mấy hoạ sĩ cũng như kiến trúc sư bận rộn thì họ mướn thợ vẽ để vẽ theo ý họ, rồi họ chỉ sửa sơ rồi ký tên. Dạo ấy có nhiều người học nghề, đến các xưởng vẽ này học vì không có những trường lớp như ngày nay. Nhiều khi chả được lương gì cả, được cho ăn mỗi ngày. Chủ xưởng vẽ được các nhà thờ và tư nhân trả tiền thuê họ thiết kế nhà cửa hay bức hoạ nào. Đến học nghề thiết kế hay vẽ được ăn cơm. Vậy thôi. Kiến trúc sư cũng vậy, toàn là thợ vẽ cho họ còn họ thì lo tiếp xúc khách hàng, đi kiếm thêm dự án nên không có thì giờ vẽ nhưng được hưởng hoàn toàn tên tuổi.
Để mình nhắc sơ một tí về về nghệ nhân khi xưa. Hồi nhỏ mình thấy anh Việt, con của dì Ba Ca trên Số 4, không học chữ mà đi học nghề. Anh ta đến tiệm Luồng Điện ở đường Phan đình Phùng, học nghề của ông nội Trần Trọng ân, học chung với mình khi xưa. Học nghề, được sai lặt vặt, trưa được ăn cơm với tiệm luồng Điện.
Khi xưa, ở pháp có tục là các nghệ nhân hay đúng hơn các người muốn học một cái nghề để kiếm cơm như thợ mộc, thợ rèn,… thì họ phải đến các thành phố lớn để học nghề. Thí dụ như nghề thợ rèn, học xong thì họ chỉ biết có chút nghề nên được ông chủ dạy nghề giới thiệu với một người bạn cũng nghề ở một thành phố khác. Người học nghề lại khăn gói lên đường đi học ở chỗ nghệ nhân khác rồi sau đó lại đi học chỗ khác. Khi tay nghề khá thì họ về làng của mình mở lò rèn kiếm ăn. Nhiều khi đi học ở thầy nơi xa, thấy con gái thầy bắt mắt nên lấy rồi định cư tại quê vợ luôn.
Do đó người Pháp hay gọi vụ học nghề tay chân khi xưa là Tour de France, không phải vòng đua xe đạp ngày nay. Với ý đó mà sau khi ra trường mình đi sang các xứ khác làm việc để học nghề như Ý Đại Lợi, rồi Thuỵ sĩ, rồi Anh quốc, rồi Hoa Kỳ để học nghề mỗi kiến trúc sư một chút như kiến trúc sư Gambetti ở Torino, rồi Norman Foster ở Luân Đôn, rồi I.M.Pei ở New York đến Rafael Vignoly. Cuối cùng theo đồng chí gái nên bỏ nghề kiến trúc sư luôn. Chán Mớ Đời
Raphael (Raffaello Sanzio, 1483–1520) là một trong những họa sĩ tiêu biểu nhất của thời kỳ Phục Hưng đỉnh cao (High Renaissance) tại Ý, được biết đến với sự tinh tế, cân đối và vẻ đẹp lý tưởng trong nghệ thuật. Ông sinh và chết cùng ngày 6 tháng 4.
• Thời niên thiếu: Sinh ra ở Urbino, một trung tâm văn hóa thời Phục Hưng, Raphael được tiếp xúc sớm với nghệ thuật nhờ cha ông, Giovanni Santi, một họa sĩ và nhà thơ. Thời đó là con nít cũng phải đi làm kiếm ăn rồi, đâu có học ở trường như bây giờ. Sau khi cha qua đời, Raphael sớm tự lập và học hỏi từ các bậc thầy như Perugino, người ảnh hưởng lớn đến phong cách ban đầu của ông với những đường nét mềm mại và màu sắc nhẹ nhàng. Nói học hỏi là đi làm không công để được ăn spaghetti mỗi ngày. Vụ này htif có thật. Khi xưa mình học nghề với ông thầy tên Xavier Arsene Henry, trưởng Atelier của trường cao đẳng quốc gia Mỹ thuật ở Paris, khôi nguyên giải La-Mã, kiến trúc sư trưởng của thành phố Bordeaux nên tư tưởng khá bị ảnh hưởng của ông này. Về nghệ thuật cũng như chính trị.
• Di chuyển đến Florence (1504–1508): Tại đây, Raphael tiếp xúc với Leonardo da Vinci và Michelangelo, hai thiên tài định hình nghệ thuật thời kỳ này. Ông học được kỹ thuật phối cảnh, ánh sáng (chiaroscuro) từ Leonardo và cách thể hiện sức mạnh hình thể từ Michelangelo. Các tác phẩm thời kỳ này, như Madonna of the Meadow (1506), cho thấy sự tiến bộ trong cách xử dụng không gian và cảm xúc.
• Giai đoạn Rome (1508–1520): Được Giáo hoàng Julius II mời đến Rome, Raphael đạt đỉnh cao sự nghiệp. Ông được giao trang trí các phòng trong Vatican (Stanze della Segnatura), nơi ông tạo ra kiệt tác Trường Athens (1509–1511). Tại Rome, ông cũng đảm nhận vai trò kiến trúc sư, tham gia thiết kế Nhà thờ Thánh Phao lồ sau khi Bramante qua đời. Thánh đường Phao Lồ được thiết kế bởi nhiều kiến trúc sư, có thể nói nghệ nhân vì họ còn vẽ nữa ngoài thiết kế nhà thờ.
Tác phẩm tiêu biểu
1. Trường Athens (Scuola di Atene): ông ta vẽ Michelangelo và Leonardo da Vinci và chính mình trogn tấm tranh này.
• Tác phẩm cuối cùng, chưa hoàn thành khi ông qua đời.
• Kết hợp hai cảnh: sự biến hình của Chúa trên núi và phép màu dưới chân núi, thể hiện sự phức tạp trong bố cục và cảm xúc.
Phong cách nghệ thuật
• Sự hài hòa: Raphael nổi tiếng với khả năng tạo ra các bố cục cân đối, nơi mọi yếu tố từ nhân vật, không gian đến màu sắc đều hòa quyện tự nhiên.
• Vẻ đẹp lý tưởng: Các nhân vật của ông, đặc biệt là Đức Mẹ và thiên thần, thường mang vẻ đẹp hoàn mỹ, kết hợp giữa tính thần thánh và con người.
• Kỹ thuật phối cảnh: Ông sử dụng phối cảnh tuyến tính để tạo chiều sâu, như trong Trường Athens, nơi các đường nét dẫn mắt người xem vào trung tâm bức tranh.
• Màu sắc và ánh sáng: Raphael dùng màu sắc tươi sáng, ánh sáng mềm mại để tạo cảm giác sống động và chân thực.
Đóng góp và ảnh hưởng
• Vatican và bích họa: Các bức bích họa trong Stanze di Raffaello (bao gồm Trường Athens, Parnassus, Disputa) không chỉ là đỉnh cao nghệ thuật mà còn là tuyên ngôn của thời Phục Hưng về tri thức, tôn giáo và nghệ thuật.
• Kiến trúc: Ngoài hội họa, Raphael góp phần vào thiết kế Nhà thờ Thánh Peter và các công trình khác, thể hiện tầm nhìn đa năng của ông.
• Xưởng nghệ thuật: Ông điều hành một xưởng lớn ở Rome, đào tạo nhiều học trò như Giulio Romano, giúp truyền bá phong cách của mình.
• Di sản: Dù qua đời sớm ở tuổi 37 vào năm 1520 (tương truyền do làm việc quá sức và bệnh tật), Raphael để lại ảnh hưởng sâu rộng. Phong cách của ông được các thế hệ sau học hỏi, đặc biệt trong nghệ thuật Baroque và cổ điển.
Bối cảnh thời Phục Hưng
• Raphael hoạt động trong giai đoạn Phục Hưng đỉnh cao, khi nghệ thuật Ý đạt đến sự hoàn mỹ về kỹ thuật và tư tưởng. Thời kỳ này nhấn mạnh chủ nghĩa nhân văn (humanism), tôn vinh con người, lý trí và vẻ đẹp cổ điển Hy Lạp-La Mã.
• Ông làm việc dưới sự bảo trợ của các giáo hoàng (Julius II, Leo X) và giới quý tộc, trong bối cảnh Rome đang nỗ lực trở thành trung tâm văn hóa vượt qua Florence.
Cuộc sống cá nhân
• Raphael nổi tiếng với tính cách hòa nhã, khác với sự cạnh tranh gay gắt giữa Leonardo và Michelangelo. Ông được yêu mến bởi khách hàng và đồng nghiệp.
• Ông chưa từng kết hôn nhưng được cho là có mối quan hệ với Margherita Luti, người mẫu trong La Fornarina.
Nhớ thời sinh viên, với thẻ sinh viên trường cao đẳng quốc gia nghệ thuật, mình đi viếng viện bảo tàng tại Paris miễn phí nên mùa đông là chạy vào mấy viện bảo tàng để xem cho đỡ lạnh. Ngày nay thì cũng ít đi viếng viện bảo tàng. Đi một mình thì buồn mà rủ mụ vợ thì mụ kêu xa xôi. Vì phải lấy xe lửa lên Los Angeles rồi đi bộ lang bang xem viếng các bảo tàng viện. Khi xưa có con thì có dắt chúng đi nhưng chả có đứa nào thích nghệ thuật. Chán Mớ Đời
Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo dang nắng Sơn đen
Nguyễn Hoàng Sơn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét