Hậu quả của sự đô hộ tốt hay xấu

 Hồi nhỏ, mình học chương trình pháp nên hơi bị lộn xộn đầu óc. Vào giờ sử địa, ông tây kêu tổ tiên chúng ta là người Gaulois (nos ancêtres sont des gaulois), khiến mình mơ đến một ngày nào đó, được đi tây, về thăm tổ tiên để ăn thịt heo rừng nướng như trong truyện hoạt hình Asterix. Đến giờ Việt văn, ông thầy Việt chửi bới tây thực dân, đô hộ khiến dân ta khổ đau, nô lệ đủ trò thêm 1,000 năm đô hộ giặc tàu nên mình không hiểu đâu là bến bờ và ngu luôn từ đó vì không biết tin ông thầy Tây bà Đầm hay tin ông thầy Việt. Ông thầy việt văn lại hay kể chuyện thời kháng chiến chống pháp nên mình hơi bị lộn xộn cái não. Mỗi lần ông tây hiệu trưởng vào lớp thì ông thầy việt văn, đứng nghiêm, một hai là oui monsieur nên mình cũng không hiểu chửi tây mà cứ sợ sợ bị tây đuổi việc.

Sau này, đậu tú tài thì bà rá vớ được cái học bổng đi tây. Qua tây, mình vẫn bị nhồi sọ bởi ông thầy việt văn nên cứ đinh ninh là tây đầm gian ác. Từ từ mình khám phá người Pháp không gian ác như mình đã được nhồi sọ khi xưa. Họ lại tử tế giúp đỡ mình, nếu không có sự giúp đỡ của họ, được học bổng, nhà ở, mình khó tốt nghiệp. Lâu lâu có gặp một tên tây thực dân, có thời sinh sống tại Việt Nam, mới khám phá ra khi xưa, dân tây sang Việt Nam, đa số ở quê, không công ăn việc làm, như dân ở đảo Corse, ít học nên khi qua Việt Nam, họ rất là đầu gấu, đối xử tàn bạo với người Việt.

Sau này có dịp sang làm việc tại Luân Đôn, thấy đồng nghiệp từ các xứ Tô Cách Lan, Ái Nhỉ Lan, bỏ quê hương, bò sang LUân Đôn làm việc vì xứ họ không có việc làm thì mình thắc mắc hỏi họ thì họ cũng đơ ra luôn. Họ lại chửi người Anh quốc, chiếm đóng quốc gia họ nhưng vì miếng ăn, lại bò sang Anh quốc. Mình đọc báo Anh quốc thì gọi Londonderry là thủ đô của xứ Bắc Ái Nhỉ Lan thì bị họ chửi, kêu Belfast. Kiểu gặp người miền nam kêu Sàigòn là thành phố Hochiminh. Chán Mớ Đời 

Kỹ thuật dẫn thuỷ nhập điền của người La Mã quá tuyệt vời. Mình có viếng chỗ này Segovia khi viếng thăm Tây Ban Nha lần đầu tiên

Chúng ta học lịch sử ở trường cho thấy các cuộc chinh chiến, chiếm đóng trong lịch sử đã giúp hình thành thế giới ngày nay. Các cuộc chinh phục đã thay đổi ngôn ngữ, văn hoá, tôn giáo, kinh tế và đạo đức của mọi người trên thế giới. Hậu quả của những cuộc chinh phạt này, tạo ra một nền văn minh phương tây rộng lớn, có nhiều ảnh hưởng khắp Năm châu. Ngày nay, chính con cháu của những người đã bất chấp tính mạng, đi chinh phục thế giới, quay lại nguyền rủa, đấu tố tổ tiên họ. 

Điển hình khi xưa mình học lịch sử, người ta tôn vinh ông Kha Luân Bố, người đã tìm ra Mỹ châu. Nay thì con cháu họ, lên tiếng nguyền rủa, ghê tởm tổ tiên họ đã chinh phục và tàn sát, diệt chủng các bộ lạc bản địa. Nếu chúng ta sử dụng sự hiểu biết, tư duy ngày nay, để đánh giá tiền nhân thì khó vì xã hội được hình thành qua những năm tháng dài. Tư duy thay đổi theo kiến thức được thu nhận. Suy nghĩ của chúng ta ngày nay, hội nhập thế giới, khác với tư duy của thế hệ bố mẹ mình hay ông bà.

Nhìn lại Việt Nam trước khi người Pháp sang xâm chiếm, đại khái là do người Việt cai trị người Việt. Đọc  tài liệu của người Pháp, 50% người Việt tại Việt Nam nghiện thuốc phiện vì người Tàu, những người phản Thanh phục Minh, bán thuốc phiện tại Việt Nam để gây quỹ kháng chiến chống nhà Thanh. Những người mà người lớn hay khen gọi là “Hảo Hán”, người Hán tốt, đầu độc người Việt chúng ta. Tây thấy vậy, nhảy vào chiếm độc quyền, không cho người Tàu bán thuốc phiện và rượu để họ kiếm tiền thay vì anh ba tàu. Người Việt thì được mấy anh ba tàu cho nhai đi nhai lại tứ thư kinh ngủ nên vỗ ngực tự xưng là người quân tử như ông Tú Xương, không làm việc, để vợ đi buôn bán để nuôi ông ta ăn học 20 năm mới đậu bằng Tú Tài.

 Nhìn lại sau 80 năm đô hộ Việt Nam, người Pháp đã xây dựng quốc lộ số 1, đường rày xe lửa xuyên Việt mà đến ngày nay vẫn được sử dụng. Mình không biết ở các nơi khác nhưng chắc chắn là thành phố Đà Lạt, nơi mình sinh ra và lớn lên. Các cuộc xây dựng này gây nhiều cái chết như đường xe lửa Phan rang-Đà Lạt, nghe người Pháp nói lên đến trên 30,000 người Việt chết. Theo tài liệu của người Pháp thì người Thượng bỏ trốn qua Lào vì bị bắt đi lao công, chết vì sốt rét.

Họ đã đem lại điện nước trong các thành phố lớn, mà triều đình nhà nGuyễn, không tin, kêu khi quân, đòi chém đầu. Đồng ý người Pháp xây dựng để chuyên chở hàng hoá về mẫu quốc,..nhưng người Việt được hưởng cái văn minh mới, theo trào lưu, tiến bộ của thế giới.

Nhìn hình ảnh khi xưa, khi người Pháp mới sang, lính việt đi chân không, đâu có giầy dép gì. Nói chung thì sự chuyển giao công nghệ khá nhanh. Người âu châu tạo ra chữ quốc ngữ để giảng dạy thánh kinh nhưng bù vào đấy đã giúp tiếng Việt dễ học, bình dân học vụ nhanh chóng. Khi người Pháp đến Việt Nam, qua tài liệu của người Pháp, cho biết vào năm 1905, chưa tới 5% người Việt biết đọc chữ Hán, gọi là sơ sơ độ vài trăm chữ. Còn theo tài liệu của Hà Nội thì đến năm 1914, có đến 20% người Việt biết đọc. Mình đọc bài viết của ông tiến sĩ nào trên tạp chí quốc phòng toàn dân, lên án người Pháp ngu dân hoá dân an nam mít. Khi người Pháp sang Việt Nam, chỉ có 5% người Việt biết đọc chữ Hán và 10 năm sau con số lên 20%. Kinh

Trước khi người Pháp sang, triều đình Nguyễn cũng chỉ nhận một số người đậu ra làm quan. Người Pháp cũng chỉ đào tạo một số người ra làm việc cho họ. Đào tạo công chức tốn tiền, tốn thời gian. Sang tây mình thấy họ cũng chỉ nhận một số vào các trường lớn để đào tạo các công chức hay chuyên viên cho nền kỹ nghệ, kinh tế của họ. Sàigòn khi xưa, hàng năm thi tú tài cũng bị hạn chế, sau đó thi vào đại học cũng bị giới hạn như thi vào các trường kỹ sư Phú Thọ, Quốc Gia Hành Chánh,… còn Văn Khoa thì tha hồ, ai rớt thì vaò đó học.

Các cuộc di dân chuyển giao kiến thức, kỹ thuật, kinh tế khắp thế giới, trong khi các cuộc chinh phạt thì để lại nhiều vai trò lịch sử khó đánh giá vì người bị đô hộ và người chiếm đóng không thống nhất về vai trò lịch sử của các cuộc chinh phạt này. Chúng ta hỏi một người da đỏ hay một người bản địa ở Nam Mỹ thì họ sẽ trả lời khác với một người da trắng từ âu châu sang. Tương tự hỏi một người Việt và người Pháp về sự đô hộ gần 1 thế kỷ. Người Việt chỉ thấy là đau thương như ông thầy dạy việt văn, còn người Pháp mà mình có gặp vài người ở Pháp, họ cho rằng đã giúp Việt Nam tiến bộ, khai hoá người Việt còn phôi thai. 

Trước khi người Pháp đến Việt Nam, những kẻ sĩ người Việt chỉ biết vua bảo chết thì chết, suốt đời phục vụ ông vua, đến khi người Pháp truyền cho các tư tưởng về căn bản quyền làm người, mới giúp kẻ sĩ người Việt hiểu về những căn bản con người và từ đó dấy lên phòng trào bài tây, đô hộ, đòi lại độc lập. Nếu người Pháp cứ cho tiếp tục giảng dạy chữ Hán như xưa thì có lẻ cục diện Việt Nam sẽ khác. Cứ đưa một ông vua bù nhìn rồi toàn dân cúi đầu sống chết với vua theo chỉ thị của người Pháp.

Mình mới đi Ai Cập về thì khám phá ra người Hy Lạp chinh phạt được xứ Ai Cập dưới thời đại đế Alexander nhưng kinh tế cũng như tri thức của họ thấp hơn người mà họ chinh phạt, chiếm đóng. Họ học hỏi về kiến trúc, y khoa,…từ người Ai Cập. Các nhà hiền triết danh tiếng, y sĩ của Hy Lạp mà thế giới tây phương ngưỡng mộ, kêu là cha đẻ của nền y khoa, triết học của họ đều sang Ai Cập để học từ người họ cai trị.

Được cái là họ không tàn phá nền văn hoá sở tại như mấy ông ả rập trung đông sau này, của kẻ thắng cuộc, tìm cách phá bỏ các di tích của chế độ cũ để viết lại lịch sử. Đi thuyền trên sông Nile, thấy những đền đài mà người Hy Lạp xây dựng mấy ngàn năm trước đây, bắt chước người Ai Cập từ đó tạo dựng một nền kiến trúc vĩ đại mà các di tích còn lưu lại đến ngày nay vẫn không đẹp bằng kiến trúc khi xưa của Ai Cập.

Người Pháp thành lập các nhóm chuyên gia đi khảo cứu văn hóa Việt Nam qua viện Viễn Đông Bác Cổ. Mình có bộ bản vẽ của ông Besacier, mua tại Paris khi xưa về Đình Bảng và các Chùa, Lăng Miếu của Việt Nam.

Sống tại Hoa Kỳ chúng ta cứ nghe truyền thông, chính trị gia da màu nhắc đến chế độ nô lệ vì có đến 12% người Mỹ là hậu duệ của những người nô lệ, bị bắt cóc từ phi châu đem sang đây để giúp canh tác, giúp Hoa Kỳ và các nước Nam Mỹ trở nên giàu có. Các chính trị gia da màu thường sử dụng chiêu bài này để câu phiếu và đổ lỗi các vấn nạn của người da màu là hệ quả của chương trình nô lệ tổ tiên họ. Mình có mấy người bạn da màu, rất thành công. Như cựu ngoại trưởng Condi Rice viết trong hồi ký là người da màu, bà ta phải cố gắng gấp 3 lần người da trắng. Nếu không làm việc cật lực hơn người da trắng thì khó đấu lại được họ.

Mình đang ở Puerto Rico, nói chuyện với vài người địa phương thì họ muốn thoát khỏi Hoa Kỳ, muốn độc lập nhưng khi hỏi sẽ không được Hoa Kỳ bảo trợ tiền bạc thì họ lại câm mồm. Nếu mình nhớ không lầm thì mấy năm trước có cuộc trưng cầu dân ý để dành độc lập từ Hoa Kỳ thì 80% dân trên đảo này chống. Nếu độc lập sẽ giống Cuba ngay. Đi đường thấy người lái xe như ở Hoa Kỳ, ngừng lại khi thấy mình băng qua đường, không như ở các xứ khác xung quanh vùng, chạy xe ẩu tả. Hôm qua, sau khi học, mình đi viếng lò nấu rượu Rum Bacardi, được thành lập bởi một người di dân từ Cuba khi Fidel Castro chiếm đóng. Nay họ có 3 chỗ chính sản xuất rượu Rum này, ngoài Puerto Rico, còn ở Mễ tây Cơ, Bahamas, Tây Ban Nha,.. dù Rum được xuất phát từ Cuba. Mình có mua vài chai về tặng bạn bè.

Người da đen thì sử dụng chiêu bài nô lệ để bảo vệ quyền lợi của cộng đồng của họ, người do thái thì sử dụng cuộc tàn sát mà họ gọi là Holocaust để bảo vệ quyền lợi của họ. Ở New York mình có tham gia thiết kế viện bảo tàng Holocaust ở Hoa Thịnh Đốn, đến phi trường Dallas, hình ảnh đầu tiên là thấy quảng cáo viện bảo tàng Holocaust,… 

Tại Bolsa, có nhiều nhóm người Việt muốn xây dựng một viện bảo tàng thuyền nhân nhưng có nhiều nhóm nên không làm được cái gì ra hồn, để con cháu hãnh diện. Bầu cử vừa qua, thấy toàn là các ứng cử viên gốc việt tranh nhau ghế đại diện, thay vì rãi ra ở các khu lân cận để mỗi thành phố, khu vực có người Việt đại diện thay vì để da trắng hay Mễ thắng cử.

Trên thực tế thì tình trạng bắt nô lệ có mặt trên trái đất này từ xưa. Đọc thánh kinh chúng ta thấy ông Moise, gốc Do Thái, dẫn dắt người nô lệ Do Thái từ Ai Cập về vùng đất hứa. Ngay ông Socrates còn kêu nô lệ là đúng. Chỉ đến thế kỷ 20 thì quyền tự quyết của người dân mới được phổ biến rộng rãi sau cuộc cách mạng tại Pháp quốc, nêu lên sự bình đẳng, tự do và bác ái con người.

Đến thế chiến thứ 1, Anh quốc và các đồng minh đánh bại và giải thể các đế chế Ottoman và Áo-Hung, tạo dựng các quốc gia nhỏ. Quyền tự quyết có giá phải trả của nó. Quân đội của Hitler có thể đánh chiếm các tân quốc gia này, từng bị đô hộ hay được bảo vệ của đế chế Ottoman hay Áo-Hung trước thế chiến thứ 1. Khi đế chế Ottoman bị giải thể thì có 71 quốc gia mới được thành lập tương tự khi Liên Xô sụp đỗ thì có không biết bao nhiều quốc gia tuyên bố độc lập rồi anh Putin, vớt lại từ từ.

Khối NATO như một khối của đế chế Hoa Kỳ, do các nước Âu Châu quy về để tránh bị chiếm bởi anh Putin. Tuần vừa rồi, không quân Mỹ Oanh tạc và cho đổ bộ lực lượng tại Syria nhưng không hiểu lý do gì. Không nghe tuyền thông Âu châu hay Hoa Kỳ nói chỉ đọc trên báo Trung Đông.

Nay Ba Lan, Tiệp Khắc mới được thành lập sau thế chiến thứ 1, không có quân đội, hay mới thành lập, làm con mồi dễ dàng cho quân đội Hitler chiếm đóng. Khi xưa, học lịch sử thế chiến, mình không hiểu lý do các nước này bị Hitler xâm chiến quá nhanh. Thậm chí Paris bị Hitler đánh chiếm trong vòng 9 ngày dù đã xây LIgne de MAginot. Sau thế chiến thứ 2 thì bị hồng quân của bác Stalin nuốt.

Đức quốc là một quốc gia có văn hoá cao, đã sản xuất những vĩ nhân cho thế giới như Beethoven, Goethe, Brahms,…nên mình không hiểu tại sao một nền văn hoá cao cấp ở như vậy có thể đưa đến sự diệt chủng, tàn sát dã man trong thế chiến thứ 2. Theo mình đọc thì có đến 6 triệu người Do Thái bị giết. Một trong 3 người dạy mình, gốc Do Thái, cho biết là ông nội thoát khỏi Đức quốc nhưng không đem theo được của cải nên mua vé tàu hạng nhất cho sướng. Sau này, Thuỵ Sĩ kêu ông ta để trả lại tài sản bị cướp khi xưa. Mình có xem một phim tài liệu kể một bà gốc do Thái, gia đình có bức tranh của Klimt. Bà ta phải tranh đấu với viện bảo tàng áo quốc để đòi lại vì bức tranh của gia đình bà ta. Giá trị mấy trăm triệu đô la. Không biết có phải bức tranh bị mấy người trẻ tạt sơn tuần này.

Sau khi Liên Xô sụp đổ thì hai nước Tiệp-Khắc được tách đôi trong hoà bình, ngược lại nước nam tư của đế chế Ottoman khi xưa thì chia năm xẻ 7, choảng nhau đến khi tây phương nhảy vào can thiệp vì thấy cuộc diệt chủng kinh hoàng của các hàng xóm với nhau như vụ chia đội Ấn Độ và Pakistan quá rùn rợn hay các vụ cáp duồn tại Cambuchia…

Câu hỏi mình hay đặt là Anh quốc từ một thuộc địa nhỏ bé của đế chế la mã, biệt lập trên một hải đảo nhỏ, vài thế kỷ sau trở thành một đế quốc mà họ tự hào cho rằng mặt trời không bao giờ lặn tại Anh quốc. Xét kỷ là nhờ sự giao thoa với nền văn minh La Hy mà Anh quốc trở thành một cường quốc dù ít dân và bị đô hộ. Người bị đô hộ không vui sướng chút nào nhưng bù lại họ học hỏi được từ người cai trị họ.

Khi quân la mã đến chiếm đóng đảo Anh quốc thì có những vụ kháng chiến của kẻ bị trị bùng dậy, chống lại kẻ chiếm đóng nhưng đều bị quân đội của la mã dẹp tan. La mã tổ chức rất chặc chẻ và kỹ thuật cao hơn nên mới đánh chiếm khắp nơi và bình định nhanh chóng.

Tường thành xây bằng gạch thời la mã

Trước cuộc xâm lăng của đế quốc la mã, nước Anh quốc chưa ra đời. Hòn đảo Anh quốc gồm 30 bộ lạc và họ đánh đấm nhau như mấy sứ quân thời trước nhà Đinh tại Việt Nam. Người ta gọi thời gian từ 96AD đến 180 là nền hòa bình la mã (pax romana). Nhờ hoà bình nên văn hoá la mã mới có dịp phát huy tại hòn đảo này mà sau này thủ tướng của đế quốc hùng mạnh nhất thời đó Winston Churchill phát biểu: “we owe London to Rome”. Người La mã đem kỹ thuật đến xứ này. Khác với các nước miền Nam Âu châu, người la mã sử dụng đất để nun gạch thay vì đá mà đến ngày nay người Anh quốc vẫn tiếp tục sử dụng kỹ thuật xây gạch đến mức cao cấp.

Sau này, các bộ lạc gốc Đức đánh chiếm, nhất là giống dân Angles và Saxon đến chiếm đóng, đuổi người Anh quốc qua đảo Wales. Một số người Anh quốc chạy qua Pháp mà nay được gọi vùng Bretagne. Sau này người từ Normandie xâm chiếm xứ này do đó hoàng gia Anh quốc và hoàng gia pháp có sự liên hệ nhau và đánh nhau sau này.

Người la mã chiếm đóng đầu thế kỷ thứ 1 và khi đế quốc la mã yếu dần, rút về thì quân đội của Angles và Saxon chiếm đóng Anh quốc, sau đó đến các quân đội Bắc Âu ở thế kỷ thứ 9 và quân đội Norman vào thế kỷ 11. Do đó người Anh quốc rất đa dạng, nhiều chủng tộc nhưng người ta hay dùng cụm từ Anglo-Saxon để chỉ người Anh quốc.

Đời sống của thế giới đã thay đổi hoàn toàn không còn như xưa từ khi người Anh quốc xây các đường rầy xe lửa. Nhớ năm 3ème, học về lịch sử cách mạng kỹ nghệ, trong cuốn anh văn, người Anh quốc sáng chế máy chạy bằng nước,.. Trước đây các thành phố đều được xây dựng cạnh các con sông lớn hay bờ biển vì di chuyển dễ dàng, giao thương. Nay người Anh quốc xây dựng đường rầy ở nước họ và các nước khác. Di chuyển vào nội địa rẻ hơn khiến các thành phố nội địa phát triển mau chóng nếu có hầm mỏ,…giúp cho ngành kỹ nghệ của họ phát triển nhanh và giàu có. Đường xe hoả cũng đã giúp Hoa Kỳ trở nên thịnh vượng, phát triển về miền viễn tây.

Trong thời gian cách mạng kỹ nghệ, nền văn minh Âu châu trở nên mạnh nhất thế giới về kinh tế và kỹ thuật. Anh quốc có thể chia sẻ kỹ thuật với các quốc gia Âu châu. Anh quốc trồi dậy và để lại dấu ấn, ảnh hưởng lớn cho Âu châu từ khi đế quốc la mã lụi tàn. Sau đó chịu sự cạnh tranh với các quốc gia khác trong vùng như Pháp quốc, hoà lan và Đức quốc,..vì các quốc gia này có dân số đông hơn Anh quốc. Ngày nay thì Anh quốc te tua vì nạn dân số kém. Các cộng đồng di dân khá đông. Mình về thăm Luân Đôn phải thất kinh vì đi ngoài đường thấy các chủng tộc từ Ấn Độ và Pakistan hay Trung Mỹ rất đông.


Có thể nói ảnh hưởng của văn hoá của Anh quốc rất sâu rộng trên thế giới hay Bắc Mỹ như Gia-nã-đại, Hoa Kỳ nói riêng. Các luật dân sự của các quốc gia này, đều dựa theo luật pháp của Anh quốc thậm chí đến các quốc gia từng bị đô hộ như ấn độ, Pakistan, hay các nước Phi Châu, Uc Đại Lợi, Tân Tây lan,… hôm nay mình phải đi thị thực chữ ký một tờ giấy cần để gửi về Cali cho một vụ mua nhà. Mình tưởng như ở Hoa Kỳ nên gọi một tiệm UPS gần khách sạn, mới khám phá ra luật dân sự sử dụng ở đảo này theo luật của Napoleon xưa kia, chỉ có luật sư mới có quyền thị thực chữ ký, tốn nhiều hơn. Chán Mớ Đời 


Song song với các cuộc chia sẻ văn hoá, các cuộc tàn sát đầm máu tàn bạo của các thực dân Anh quốc khi đánh chiếm các nước. Sự kỳ thị chủng tộc được áp dụng triệt để không những với các người da màu mà thậm chí đến các người da trắng ở các thuộc địa của họ như Ái NHỉ Lan, Tô Cách Lan,… cũng không thoát khỏi sự kỳ thị này, dân chúng vẫn căm thù người Anh quốc. Có anh bạn, gốc Ái Nhỉ Lan đem vợ con di dân sang Hoa Kỳ vì không muốn con anh ta lớn lên bị người Anh quốc khinh thường như anh ta đã từng trải nghiệm. Vấn đề là người ái nhỉ lan di cư, học từ kẻ đô hộ mình nên khi xưa, họ rất kỳ thị các người đến từ Ý Đại Lợi,…mà trong cuốn truyện Bố Già, có kể vụ mấy tên ái nhỉ lan hành hung cô gái gốc ý, ra toà được tha bổng nên phải nhờ đến Don Corleone ra tay, khệnh mấy tên ái nhỉ lan, quẹo tay què cẳng. Mình có xem phim tài liệu về cảnh sát Mỹ khi xưa đa số là Ái Nhỉ LAn tìm kiếm dân Ý Đại Lợi,…


Ngày nay, ta thấy các cuộc hôn nhân ngoại chủng rất nhiều, cho thấy sự kỳ thị chủng tộc đã bớt nhiều. Có cuốn phim của ông Sydney Poitier nói về vụ này, cô con gái dẫn về anh bạn trai gốc da đen, đã giúp người Mỹ có cái nhìn thoáng hơn.


Nhìn lại thì thấy người Anh quốc đã chia sẻ kỹ thuật, cách thức tổ chức kinh tế, luật lệ và anh ngữ trong đế chế của họ. Nhiều quốc gia không có chữ viết hay có nhiều phương ngữ nên anh ngữ đã giúp họ thống nhất. Nếu so sánh người Pháp và người Anh quốc thì có một điều khi họ rút lui thì các nước được bảo hộ bởi người Anh quốc ít đánh nhau hơn các nước bị pháp đô hộ. Nếu không kể các cuộc chinh phạt tàn ác của người Anh quốc thì có thể nói là sự đóng góp của họ cho thế giới rất lớn, sau đế chế lA MÃ. Hôm nào mình sẽ kể vụ người Pháp đô hộ người Việt là cái xui của nước mình. Nếu được người Anh quốc thì có lẻ Việt Nam sẽ không có cuộc chiến uỷ nhiệm từ 1954 đến 1975.


Chúng ta học lịch sử của kẻ bị trị nên chửi bới kẻ đô hộ mình nhưng ngày nay người ta chứng minh là đế quốc Anh được thành hình giàu có nhờ các cuộc cách mạng kỹ thuật của họ chớ các nước thuộc đế chế của họ đóng góp rất ít. Cá nhân hay các công ty tư nhân có thể làm tiền nhiều tại các thuộc địa nhưng mẫu quốc không hưởng lộc được nhiều, thậm chí cũng phải chi thêm. Tương tự ngày nay, các công ty Mỹ làm ra tiền nhiều tại các quốc gia khác nhưng Hoa Kỳ đâu có sơ múi gì cả vì họ không đóng thuế tại Hoa Kỳ, vì cơ sở làm ăn được thành lập tại các quốc gia không phải đóng thuế. Apple, Amazon làm biết bao nhiêu tiền hàng năm nhưng không đóng thuế tại Hoa Kỳ cũng như các nước khác. Nay có lẻ bị thay đổi.


Đọc tài liệu tây về xây dựng Đà Lạt thì Pháp quốc tốn rất nhiều tiền để thành lập thành phố nghỉ dưỡng và thủ đô tương lai của Đông Dương của họ. Họ hết tiền, muốn bỏ nhưng may thay đệ nhất thế chiến xẩy ra khiến người Pháp ở đông Dương không về nước được khi nghỉ hè nên bò lên Đà Lạt và từ đó họ phải tiếp tục phát triển thêm nhưng được vài chục năm sau phải bỏ của chạy lấy người về pháp.


Có vấn đề đáng nhắc đến là người Anh quốc chiếm đóng các đất nước khác, các nước này học được cách sử dụng kỹ thuật mới để phát triển. Ngoài ra họ đã cho di chuyển các người dân sở tại đến các thuộc địa khác như người ấn độ đến Phi Châu, người Tàu đến mã Lai… hay người Tô Cách Lan, Ái NHỉ Lan đến, Hoa Kỳ, Gia-nã-đại, Úc Đại Lợi, Tân Tây Lan. Các cuộc di dân này giúp các nước phát triển nhanh và xoá đói giảm nghèo ở các nước như ấn độ,…


Vào thế kỷ 20, có đến 1 tỷ người nói anh ngữ, giúp họ có thể truyền đạt được vì phương ngữ của họ rất khó học và truyền đạt. Còn ngày nay, người không biết anh ngữ là được xem mù chữ.


Xem lịch sử thì chúng ta có thể ước mơ về tương lai. Điển hình xứ Hy Lạp và LA MÃ rất hiện đại, và mạnh về kinh tế và kỹ thuật so với Anh quốc, Bắc Âu nhưng 1 thời gian sau đế chế của họ tàn rụi vì nhiều lý do. Sau đó các nước bị trị, đô hộ lại vươn lên nhờ học hỏi ở những kẻ đô hộ mình về kỹ thuật, kinh tế,…


Vào thế kỷ 19, 3 quốc gia: Anh quốc, Hoa Kỳ, và Đức quốc sản xuất 2/3 tổng số hàng hoá sử dụng trên thế giới. Đến cuối thế kỷ 20 thì 17% dân số thế giới sản xuất hơn 80% hàng hoá thế giới. Do đó chúng ta có thể giải thích sự chênh lệch về sự bất bình đẳng về lợi tức trên thế giới. Thống kê cho biết là vào năm 1994, cộng đồng người Tàu hải ngoại với 34 triệu người tạo dựng tài sản tương đương với 1 tỷ người Tàu tại Trung Cộng. Mình nhớ khi ở Pháp, họ cho biết số bác sĩ gốc việt tại pHáp đông hơn số bác sĩ hành nghề tại Sàigòn.


Mình học lịch sử sơ sơ khi xưa, cho rằng các đế quốc chiếm đóng các nước khác, ăn cướp tài nguyên,… các sử gia vẽ chủ nghĩa đế quốc là cách chuyển giao tài sản từ một nước bị trị đến một nước đô hộ. Vấn đề là khi các đế chế tàn lụi thì theo nguyên tắc này thì các nước bị trị, đánh đuổi được thực dân sẽ giàu to lên vì của cải, tài nguyên cua họ không bị cướp nữa. Người ta lại thấy khi các nước này dành lại độc lập thì kinh tế te tua, dân chúng đói khổ hơn trước.


Người ta lý giải là người dân địa phương chưa đủ trình độ để quản lý nền kinh tế của thực dân bỏ lại. Cứ lấy thí dụ Nam Phi, Rhodesia,..khi người da trắng trao quyền hành lại là kinh tế sụp đỗ. Điển hình kinh tế Việt Nam sau 1975, te tua dù đã không còn tiếng súng. Thiên hạ thà chết ra đi để tìm đường sống. May sau này họ cho người ngoại quốc đầu tư mới giúp người Việt có công ăn việc làm. Các ông chủ đại hàn, tàu thay thế các ông tây bà đầm khi xưa. Thậm chí ông tây bà đầm còn đối xử người Việt tử tế hơn mấy anh ba tàu hay hàn quốc ngày nay. Nghe kể hiện nay, có đến 90,000 Hàn kiều tại Việt Nam và 90,000 Việt kiều tại Nam Hàn. Vấn đề là người Việt tại Nam Hàn, ở lậu, đi làm công cho người hàn những việc mà dân họ chê trong khi Hàn kiều tại Việt Nam là ông chủ các xí nghiệp tại Việt Nam. Khi xưa, Nam Hàn nghèo đến độ phải gửi lính sang Việt Nam đánh nhau để Mỹ trả tiền, giúp họ phát triển.


Ông John Stuart Mill giải thích lý do các quốc gia bị can qua làm tan nát nhưng sau đó họ vẫn xây dựng lại nền kinh tế của họ nhanh chóng. Điển hình Đức quốc và Nhật Bản sau 1945. Ông ta cho rằng điểm quan trọng là Vốn Văn Hoá (cultural capital). Nếu vốn con người không bị tàn phá thì sự đổ nát của chiến tranh sẽ được xây dựng lại.


Ông ta lại nói có “negative human capital” , không biết dịch ra sao qua việt ngữ, dưới dạng tiêu cực sẽ khống chế, cản trở những vốn văn hoá xây dựng lại sự đỗ nát. Việt Nam có chế độ lý lịch rất đánh ghi nhớ. Ông Đào Duy Từ, học giỏi nhưng vì con phường chèo, được xem là xướng ca vô loại nên không được đi thi. Bà mẹ hứa với ông cán bộ trong làng sẽ lấy ông ta với điều kiện, nhận ông con làm con nuôi, đổi họ. Ông Đào Duy Từ đậu cao nhưng bà mẹ dỡ chứng không chịu ái ân. Thế là cà cuống đau quá, đem tố giác thế là ông Từ bị CHúa Trịnh lột đai, đuổi về làm ruộng. Thế là ông này vượt biên xuống miền nam, phò chúa Nguyễn, giúp triều đình Nguyễn đứng vững đến 1945.


Sự hãnh diện về chủng tộc, phe phái, bản thể thường được xem là yếu tố chính để phát triển nhưng có những quốc gia chủng tộc giác ngộ cách mạng về sự thụt hậu của họ và mắc cỡ đã giúp họ thay đổi. 


Điển hình hòa xứ Tô Cách Lan, không bị người La MÃ chiếm đóng vì xa nên vẫn ở trạng thái không thay đổi, lạc hậu vì không có sự cọ sát với nền văn minh La Mã như Anh quốc. Đến khi họ bị người Anh quốc đô hộ thì mới khám phá ra sự tuột hậu của họ nên dân chúng tìm cách học hỏi từ người Anh quốc, giúp phát triển xứ này, chạy theo Anh quốc khiến đất nước họ sản xuất ra nhiều nhân tài vào thế kỷ 19.


Tương tự, 1 thế kỷ sau, Nhật Bản với chế độ bế môn toả cảng, cảm thấy thua kém người da trắng đã giúp xứ họ tiến nhanh đến nổi có thể thắng cả hải quân Nga Sô vào năm 1905 khiến người Việt tìm đường chạy qua Nhật Bản để học với chương trình Đông Du. Người Pháp đang đô hộ, dạy chúng ta thì không chịu, lại chạy qua bên anh Nhật Bản để học những gì họ học từ người da trắng. Chán Mớ Đời 


Trung Cộng mang mặc cảm bị người tây phương cai trị nên đã ra sức phát triển xứ họ từ 30 năm nay. (Còn tiếp)


Nguyễn Hoàng Sơn 





Sự bất bình đẳng trong xã hội

 Cứ mỗi lần đến mùa bầu cử là các ứng cử viên sử dụng ngôn từ bất bình đẳng về lợi tức giữa giới tài phiệt và người Mỹ nghèo để kiếm phiếu rồi sau khi đắc cử họ bị bệnh trả nhớ về không cho đến mùa bầu cử sau. 

Các người được xem là anh hùng đấu tranh giai cấp như bà pelosi có tài sản trên 600 triệu, bà Feinstein là tỷ Phú, chồng bà ta như được phép lạ thắng vụ đấu thầu đường xe lửa cao tốc Nam Bắc tiểu bang Cali. Ông Obama khi chưa làm thương nghị sĩ thì theo hồ sơ thuế, hai vợ chồng làm chưa tới 200,000/ năm. Nay tài sản lên mấy trăm triệu. Nghèo nhất quốc hội là ông thượng nghị sĩ Sanders chỉ có 3 triệu. 


Buồn đời khiến mình nhớ khi xưa, ông Tây dạy sử địa, giảng về cuộc cách mạng long trời lở đất ở Pháp. Hôm trước ông ta ca tụng mấy ông như Robespierre và Danton là những nhà cách mạng tiên phong rồi tuần sau lại kêu mấy ông này là phản cách mạng khiến mình chới với, không biết đâu là bến bờ.

Ông ta kêu học trò về đọc truyện của Balzac, Zola, Hugo đủ thứ để hiểu về cách mạng. Dạo ấy sách Tây bán ở tiệm sách Hoà Bình và Liên Thanh rất ít lại đắt tiền nên chỉ nghe nhưng không đọc. Sau này nhờ trời được đi Tây nên lò mò vào thư viện để đọc, để có chút vốn văn hóa Tây mà nói chuyện với Tây. Mới hiểu lý do tây con thích xã hội chủ nghĩa.

Lò mò đọc thử ông Thomas Mathus nói về nhân số thế giới mà năm lớp 12 có học thì được biết Pháp quốc dạo đó có vấn đề dân số trước cuộc cách mạng. 


Năm 1700, dân số Pháp quốc có 20 triệu người và gia tăng đến 30 triệu dân trong vòng 80 năm. Người ta giải thích dân số gia tăng tạo ra nạn đói nghèo. Nghèo đói sinh ra cách mạng. 


Theo hồi ký của ông người Anh quốc tên Arthur Young đi du lịch ở Pháp quốc trước cuộc cách mạng 1789 thì người Pháp rất nghèo đói, nhất ở thôn quê và có thể đưa đến bạo loạn. Ông ta tin rằng chỉ có thể chế chính trị như Anh quốc mà giới quý tộc và giới thường dân có thể ngồi chung ở quốc hội thì mới có khả năng phát triển trong hòa bình. 

Sau cách mạng thì ông thần napoleon đem quân đi chinh phạt khắp nơi, nướng mấy triệu đàn ông pháp nên dân số Pháp quốc ngang ngửa cùng thời với Nhật Bản nay thua xa thêm ngày nay dân pháp không thích đẻ thế là xong om. Dân Tây trong tương lai là rệp, là mít, là châu phi chớ gốc chính con gà gaulois thì sẽ biến mất. 


Có một kinh tế gia có nhiều ảnh hưởng ở thế kỷ 19, tên David Ricardo, gốc do thái người Bồ Đào Nha cho biết sự nguy hiểm lâu dài khi dân số gia tăng, đất thì thuộc vào tay các địa chủ và tá điền phải thuê đất để canh tác. Từ đó lợi tức càng ngày càng lọt vào tay địa chủ và tá điên càng ngày càng cùng đinh.

 

Khi viết các nguyên lý về chính trị kinh tế và thuế vụ, ông Ricardo không ngờ sự phát triển kỹ thuật và cuộc cách mạng kỹ nghệ vào những thập niên tới. Cách mạng kỹ nghệ đã thay đổi văn hoá, kinh tế ở thôn quê, và tá điền trở thành nhân công trong xưởng máy hay hầm mỏ, không lệ thuộc vào địa chủ nữa.


Khi ông Karl Marx viết bản tuyên ngôn cộng sản thì đất của địa chủ không còn được tá điền mướn nữa như ông Ricardo tiên đoán. Ông ta dựa trên các yếu tố mà các nhà văn như Honore Balzac, Victor Hugo miêu tả trong các tác phẩm của họ. Một học sinh trung học, được giảng dạy văn chương, đọc các tác phẩm của họ thì chắc chắn sẽ xem các ông chủ nhà máy là kẻ thù của nhân dân. Đọc mấy tác phẩm này mình mới hiểu lý do đám bạn học chung ủng hộ Hà Nội. Dạo ấy đảng cộng sản pháp có đến 25% cử tri. Mình nhớ dạo ấy chủ tịch cộng sản pháp tên Georges Marchais cứ lên truyền hình kêu C’est un scandal.


Đất canh tác xuống giá bù lại nông dân vào thành phố để làm việc trong các cơ xưởng dưới những điều kiện tồi tệ như Balzac, Hugo đã kể qua truyện Germinal, les miserables…Trẻ em làm việc trong các hầm mỏ từ 8 tuổi. Tiền bạc tài sản thay vì lọt vào tay các địa chủ lại vào tay các chủ xí nghiệp hầm mỏ. 


Điểm trùng hợp với ngày nay là tiền lương nhân công không gia tăng trong suốt thời gian dài đến cuộc thế chiến thứ nhất. 


Người ta nhận thấy sự chênh lệch giàu nghèo tại Hoa Kỳ được rút ngắn lại khoảng thời gian 1913 và 1948. Lý do là Hoa Kỳ thành lập Quỹ Dự Trữ Liên Bang và đánh thuế lợi tức. Dần dần các luật thuế vụ được ban hành để giúp giai cấp chủ ông đóng thuế ít lại khiến sự mất thăng bằng lợi tức giữa giai cấp bị trị và chủ ông càng ngày càng gia tăng như ông Warren Buffett hay kêu gào ông ta đóng thuế ít hơn cô thư ký. 


Trong thời gian 1913-1948, giới 10% giàu có hàng đầu của Hoa Kỳ đóng góp vào ngân quỹ Hoa Kỳ từ 40-50% và vào thập niên 50 thì chỉ còn lại 30-35% và ngày nay càng ít hơn. Giảm 10% lợi tức quốc gia tương đương với 50% lợi tức của người Mỹ nghèo.


Trong thời gian chiến tranh lạnh, các nước Tây phương sợ bị cộng sản hóa nên đã theo chính sách dân chủ xã hội. Các công đoàn lao động được thành lập để bảo vệ công nhân giúp đời sống công nhân khá hơn. Một ông thợ làm cho một công ty sản xuất xe hơi, có thể nuôi vợ con, sắm được căn nhà và xe hơi. Hình ảnh ấy được quảng bá khắp thế giới như Giấc mơ Hoa Kỳ. 


Khi chế độ liên Xô sụp đổ thì các tay tài phiệt không lo sợ nữa nên lợi tức công nhân cứ ì lì trong khi chủ càng ngày càng được lương cao gấp mấy trăm lần nhân công. Các công nhân của công ty Benz Mercedes, kêu gọi đình công, đòi yêu sách làm 1 tuần 30 tiếng, và nghỉ hè hai tháng. Giới chủ kêu họ sẽ đem nhà máy qua Ba Lan, nhân công rẻ hơn thế là đành bỏ yêu sách cho đến ngày nay.


Ngày nay tài sản lọt vào tay các chủ ông về địa ốc ở thành phố và các chủ mỏ dầu hỏa và khoáng sản dùng cho kỹ nghệ. Dạo mình ở Luân Đôn thì  báo chí kêu la, mấy ông vua ả rập mua hết mấy khách sạn, căn hộ đắt tiền nhất của xứ họ.


Các chủ ông mỏ dầu bỏ tiền mua các bất động sản lớn nhất ở các nước Tây phương. 

Trong 3 thập niên vừa qua, Trung Cộng và các nước Á châu đã thành công trong công cuộc xóa đói giảm nghèo và phát triển, tạo dựng một giai cấp mới. Đâu đâu cũng thấy người Tàu mua bất động sản, nhà máy hay đất đai ở phi châu và các nước Tây phương. 


Việc này khiến các giới Tây phương lo ngại. Họ phải chia xẻ tài sản trên thế giới với các nước khác. 

Mình rất chú ý đến các tài sản của giới giàu có nga la tư bị Tây phương đóng băng. Không biết sau khi chiến tranh Ukraine kết thúc, họ có cướp luôn hay trả lại, hay đền bù chiến tranh. Họ sẽ ghi giá bèo rồi để công ty của họ thầu hết các công trình tái thiết Ukraine. Họ sẽ để Putin yên ổn tại chức, dễ làm việc chớ lộn xộn như Iraq thì khổ. Putin cầm quyền xem tên nào đòi hỏi là cho mò tôm hay nhảy lầu. 


Nay thì chắc chắn cuộc chiến Ukraine đang được thương lượng trong bóng tối như cuộc chiến ủy nhiệm Việt Nam khi xưa. Dân quân Ukraine chết khá nhiều và chưa chắc sẽ được vào NATO hay liên hiệp Âu Châu. Putin lại tiếp tục bán dầu hỏa rẻ cho Tây phương   Xong om


Ông vua Ả Rập Saudi rục rịch bắt tay với Trung Cộng, nga, ấn độ, ba Tây và nam phi để buôn bán dầu hỏa thì như có phép lạ, anh ba tư bắn phá vùng biên giới Saudi và không quân Mỹ đánh bom ở Syria. Ông vua trẻ ả rập kêu cứu Biden, bắt đầu hiểu là ngại vàng của mình phải dựa vào Tây phương và bán dầu rẻ. Trong tương lai gần sẽ đặt mua thêm súng ống Tây phương và trả bằng dầu hỏa rẻ.  CHÁn Mớ Đời 


Nguyễn Hoàng Sơn 

Chuẩn bị đi Nam Cực

 Mình tính sau khi leo Kilimanjaro thì tìm cách leo núi Aconcagua, cao nhất Nam Mỹ. Lò mò nghiên cứu thì thấy phải mất tối thiểu 3 tuần lễ mà tỷ lệ thành công chỉ có 30%. Đọc mấy bờ lốc của những ai đã leo lên được thì thất kinh nên thôi đành hẹn lại kiếp sau. Nếu còn trẻ như thời chưa lập gia đình thì có thể nổi hứng lên được. 3 tuần lễ không tắm, lạnh hơn Kilimanjaro nên hơi ớn. Thấy vùng này có Patagonia dễ đi hơn thêm có Nam Cực.

Buồn đời mình rủ đồng chí gái đi Nam Cực vào đầu năm tới. Cô nàng kêu mới tham gia nhóm ca sĩ viện dưỡng lão nên bận. Mình nói bận thì mình đi một mình như đi Machu Picchu, Peru tháng tư vừa rồi. Thế là cô nàng đành gác mộng làm ca sĩ viện dưỡng lão lại và đồng hành với mình. Mụ vợ kêu không đi thì lỗ.

Dạo mấy đứa con còn nhỏ, cả gia đình có xem cuốn phim do ông tây làm về mấy con Pinguin nên tò mò đi xem

Mình thích đi đây đi đó mà cứ cấn vụ đồng chí gái còn đi làm. Nay mụ vợ đã nghỉ hưu thêm lớn tuổi, sợ vài năm nữa không có sức mà leo núi nên đi. Mụ vợ bận thì mình đi một mình. Tối nay mình bay qua Puerto Rico 1 tuần học từ 8 giờ sáng đến 2 giờ chiều, sau đó hai vợ chồng đi chơi. Cuối cùng mụ vợ kêu phải hát hò gì đó cho mấy người cao tuổi nên mình đi một mình. Luôn tiện trên đường về, ghé Houston thăm vài người bạn Đà Lạt, mới tìm lại được năm nay.

Về hưu, đồng chí gái có đam mê làm ca sĩ viện dưỡng lão nên mình cũng mừng. Cuối tuần đi hát ở mấy viện dưỡng lão, có đông người Việt. Con cháu ít vào thăm, có người Việt vào hát nhạc vàng, Bolero cho họ đỡ buồn xa xứ, xa gia đình. Nay tham gia nhóm hợp ca nào của Trưng Vương, khung cửa mùa đông nên đồng chí gái đi tập hát, về nhà thì hát karaoke, chỉ có mình rữa bát. Chán Mớ Đời 

Vợ về già mà có chí hướng làm ca sĩ thì cũng nên mừng vì giúp đầu óc không bị trả nhớ về không. Cứ tưởng tượng một ngày nào đó, 1 trong hai vợ chồng, người ngơ ngác, người kia ngác ngơ nên cần tranh thủ đi chơi cho nhiều khi còn sức khoẻ.

Mình thấy trên facebook, có một cặp vợ chồng đã viếng Nam Cực nên nhắn tin hỏi tin tức. Chị này sốt sắng chỉ vẻ tàu bè, đủ trò. Mình liên lạc chiếc tàu của công ty Pháp Ponant và đã đặt cọc cho đầu năm 2023.

Tàu nhỏ thì họ cho zodiac, chở mình lên bờ chơi cho vui

Mùa đông của Bắc bán cầu là mùa hè của Nam Bán Cầu nên đi Nam Cực được. Nói là mùa hè nhưng cũng lạnh dưới không độ. Hồi nhỏ học địa lý, ông tây dạy chỉ có 6 châu: Châu Mỹ, Châu Âu, Châu Á, Châu Úc, Châu Đại Dương và Châu Nam Cực. Mình chỉ còn Châu Nam Cực và Châu Úc là chưa bò đến thôi. Tính năm 2023 sẽ đi Nam Cực rồi cuối năm sau mùa hè thì bò đến Châu Úc là xong.

Đi chơi ở âu châu hay phi châu thì dễ lên chương trình. Mình chỉ viết ra những nơi muốn thăm viếng rồi hỏi các công ty du lịch sở tại lên chương trình cho mình. Họ đón phi trường rồi cho tài xế và hướng dẫn viên đón mình hàng ngày chở đi chơi. Thoải mái.


Còn đi Nam Cực thì phải đi du thuyền mà cả đời mình chỉ mới đi lần đầu du thuyền khi viếng thăm Ai Cập vừa qua. Du thuyền này thì cũng nhỏ bé, lướt trên sông Nile, không có sóng nhiều. Đi Nam Cực mà đi tàu lớn thì họ không cho đổ bộ vì đông người, đậu xa bờ còn đi tàu nhỏ dưới 200 người thì được lại gần bờ để đổ bộ.

Trong đời mình chỉ đi tàu trên biển được 2 lần. 1 lần từ Hy Lạp qua đảo Crete và một lần đi tàu từ Pháp qua Ma-rốc. Đi qua đảo Crete trên Địa Trung Hải thì có mua vé cabin, nên lên tàu ban đêm, uống thuốc say sóng rồi ngủ đến sáng. Còn đi qua Ma-rốc thì sinh viên không có tiền chỉ mua được một cái ghế ngồi. Vừa lên tàu là mình chạy vào cầu tiêu nôn ói ra hết món Bouillabaisse vừa ăn trong tiệm. Mùi dầu Diesel chạy máy làm ói ra. Từ đó mình sợ đến già không dám đi du thuyền.

Tháng 12 này, mụ vợ năn nỉ mình đi chơi du thuyền qua Mễ với mấy người bạn nào của mụ ở Seattle. Thương vợ thì đi chớ mình cũng ớn ba cái vụ đi tàu. Mình ngại nói chuyện với người lạ, chồng của mấy bà bạn của vợ vì không biết uống rượu. Đồng chí gái đi thăm bạn ở Seatle nên có quen mấy người trên đó và họ rủ đi Mexico. Toàn là những nơi mình đã đi mấy lần rồi. Mấy người bạn đồng chí gái chưa bao giờ đi Mexico. Mình có kể khi xưa đi Mexico, hàng năm vì miễn phí đến khi mấy đứa con kêu ớn xứ burrito nên ngưng.

 Đi Ai Cập vừa qua, trên thuyền cứ ăn và ăn nên hơi ớn. Chắc phải nhịn ăn một tuần trước khi lên tàu quá.

Trở lại vụ Nam Cực. Mình lên mạng của công ty pháp có chiếc tàu như chị trên nhóm Salut les copains cho biết. Thấy hấp dẫn vì trên tàu nói tiếng tây và đồ ăn tây. Mình gọi điện thoại của cô bán vé mà chị ta nhờ khi viếng vào năm 2018. Chắc covid nên cô ta bỏ nghề nên mình hỏi lòng vòng và có để lại email trên trang nhà của công ty.

2, 3 ngày sau thì có người trả lời từ công ty Ponant và các công ty du lịch khác. Mình đoán là công ty đưa email của mình cho mấy công ty du lịch để họ liên lạc. Mình có hỏi một công ty du lịch, địa chỉ tại thành phố của mình nhưng cũng hết làm du lịch, gặp một tên Mỹ thì hỏi vụ đi Nam Cực. Hắn lấy email mình rồi nói sẽ gọi lại. Hôm sau thì có tên gốc Việt gọi mình khiến mình ngạc nhiên. Chắc là họ thấy họ Việt Nam nên đưa cho nhân viên người Việt.

Mình nói trễ rồi vì đã giữ chỗ rồi. Hắn kêu không sao, cứ để hắn chuyển qua hắn rồi sẽ cho mình $200 sau khi đi về. Mình nghĩ bà kia ở bên Tây, không quen, nay có người Việt thì để cho ông ta ăn tiền huê hồng. Mình đồng ý thì anh chàng gửi email kêu đóng tiền hết thay vì như 20% trên trang nhà của công ty hay bà đầm nào đó đã đặt chỗ cho mình. Anh ta kêu là công ty bảo vậy.

Mình cảm thấy khó chịu vì anh chàng chơi không theo bài bản nên gọi lại bà kia. Bà ta đặt lại chỗ cho mình và lấy đặt cọc 20%. Mình gửi email cho anh ta, cảm ơn đã bỏ thời gian nhưng cuối cùng mình chọn theo công ty vì đặt cọc có 20%. Anh ta gọi lại kêu, không sao cứ chuyển đặt cọc qua anh ta. Mình nói cảm  ơn. Chán Mớ Đời. 

Đây là bản đồ hành trình. Sẽ bay từ Cali đến thủ đô A Căn Đình, Buenos Aires . Từ đó sẽ bay đến Ushuaia, xem như mũi Cà Mau của xứ này. Từ đó lên tàu để theo hành trình như trên.

Hành trình sẽ mất 11 ngày. Lên tàu từ mũi Ushuaia rồi vượt qua Drake Passage rồi đến mấy cái đảo nhỏ, vòng vòng, sáng cho mình đổ bộ vào bờ, đi vòng vòng tạo dáng xeo phì cho tiêu cơm rồi lên tàu ăn tiếp. Chán Mớ Đời 

Mình chỉ sợ vụ tàu đi qua eo biển Drake. Nghe nói là chỗ này sóng to lắm. Hên thì không bị sóng còn xui là chắc ói ra mật. Mình tính bay qua eo biển này cho chắc ăn nhưng lại nghe nói nếu thời tiết xấu thì không có chuyến bay. Thêm đi có đồng chí gái, cùng một lứa bên trời lận đận, nôn ói có nhau, tha hồ xeo phì tạo dáng, đầy kỷ niệm chung. Chỉ biết vái trời. Nhất là mua thuốc say sóng. Vào phòng uống rồi ngủ tới khi nào khoẻ thì ra.

Mình muốn viếng đảo Falklands nơi mà quân đội  A Căn Đình chiếm đóng rồi bà Thatcher đem quân đánh tơi bời hoa lá nhưng không có thì giờ vì tháng 2 mình về Việt Nam leo động Sơn Đồng. Thôi để lần sau nếu đồng chí gái thích thì đi lại vùng này.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 




Tài phiệt và chính trị Hoa Kỳ

 Hôm qua, đi bầu dù biết người mình bầu sẽ không đắc cử. Xem như đi bầu tượng trưng, lá phiếu mình nói lên sự phản đối với tình hình chính trị tại Hoa Kỳ nhất là tại Cali. Lý do là chính trị Hoa Kỳ đều do mấy tên tài phiệt cầm đầu, lũng đoạn. Bầu bí cho có vẻ dân chủ. Bầu cử là sân chơi của mấy tên tỷ phú người Mỹ, thậm chí cả thế giới và các chính phủ ngoại bang. Tỷ phú, lúc đầu họ mua du thuyền, máy bay riêng nhưng mau chán nên nhảy vào trò chơi bầu cử, vừa được trừ thuế vừa được lợi. 

Các chính trị gia cần tiền để tranh cử, nhận tiền của mấy tên tỷ phủ thì khi đắc cử, phải trả lễ, gấp mấy trăm lần số tiền mà mấy tên tài phiệt bỏ ra. Cơ quan bất vụ lợi Open Secrets cho biết năm nay, số tiền chi phí cho bầu cử lên đến 167 tỷ đôla so với năm 2018 chỉ có 14 tỷ Mỹ kim. Kinh

Đi ra khỏi Hoa Kỳ thì mới thất kinh. Trung Cộng chiếm thị trường của Hoa Kỳ và tây phương. Hy vọng sau vụ Ukraine, thiên hạ quay đầu về với tây phương. Nếu không thì Trung Cộng sẽ chiếm lĩnh toàn cầu trong nay mai. Ta thấy Đức quốc chửi bới Trung Cộng, tuần rồi thủ tướng Đức quốc phải thân chinh sang Trung Cộng để thương lượng, bộ trưởng tài chính của Đức quốc, cúi rập người chào Tập thị.

Các tỷ phú bỏ ra cả tỷ đôla cho cuộc bầu cử này theo cơ quan American for Fairness. 18 tỷ phú đóng góp nhiều tiền là đảng Cộng hOà, trên 200 triệu Mỹ kim so với tỷ phú ủng hộ Dân Chủ như ông Soros bỏ ra $180 triệu cho các ứng cử viên Dân Chủ.

Trên thực tế tiền của mấy tài phiệt cho bầu cử còn nhiều hơn vì họ đóng góp tiền vào các tổ chức 501(c), không bao giờ báo cáo tên các người cho tiền. American For Tax Fairness cho biết nếu cuộc chơi Dân Chủ cho công bằng thì phải hạn chế tiền đóng góp của mấy tên tài phiệt.

Khi xưa, Hoa Kỳ là vùng đất hứa, vùng đất của cơ hội nhưng ngày nay là vùng đất chính trị của những kẻ giàu có. Chính trị gia cần tiền bạc của mấy tài phiệt để đắc cử, sau đó thì phải trả ơn, bằng cách đề cử các đạo luật mà do chính các tay tài phiệt, nhờ luật sư viết để mấy đại biểu trình bày rồi bầu chọn. Do đó bao nhiêu năm nay, chả bao giờ thay đổi.

Họ bày trò qua giới truyền thông để người Mỹ tranh luận chửi bới nhau, để họ quảng cáo kiếm tiền. Ngày nay, lên mạng thấy thiên hạ tin vào những fake news để choảng nhau. Kỹ thuật toán biết ai ủng hộ Cộng Hoà, ai ủng hộ Dân CHủ hay trung lập là họ bắn các tin tức đa số là fake news vào tài khoản của người Mỹ. Khi mở tài khoản ra, người Mỹ thấy tin tức này thì tin ngay rồi tải lại rồi thiên hạ nhảy vào chửi bới. Thậm chí người ngoại quốc làm tiền nhiều nhờ tạo ra những fake news từ các xứ như Nga, Croatia,…

Mình nhớ có lần mua một căn nhà tại Garden Grove. Chủ nhà biến thành một phòng mạch y khoa trên 40 năm. Khi về hưu thì bán nhưng không ai mua. Mình muốn đổi thành nhà cư ngụ lại. Chạy lên thành phố thì họ bảo đặt cọc $5,000 để hội đồng thành phố xét xử 6 tháng sau. Chưa chắc sẽ được chấp thuận. Mình hỏi chủ nhà, chủ nhà gọi lại 5 phút sau đó. Kêu thứ 4 tuần sau, đem bản vẽ lên thành phố, gặp mặt tên trưởng phòng vào lúc 10:00 sáng. 

Tuần sau, mình đem bản vẽ lên, gặp tên trưởng phòng Planning của thành phố. Vừa bắt tay xong, hắn kêu tên doạ mình đóng $5,000 và 6 tháng chưa chắc được chấp thuận. Tên này đóng dấu cái rầm, ghi vào sổ. Chả cần đóng $5,000 hay đợi 6 tháng, có giấy phép đổi thành nhà cư ngụ. Lý do chủ nhà là bạn của city manager. Chỉ cần một cú điện thoại đã thay đổi đời Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen. Xong om

Một lần khác, một khách hàng kêu vẽ lại căn nhà vì tên con rể làm thêm chi đó. Hẹn với chủ tịch thành phố. Ông này đến với hai tên của Planning và Building department. Hai tên này làm khó dễ mình nên báo lại cho chủ nhà. Chủ nhà hẹn với thị trưởng, có mặt hai tên này. Thị trưởng kêu ông chủ nhà là nhân viên cao cấp CIA thế là chả cần vẽ véo gì, được đóng dấu cái rụp.

1 lần khác, mình thấy một nghị viên thành phố Westminster, đến thành phố Garden Grove với hai tên người Việt khác. Đã lấy hẹn trước, mọi việc được chấp thuận ngay, chả cần đợi chờ gì cả. Xứ này cũng tham nhũng ná thở. Chỉ cần cúng tiền vào quỹ tranh cử là xong. Như hai vợ chồng Clinton có foundation, có tiền trên 2 tỷ đôla. Chán Mớ Đời 

Cuộc bầu cử năm 2020, các tài phiệt bỏ ra đến 3 tỷ Mỹ kim, 53% cho Dân chủ và 47% cho Cộng Hoà. Thượng nghị sĩ Kyrsten Sinema, Arizona, nhận được 2.3 triệu Mỹ kim từ đầu tư và đã ủng hộ bỏ phiếu cho đạo luật Inflation Reduction Act của ông Biden, giúp các công ty lớn trở nên lớn hơn, khổng lồ hơn như JP Morgan, Blackrock, Blackstone, KKR,…trong khi nhân công tại Hoa Kỳ càng ngày càng chới với vì lạm phát.

Thượng nghị sĩ Chuck Schumer nhận $1.28 triệu từ các người đóng góp vào quỹ bầu cử để đề luật cho tiền các chương trình về khí hậu. Luật này sẽ tốn $300 tỷ đô la thuế của người Mỹ trong vòng 10 năm tới, để trả tiền cho những công ty lớn về môi trường. 

Có một công ty tên là American Investment Council cho biết bà thượng nghị sĩ Sinema đóng vai trò rất quan trọng trong vụ biểu quyết luật về đầu tư như ngầm nói bà ta nên im lặng để tiếp tục nhận tiền từ các đầu tư. Các đại biểu quốc hội được biết trước tin tức công ty nào lên và sụp tiệm nên bán hay mua trước. Có luật cấm vụ này nhưng vẫn thấy họ làm như điên. Do đó có nhóm tài chánh, cứ theo dõi mấy địa biểu quốc hội mua hay bán cổ phiếu công ty nào là họ làm theo, kiếm khủng tiền.

Báo Wall Street Journal và New York Times đều đăng tin về bà nghị sĩ này, rất quan trọng cho các luật được thông qua, giúp các công ty tài chánh tránh bị đánh thuế cao và khấu hao tài sản nhanh. Chỉ đóng 15% thuế hàng năm nếu khấu trừ trên 1 tỷ đô la hàng năm thay vì 21%.

AdImpact cho hay bầu cử vừa qua tốn 9.7 tỷ Mỹ kim. Năm 2018 thì có 4 tỷ Mỹ kim và từ năm 2021 đến nay, các công ty tài chánh đã chi cho các quỹ bầu cử đến $610 triệu đôla.

Ông Robert Reich, bộ trưởng lao động dưới thời Bill Clinton, kêu là một “PURE SCAM”. Ông này có viết mấy cuốn sách khá hay, ông ta chửi vợ chồng Clinton quá cở dù khi xưa là bạn. Ông ta là Rhodes scholar, đi cùng thuyền với Bill Clinton sang Anh quốc. Các công ty tài chánh này dùng tiền người khác để đầu tư, không lo sợ thua lỗ, lại đóng thuế ít. Obama, Trump, Biden đều hứa cuội sẽ dẹp cái loopholes nhưng tại sao họ không dẹp. Tiền Nhiều. Bà thượng nghị sĩ chả đấu tranh gì có lợi cho dân tình ở Arizona, chỉ có những tên tài phiệt là vui vẻ chúc mừng nhau.

Năm 2017, ông Trump ra luật thuế để giảm cho người Mỹ. Trên thực tế người Mỹ trung bình vẫn đóng thuế kinh hoàng trong khi 82% dân giàu có hưởng lợi được từ thuế này.

Trong đạo luật Inflation Reduction Act, bà Sidema kêu phải loại bỏ phần đánh thuế 37% các tay tài phiệt xuống 20%, trước khi bà ta bỏ phiếu. Vụ này làm chính phủ Hoa Kỳ mất thu nhập từ thuế đến 14 tỷ Mỹ kim trong 10 năm tới. Bà này nhận $2.2 triệu từ năm 2016, khi còn là dân biểu, để bỏ điều khoản 1% thuế cho các công ty mua lại cổ phiếu của công ty của họ khiến các công ty như Apple Google,…tha hồ mà mua cổ phiếu của họ lại, chỉ trả 1% thuế lợi tức. Sau đây là các công ty mua lại cổ phiếu của họ năm vừa qua, chỉ trả 1%. Thí dụ một công ty ra IPO mỗi cổ phiếu là $50, sau mấy chục năm lên được $2,000, đóng thuế là 20% nhưng nêu sâu lại thì đóng có 1%

  • Apple: $91.3 billion.
  • Alphabet: $54.5 billion.
  • Meta: $53.2 billion.
  • Microsoft: $32.7 billion.
  • Bank of America: $21 billion…..

Các lobbyists về thuế vụ đông gấp mấy lần đại biểu quốc hội. Những nhóm này chỉ bảo vệ quyền lợi những tài phiệt còn dân ngu khu đen như mình thì chỉ có còng lưng ra mà đóng thuế. Người ta kêu ông Trump cho công khai hoá hồ sơ thuế của ông ta nhưng đến nay, ông ta chả thèm đưa.

Cơ quan thuế vụ, gửi thuế cho dân bình thường, kêu là thiếu $1,700 thì ai nấy đều gửi ngân phiếu thay vì bị cơ quan này hành. Xong om

Đi các nước khác thì Hoa Kỳ vẫn là số 1 để sinh sống. Chính trị tại thành phố, địa phương thì mình có thể bầu bí được nhưng ở tầm Quận trở lên thì bắt đầu khó.

Có người sinh sống ở Úc Đại Lợi, có cho biết như sau thấy đặc biệt nên tải lên đây.


Mỹ bầu cử người dân không bắt buộc phải bỏ phiếu, bầu bán hoàn toàn tự nguyện, không ưa thì nằm nhà ngủ - ngược lại xứ Úc không đi bầu phải có lý do, phải làm đơn xin phép - đi ngoại quốc, đi chơi xa cũng phải đi bầu, nằm nhà thương cũng có thùng phiếu mang đến cho mình bầu - không đi bầu sẽ bị phạt tiền $50 - khi bầu xong tất cả các lá phiếu đều được đếm, phiếu bầu qua bưu điện được đếm cho đến hai tuần sau khi ngày bầu cử, không sót một lá nào.


Ở Úc bầu cử kinh khủng lắm, ở đây bạn phải bầu cho tất cả các ứng cử viên có tên trên lá phiếu theo thứ tự từ 1 là người muốn nhất cho đến hết, không được bỏ sót một người nào - thí dụ vùng của bạn có 5 người ra ứng cử thì bạn phải bầu từ 1 đến 5 từ người mình ưa nhất cho đến người mình không ưa - khi đếm phiếu họ sẽ đếm số 1 trước sau khi đếm lần thứ nhất họ sẽ loại bỏ ứng cử viên có ít người bầu số 1 nhất, phiếu bầu cho người này sẽ được đếm lại để chia số 2 cho những người ứng cử viên còn lại, sau khi đếm lại lần thứ 2 ứng cử viên về hạng chót sẽ bị loại và cứ thế tiếp tục cho đến khi chỉ còn hai ứng cử viên- người được nhiều phiếu nhất sẽ trúng cử - bầu cử hoàn toàn bằng giấy bút, không sữ dụng máy bầu cử hay đếm phiếu - sự lựa chọn của bạn sẽ được tôn trọng tới mức tối đa. 

Trên là áp dụng cho việc bầu cử liên bang (federal election) trong các cuộc bầu cử Tiểu bang có nhiều tiểu bang  đơn giản hoá việc bầu bán bằng cách cho phép bạn không cần phải bầu cho tất cả mà có thể chỉ bầu cho ít nhất là 1 người - sau khi đếm xong lá phiếu của bạn sẽ “chết” nghĩa là không còn được đếm nữa nếu người bạn chọn không về được hạng 1 hay 2. Vì lối bầu cử này nên kết quả phải chờ ít nhất 2 tuần sau - sau khi tất cả phiếu kể cả những phiếu bầu trước (pre-poll) hay phiếu bầu qua bưu điện (postal votes) được đóng dấu trước hoặc đúng ngày bầu cử đếm xong. 

Kết quả bầu cử  liên bang sẽ do uỷ ban bầu cử quốc gia (Australian Election Commission) chứng nhận và tuyên bố - bầu cử tiểu bang nào thì do uỷ ban bầu cử của  tiểu bang đó chứng nhận (State Election Commission) 

Các Uỷ Ban Bầu Cử hoàn toàn độc lập không do chính quyền điều hành cho nên không bao giờ có vấn đề gian lận hoặc bầu giả dối - ai đi bầu nhiều lần sẽ bị trừng trị nghiêm khắc - phạt tiền và có thể bị bỏ tù (khi bạn bầu xong tên của bạn sẽ bị loại trong danh sách cử tri - dĩ nhiên nếu bạn bầu qua bưu điện bạn làm đơn xin phép đề được gởi phiếu trắng và bạn phải ghi rõ tên tuổi của mình) - Cần cũng nói thêm những lá phiếu không hợp lệ (informal) thí dụ bầu phiếu trắng, viết thêm trên lá phiếu hoặc bầu thiếu người trong cuộc bầu cử Liên bang, vv  sẽ bị loại bỏ, không được đếm.

Dân chủ là mình muốn đi bầu hay không là quyền của mình nhưng đứng trên phương diện khác, bắt phạt nếu không đi bầu là cũng có cái lý..

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 





Những nguy cơ khi sống lâu tại Hoa Kỳ

 Dạo mình mới sang Hoa Kỳ, thấy mấy người đồng nghiệp lớn tuổi lo ngại về quỹ hưu trí. Họ nói đến ERISA và luật Revenue Act, thành lập 401(k) đã thay đổi các quỹ hưu trí của công ty tư nhân nên người Mỹ lo ngại về hưu trí. Các công ty có quỹ hưu trí cho các nhân viên đã về hưu khiến họ phải phá sản như Sears, các công ty sản xuất xe hơi như GM, Ford,..đã không có tiền bạc để phát triển các loại xe mới, mất địa vị thương trường trên thế giới so với xe Nhật Bản và Nam Hàn.

Mình nghĩ làm việc vài năm ở Hoa Kỳ rồi trở về Âu châu nên không để ý lắm. Hàng năm, có mấy đại diện công ty bảo hiểm và quỹ hưu trí, đến công ty để thuyết trình, mình ngồi nghe, chỉ biết ngáp, không hiểu gì cả. Không ngờ cuộc đời sắp xếp mình định cư luôn tại Hoa Kỳ đến nay. Nay đồng chí gái nghỉ hưu sớm nên chú ý đến tiền bạc để hai vợ chồng có thể sinh sống đến khi theo ông bà.

Đa số người Mỹ thuộc thế hệ trước mình, đi làm cả đời cho công ty rồi khi hưu trí thì được công ty trả hưu trí nhất là bảo hiểm sức khoẻ nên khi mấy luật kể trên, được áp dụng vào thế hệ mình thì bở ngỡ. Lý do là tại trường học, người ta không dạy về tài chánh, đầu tư nên khi ra đời không ai được trang bị hành trang về kiến thức tài chánh, kinh tế để tự lo cho khi mình về hưu.

Nên nhớ giáo dục hiện tại bắt nguồn từ thời cách mạng kỹ nghệ, họ dạy chúng ta trở nên những người công nhân ngoan ngoãn, tận tuỵ cả đời cho công ty, một kẻ nô lệ của thế kỷ 19, 20. Công ty nói mình ráng chăm chỉ làm việc để khi hưu trí họ sẽ nuôi nấng mình. Hưu trí khi xưa là 65 tuổi, mà đa số người Mỹ chết trước 63.5 tuổi.

Ngày nay chỉ có những người nào làm cho chính phủ thì khi hưu trí được nhận tất cả những ưu tiên của người hưu trí còn những ai làm cho tư nhân là ngọng. Chúng ta là những người đi làm đóng thuế để nuôi họ. Giác ngộ cách mạng hơi bị trễ. Có phong trào tìm cách huỷ bỏ vụ hưu trí này nhưng cũng khó vì các đại biểu không muốn mất quyền lợi của họ.

Người ta cho biết 90% người Mỹ không có tiền để dành trên $5,000. Dù là hưu trí và tiết kiệm. Lý do là không được giảng dạy tại trường học nên khi đi làm nghe đến tài chánh là ngáp như mình.

Đa số dựa vào số tiền an sinh xã hội mà mình đã đóng 7.3% khi đi làm, đến khi hưu trí thì sống bám vào dù họ nới chỉ là lợi tức phụ. Vấn đề là khi chính phủ Hoa Kỳ thành lập quỹ an sinh xã hội, người Mỹ trung bình chết vào lúc 63.5 tuổi. Nghĩa là họ chết 18 tháng trước khi nhận được tấm ngân phiếu đầu tiên. Nếu họ không có con cái, vợ hay chồng thì chính phủ lấy luôn. Người vợ may mắn sống lâu hơn thì nhận được số tiền an sinh xã hội của người chồng đến khi qua đời còn không thì chính phủ không phải trả. Người Mỹ già rất được các cô gái trẻ ở các nước khác yêu chuộng vì cứ bắt ông chồng già trả bài qua đêm thì sẽ theo ông bà, họ có thể lãnh tiền an sinh xã hội của người chồng quá cố đến khi chết.

Ngày nay với sự tiến bộ của khoa học và y khoa, người Mỹ sống trung bình đến 76 tuổi và phụ nữ thì trung bình đến 82 tuổi. Tương lai có nhiều bất trắc về sức khoẻ, thị trường chứng khoán lên xuống bất thường, chúng ta lo lắng về số tiền có thể sống thoải mái đến mãn đời. Điển hình năm 2008, các nhân viên của công ty ENRON bị trắng tay khi công ty này bị phá sản. Vừa bị sa thải vừa trắng tay về quỹ hưu trí. Do đó chúng ta không nên tin vào công ty của mình đi làm. Amazon hôm qua là công ty ai cũng muốn vào làm việc, nay thì họ sa thải như điên. Dạo này người ta đánh Twitter sa thải nhân viên để quần chúng quên các công ty khác cũng đang sa thải nhân viên nhiều. Kinh tế đang te tua, họ chỉ cố cầm cự đến hôm nay để hốt phiếu, sau đó thì như JUdith Piaf  hát Non, je ne regrette rien. Mới đi bầu xong, dù biết người mình bầu sẽ không trung cử.

Một trong những nguy cơ của thế hệ thường được gọi là Babyboomers là sống lâu hơn thế hệ trước. Theo thống kê thì năm 1950, người Mỹ sống trung bình đến 68.14 tuổi và năm 2021 là 76.1 tuổi. Các công ty bảo hiểm nhân thọ cho biết là nếu cặp vợ chồng nào sống đến 65 tuổi thì một trong hai người có khả năng sống đến tuổi 93 (có đến 25% có khả năng sống đến 98 tuổi). Nguy cơ lớn nhất trong trường hợp này là người hưu trí có thể xài hết tiền để dành của mình. Sống 30 năm sau khi về hưu nhất là sức khoẻ yếu đi, bệnh hoạn nhiều hơn.

Các chuyên viên tài chánh đề nghị là nên chia ngân sách của mình ra làm 3 giai đoạn, nhằm đáp ứng cần thiết cho hôm nay, giải đoạn trong 5 năm tới và những gì cần thiết trong tương lai trong suốt 30 năm tới.

Ngoài ra, họ đề nghị là không nên lấy tiền an sinh xã hội khi mới về hưu, nên đợi đến 70 tuổi thì lãnh thì sẽ nhận thêm 8% cho mỗi năm. Vấn đề là không ai biết được mình sẽ sống đến khi nào để lo toan tài chánh để tránh lạm phát, thuế và các chi phí về y tế. Mình thì 62 tuổi đã nhận tiền này nên rất ít. Trên thực tế thì nếu sống lâu thì lấy tiền sớm lợi hơn. Mình đã làm con toán về vụ này rồi.

Lạm phát là kẻ thù vô hình của người hưu trí. Từ 1914 lạm phát trung bình mỗi năm là 3.24% khiến đồng tiền cua mình mất giá, nhất là năm nay lên đến 8-9%. Họ đề nghị chúng ta mua trái phiếu của chính phủ (TIPS) và Series I Bonds vì có lần lên 9.62%. Vấn đề là chỉ cho phép mua tối đa là $10,000 và hai vợ chồng là $20,000.

Nguy cơ thứ 2 là đóng thuế. Luật năm 2017 dưới thời ông Trump đã giảm thuế cho những người có lợi tức cao xuống 37% nhưng sẽ được xoá bỏ vào năm 2026. Người hưu trí và còn làm việc vẫn phải bị đánh thuế vào tiền hưu trí, tiền lời ngân hàng, municipal bond, và tiền rút ra từ quỹ hưu trí như 401(k), IRA và tiền an sinh xã hội, có thể bị đánh thuế nếu lợi tức cao.

Năm 2022, cá nhân từ $25,000-$34,000 hay cặp vợ chồng từ $32,000-$44,000, 50% tiền an sinh xã hội có thể bị đánh thuế. Nếu nhiều hơn thì có thể số tiền 85% an sinh xã hội sẽ bị đánh thuế. Mấy tên cố vấn tài chánh thường nói là khi về hưu, chúng ta đóng thuế ít lại vì không đi làm. Vấn đề là hai vợ chồng có thể sống tại Cali với lợi tức $44,000/ năm. Tiền nhà, tiền thuế, tiền bảo hiểm, tiền bú xua la mua. Chán Mớ Đời 

Đó chưa kể một loại thuế khác là phải đóng Medicare Part B premium, rẻ nhất là $170.10 và cao nhất là $578.30 cho mỗi tháng. Điển hình một người có MAGI (modified adjusted gross income) là $150,000 và năm 2020, họ phải đống Medicare Part B là $340.20 cho mỗi tháng, và năm 2023 sẽ xem MAGI của năm 2021. Cho nên ở xứ tư bản dẫy chết này thì phải nghèo cùng đinh hay giàu cực đỉnh thì mới sống yên vui tự tại. Nghèo thì chính phủ bao hết còn giàu thì trả $500/ tháng là vui vẻ. Mình có anh bạn bác sĩ về hưu sớm, trả hơn $2,000/ tháng tiền bảo hiểm sức khoẻ cho hai vợ chồng. Vợ mình trả obamacare, đợi đến 65 tuổi. Kinh

Do đó người ta khuyên là chúng ta nên chuyển từ từ 401(k) hay ỈRA qua Roth để trong tương lai, khi rút tiền từ quỹ Roth sẽ không bị đánh thuế. Nên thành lập HSA (health Savings Account) để trả tiền cho Medicare Part B sau này. Mỗi năm như 2022, được bỏ vào $3,650 cho mỗi người, hai vợ chồng có thể bỏ vào $7,300 nếu trên $55 tuổi thì thêm $1,000. Nên dùng Self-directed HSA. Cuối tuần này mình đi Puerto Rico để học thêm có cách nào sử dụng quỹ này để đầu tư thêm, sau này cần trả tiền nhà thương,… mình rất tiếc quỹ học vấn của con mình đã xài hết khi con vào đại học, thay vì giữ để chuyển qua cháu của mình. Ngu thì chịu. Tưởng tượng khi cháu nội hay ngoại đến tuổi học đại học có mấy chục triệu là vui rồi. Mình đóng bố mất 2 trương mục này đến khi gặp ông luật sư CPA chửi mới giác ngộ cách mạng.

Vẫn biết người tính không bằng trời tính nhưng thà tính trước để đỡ lo lắng, ngủ yên mộng mị đêm dài. Rồi chuyện gì đến sẽ đến, không tiếc nuối.

Nguy cơ về y phí khi về hưu trí. Người ta ước tính một cặp vợ chồng về hưu vào tuổi 65 vào năm 2022, cần $315,000 tiền để dành sau khi bị đánh thuế để trả chi phí các dịch vụ y tế trong tương lai. Về già thì bệnh tật đau nhiều, trả bảo hiểm Part B, tiền thuốc, đi bác sĩ phải đóng thêm (co-pay), bảo hiểm và những lặt vặt khác. Mình nói chuyện với nhiều người quen Mỹ, họ kể là mỗi tháng trả thêm tiền thuốc men là $600/ tháng hay $7,200/ năm sau khi đánh thuế xem như $10,000/ năm. Do đó chúng ta phải cẩn thận, nghĩ đến các chi tiêu về y tế. Có ông Mỹ quen, kể là có người em ở Ecuador, nên thuốc men gì nhờ ông em mua gửi qua Mỹ, rẻ bội phần.

Nguy cơ khác là về Long Term Care khi đến tuổi bận tả lại, đầu óc trả nhớ về không. Theo tin tức cho biết thì năm 2021 tiền ở trong các viện dưỡng lão, trung bình là $54,000 còn ở nhà thì $61,776 và một phòng riêng trong một viện dưỡng lão lên đến $149,947 và họ cho biết vào năm 2051 thì sẽ lên đến $230,347. Đó là ước tính năm ngoái nhưng năm nay lạm phát lên 9%. Tiếp tục như vậy sẽ lên một triệu một năm. Kinh hoàng.

Mấy cố vấn tài chánh khuyên mua bảo hiểm long term care, vấn đề là rất đắt và họ chỉ trả tối đa là 7 năm. Mình chết trước thì họ lời còn sống lâu hơn 7 năm vào viện dưỡng lão thì mình ngọng. Nói chung thì mình có tính gì đi nữa, vẫn không biết được ngày mai, ngày nào là ngày cuối cùng trên đời.

Chúng ta nên làm HSA để về già có thể trả tiền Medicare Part B, thuốc than. Tiền bỏ vào HSA được khấu trừ thuế. Chuyển dần 401(k) hay Ira qua Roth Ira để khi về già rút tiền ra không bị đánh thuế. Nên thành lập các trương mục Self-directed thay vì trương mục thường thì mình không có khả năng đầu tư vào những ngành khác thay vì chỉ có cổ phiếu và trái phiếu. Khi thành lập HSA, họ cho mình cái thẻ nên khi đi khám sức khoẻ, những gì cần phải trả thêm thì sử dụng thẻ này để thanh toán, không bị đánh thuế.

Các cố vấn tài chánh cứ dụ mình đổi 401(k) qua Annuity để họ ăn hoa hồng nhiều. Do đó nên tránh vụ này. Mình có kể vụ này rồi, ai tò mò thì kiếm trên bờ lốc của mình.

Từ khi mình có medicare, bác sĩ và nhà thương hay dược sĩ cứ gọi mình tới tấp, bảo đi khám đủ trò. Mình kêu là đã khám định kỳ rồi. Gặp bác sĩ thì họ kêu uống thuốc đủ trò. Hỏi một anh bạn bác sĩ thì được biết mỗi năm, mình có độ $8,000 của Medicare nên nhà thương và bác sĩ muốn triệt tiêu số tiền $8,000 của chính phủ nên gọi và doạ đủ trò.

Ai vào bị doạ sợ quá uống thuốc hay đi khám đủ trò rồi dính phải thuốc là coi như cả đời phải mua thuốc uống đủ trò. Mình đã kể rồi. Chán Mớ Đời 

Có mấy người ở Việt Nam, ngạc nhiên về những gì mình kể vì họ nghĩ Hoa Kỳ là thiên đường. Thiên đường cho những người vô sản. Ai di dân sang đây, không tiền bạc thì nhà nước lo hết. Về già, có người đến nhà tắm rữa, giặt áo quần, đi chợ cho mấy tiếng trong tuần. Hay chở đi bác sĩ,… còn ai mà làm việc, có chút tài sản thì đóng thuế để nuôi mấy người vô sản.

Do đó ở Hoa Kỳ, chỉ có hai loại người là sướng: vo sản và tư bản còn những ai trung lưu thì bị chính phủ đè lưng ra mà đánh thuế. Xong om

Lương y như Kế Mẫu 

Nguyễn Hoàng Sơn 

(opens in .

(opens .



Buồn vào hồn không tên

 Hôm nay mình chạy lên 29 Palms, để xem miếng đất 5 acres, định mua. Vùng này mình có đến 1 lần khi còn làm thợ vẽ nhà cho thiên hạ. Chỗ này nổi tiếng là căn cứ huấn luyện của Thuỷ Quân Lục Chiến Hoa Kỳ. Gần biển San Diego thì có căn cứ Pendleton để họ tập luyện đánh nhau ở biển và núi. Dân di tản 75, có nhiều người được tạm trú tại đây.

Khi xưa, công ty mình làm việc có thiết kế sửa sang lại căn cứ này. Trại lính thì chán như con gián, chả có gì để vẽ cho đẹp cả. Tên chủ, lái máy bay bà già từ thành phố Fullerton, chở mình đến đây để khỏi mất công lái xe lâu 2.5 tiếng, khiến mình thất kinh, không dám lên máy bay nữa. Hắn mới đậu bằng lái máy bay, lần đầu tiên bay không có huấn luyện viên, cho biết mình là khách đầu tiên khiến mình chới với, chim dế biến mất khi ông ta đáp xuống phi đạo.

Một gia đình Mỹ trắng, mua miếng đất này để xây nhà để ở. Có cột điện chạy ngang miếng đất nhưng công ty điện lực bắt họ phải xây một phần nào của căn nhà tối thiểu 250 sqft thì họ mới câu điện vào đây. Không hiểu làm gì mà không xây được thế là họ phải dùng máy chạy điện Diesel, tốn đâu $800/ tháng. Mình không hiểu rõ vì họ có thể kêu một công ty tư đến, bắt một cột điện tạm thời như ở các công trường khi xây cất, giá rẻ hơn là $800/ tháng.

Nhìn chung thì xung quanh có nhà cửa nhiều, loại chiến đấu, lại nghe thiên hạ làm AirBnB nhiều. Mỗi weekend lấy $700, ngày lễ thì nhiều hơn. Hai vợ chồng chủ miếng đất làm nghề dọn dẹp, sửa chửa các căn nhà dùng cho AirBnB trong vùng được độ $4,000-$5,000/ tháng. Dân ở Los Angeles, Quận Cam, buồn đời, cuối tuần ra đây nhìn trời sa mạc. Đến mùa thì thấy thuỷ quân lục chiến tập trận, bắn đùng đùng. Mình đến đúng trong 5 acres có đúng 4 cây xương rồng.

Vùng này có một căn nhà được mệnh danh là căn nhà vô hình (invisible house) do hai tên nào ở Hồ Ly Vọng, xây rồi nay cho thuê. Hai vợ chồng mua đất nhà của mình làm cho căn nầy.

 https://www.invisible.house/

Đây một cái trailer rồi họ gắn thêm phía sau. Thấy thương người Mỹ sinh ra tại xứ sở này mà lơ bơ như vậy
Trailer thứ 2. Thấy có hai người trẻ độ 19, 18 tuổi, ở nhà không đi học. Cô con gái thì ôm một đứa bé, không biết là con hay là em. Hai vợ chồng đi làm, có ông chú từng làm thợ nước, nay bị thương tích nằm nhà.

Ông chuyên viên địa ốc, biết gia đình này từ lâu, vì lý do gì đó mà mùa dịch đến khiến họ không làm gì cả, xây cất. Ông ta đề nghị mình mua lại miếng đất này, rồi mua một căn nhà trên 2.5 acres ở cạnh Victorville, rồi bán lại cho họ dưới dạng Land Contract. Mỗi tháng họ trả cho mình tiền nhà với 9.5% trong vòng 5 năm rồi tái tài trợ, trả mình hết.

Căn đầu tiên tính mua rồi bán lại cho họ có mấy con heo nhưng chủ nhà cà chớn ra sao, mấy người mướn nhà không trả tiền nên bị ngân hàng xiết nhà. Mình thấy người mướn nhà không trả tiền cả 9 tháng và muốn mình đưa tiền để họ dọn ra nhưng thấy họ có súng ống đủ trò nên hơi ớn, kêu chủ nhà đuổi họ ra thì mới mua. Chủ nhà thiếu tiền thuế địa ốc thành phố, thiếu ngân hàng, hai vợ chồng đang trong thời kỳ ly dị nên bỏ buông luôn nên ngân hàng lấy lại nhà. Có liên lạc với ngân hàng để xem họ bán lại hay không thì không thấy hồi âm.

Ông chuyên viên địa ốc kiếm được một căn nhà khác gần đó nên mình có đến xem tuần rồi với cặp vợ chồng muốn mua. Họ đồng ý nên làm giấy tờ mua. Xem như miếng đất của họ sẽ dùng đặt cọc để mua căn nhà mình sắp mua rồi bán lại và cho họ vay. Căn này thì tương đối khá hơn căn kia nhưng chỉ có một phòng ngủ và một phòng tắm. Lúc đầu chắc mấy đứa bé ngủ trong nhà và tiếp tục ngủ trong mấy trailer rồi tính sau. Để dành tiền xây nới thêm nhà là ổn.

Nếu xét cho đúng thì miếng đất của họ ngon, có giá hơn hơn căn nhà họ muốn mình mua và bán lại cho họ. Hiện tại cả gia đình họ ở trong mấy cái trailer, có nước của thành phố thay vì phải mua nước hàng tháng từ công ty bán nước, chở lại bỏ trong mấy thùng chứa nước cho căn nhà kia. Trong tương lai, họ có thể đào giếng để lấy nước nhưng lại tốn tiền điện bơm nước. Phải làm năng lượng mặt trời.

Nhà đang tính mua để bán lại cho họ
Phía sau, có 2 cái thùng chứa nước, họ có thể gọi công ty bán nước, đem tới đỗ vào thùng, mình đoán độ 1,000 gallon. 

Mình bán nhà, cần mua nhà khác để khỏi đóng thuế nên đồng ý mua rồi bán lại cho họ. Hôm trước chạy lên xem căn nhà mua để bán lại cho họ nhưng lại quên xem miếng đất này nên hôm nay phải chạy lên. Hôm trước đi với đồng chí gái nên lật đật chạy về, vì vợ Chán Mớ Đời xem nhà đất xa xôi. Vợ mình thì thích đi mua sắm, còn mình chỉ thích đi xem nhà đất, đó là sự khác biệt giữa hai vợ chồng. Đồng chí gái chỉ thích xài tiền nên không thấy gì cả, ngồi ngáp ruồi trong khi mình xem đất thì nghĩ cách làm ra tiền từ miếng đất này. Vợ nhìn chưa tới 5 giây đã đòi đi về, hỏi ai mà sống ở đây trong khi cả đại gia đình đến xem căn nhà thì chạy lại cảm ơn mình, đã đồng ý giúp họ. Chán Mớ Đời 

Mình giúp người ta có chỗ ở, tạo dựng chút gì cho tương lai. Thật sự nhiều người muốn xây dựng tương lai nhưng không có người giúp. Khi xưa, mình có mấy người Mỹ giúp đỡ, bán nhà cho vay lại nên có lẻ nay đến phiên mình, giúp lại người Mỹ vừa kiếm tiền hưu trí.

Miếng đất này, mình mua của họ với giá $40,000 cho 5 acres, vùng chỉ xây được 2 căn nhà và 2 cái ADU với SB 9 và SB 10 thì có thể chia thành 4 lô. Xung quanh nhà cửa tươm tất, giá trên $350,000. Mình tính sang năm, không mua được nhà mới thì lấy tiền bán nhà vừa qua để xây 2 cái ADU làm AirBnB, để cho cặp vợ chồng này lo vụ dọn dẹp. Mỗi weekEnd có $700, một tháng được $2,800, trừ chi tiêu còn lại độ $2,000/ tháng.

Căn nhà mình đang mua để bán lại cho họ là $175,000. Họ đặt cọc 2 lô đất này là $40,000, xem như họ nợ $145,000, mình cho họ vay 9.5% trả trong 5 năm. Sau đó thì họ tái tài trợ trả tiền lại cho mình. Mình kêu chủ nhà bán căn $175,000, cho vay lại $20,000 để trong trường hợp, nhà có gì lộn xộn, hư hại thì mình có thể cấn qua số tiền $20,000 để sửa chửa. Bà goá chồng này, có anh bồ mới, kêu dọn qua Arizona, nên không biết đâu mà lần. 

Có thể mình sẽ cho xây một căn nhà làm bằng container ở đây, chồng lên nhau rồi cắt tường gắn cửa sổ, gắn đồ cách nhiệt, cho thuê AirBnB kiếm tiền nhiều hơn là gắn mobile home.

Hoa Kỳ là một nước giàu có. Như các nước khác vẫn có một tầng lớp người Mỹ, nghèo khó. Lý do là giáo dục, huấn luyện từ bé để trở thành một nhân viên trung thành cho các công ty. Không huấn luyện người Mỹ trở thành những người tự lập, phải sống theo đồng lương cố định do chủ trả. Họ quen nghe lời từ chính phủ, công ty điện lực,… điển hình là muốn câu điện vào đất của mình, chỉ cần như ở một công ty găn điện tạm thời cho mấy công trường mới khởi công. Họ chỉ nghe lời công ty điện lực nên phải đóng trên $800 tiền diesel mỗi tháng thay vì chưa tới $100 cho tiền điện.

Đi xem nhà đất xong, mình mời ông chuyên viên địa ốc đi ăn trưa. Nói mình là di dân mà may mắn hơn người Mỹ sinh trưởng tại xứ này. Nay có hai đứa trẻ của gia đình này ở xa tít mù khơi, không biết tương lai sẽ ra sao. Cứ rú rú trong nhà, chơi game. Đúng là nổi buồn không tên. Chán Mớ Đời

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn