Đóng thuế khi về hưu

 Đồng chí gái đang chuẩn bị về hưu nên mình đọc thêm tin tức về đóng thuế lợi tức ra sao nên ghi lại đây để ai biết rõ hơn, cho mình ý kiến để binh đời cao niên già khụ. Hôm qua, có anh người Việt sẽ leo núi Kilimanjaro với mình, nhắn tin hỏi có muốn đi SOn Doong ở Việt Nam với anh ta vào năm tới. Mình nhất trí. Anh ta kêu 20 năm qua đi leo núi chỉ một mình, nay có mình đi theo nên vui lắm. Đi cho tới khi nào hết leo nổi.

Khi về hưu thì chúng ta không còn lĩnh lương theo diện “active income”, lợi nhuận tích cực nên bị đánh thuế khác vì chỉ dùng tiền trong quỹ hưu trí (401k, IRA, ROth-IRA, ..) và an sinh xã hội mà mình đã đóng trong thời gian đi làm 6.2% và công ty cũng đóng 6.2% cho mình, xem như 12.4% trong suốt thời gian mình đi làm.

Khi về hưu, không còn làm ra tiền hàng ngày nên người ta phải thay đổi lối sống, suy nghĩ đến cuộc sống của mình, hạn chế chi tiêu hay muốn đi chơi, du lịch, bú xua la mua. Nhiều khi không đủ tiền nên có nhiều người dọn đi xứ khác để ở. Có người thích á châu thì dọn về Thái Lan, Mã Lai Á hay về các nước Nam Mỹ như Peru, Ecuador,.. hay Bồ Đào Nha rẻ nhất âu châu với ngân sách hàng tháng độ $2,000 là có thể sống thoải mái. Còn không thì phải tiếp tục đi làm bán thời gian, các công việc vớ vẩn.

Đồng chí gái không biết gì cả về việc chi tiêu trong nhà, nay chuẩn bị về hưu sớm nên mình bắt đầu bồi dưỡng cho cô nàng về các chi tiêu hàng tháng cho gia đình. Nào là tiền nhà trả cho ngân hàng, tiền thuế nhà đất, tiền bảo hiểm, tiền bảo hiểm sức khoẻ, lạm phát, thuế và các linh tinh khác.

Do đó, gầy dựng và nuôi một quỹ hưu trí để chúng ta có thể sống thoải mái khi hưu trí là công việc khó nhất của đời người, nhất là khi chúng ta có những việc phải giải quyết, chọn lựa.

Hôm trước, ở đài truyền hình Little Sàigòn, trong lúc lên hình, chị phỏng vấn mình về Heloc (home equity line of Credit), cho biết là người Việt mình mất nhà rất nhiều khi giúp con ăn học đại học. Họ không hiểu về tài chánh nên mượn tiền này ra để trả tiền cho con đi học đại học vì sợ con mắc nợ.

Khi con mình đi học, mình để chúng mượn tiền vì chúng chỉ trả tiền sau khi tốt nghiệp, trong khi mình mượn tiền cho chúng đi học thì sẽ phải trả ngay hàng năm. Nếu thương con thì đợi chúng ra trường rồi tái tài trợ lại căn nhà để trả nợ ngay cho chúng vì trong 4 năm đại học, giá nhà có thể gia tăng. Do đó người Mỹ hay mua một căn hộ gần trường, đứng tên con để chúng đi học, cho thuê mấy phòng khác để trả tiền ngân hàng. Sau 4 năm, chúng tốt nghiệp thì chỉ việc bán căn hộ, tiền lời dùng để trả món nợ mượn đi học. Không phải đóng thuế vì con mình làm chủ.

Có chị bạn kể; người chị thương con, rút tiền quỹ hưu trí để trả cho con đi học. Rút tiền thì lợi tức cao hơn thì phải đống thuế cao hơn. Nay về già không có tiền hưu trí. Con gái lấy chồng mỹ, kêu mẹ nói anh ngữ khó nghe. Chị bạn tức kêu là nó lấy mỹ trắng nên tưởng là mỹ trắng luôn, chê bai mẹ nó lo làm nail nuôi nó. Chán Mớ Đời 

Đa số người Mỹ có tiền hưu trí qua tiền để dành và đầu tư, an sinh xã hội,.. cái mất dậy ở Hoa Kỳ là có nhiều loại thuế tuỳ theo các chương trình hưu trí của mình. Do đó chúng phải điều nghiên kỷ lưỡng để hạn chế số tiền bị đánh thuế. Tốt nhất là có một chiến lược rút tiền từ các quỹ này để giảm thiểu thuế, và không đóng thuế. Sau đây là những tiền hưu trí bị đóng thuế:

* Quỹ hưu trí chính như 401(k), 403(b), IRA và SEP IRA có nhiều điểm lợi cho thuế vụ. Khi chúng ta bỏ vào thì được trừ vào lợi tức khi đi làm nên giảm thuế lợi tức vào lúc ấy. Chúng ta đầu tư vào các cổ phiếu, mutual funds hay trái phiếu,…thì không bị đóng thuế. Vì lý do nào đó chúng ta rút ra trước 59.5 tuổi thì sẽ bị phạt 10%. Khi về hưu chúng ta phải rút ra xài thì bị đóng thuế theo lợi tức. Nếu chúng ta không rút ra thì đến 70.5 tuổi thì sẽ bị phạt vì chính phủ muốn mình đóng thuế. Chán Mớ Đời 

* Lương hưu (pension): đa số là do chủ trả trước khi đóng thuế. Nếu chúng ta may mắn được cái quỹ này thì sẽ đóng thuế theo như lợi tức thường. Nếu lấy ra nhiều thì sẽ bị đánh thuế cao tuỳ theo số tiền rút ra.

* Trương mục đầu tư thường (brokerage accounts): nếu chúng ta mua cổ phiếu, trái phiếu hay mutual funds bằng tiền đã bị đánh thuế và để hơn 1 năm thì sẽ bị đánh thuế theo tiêu chuẩn lãi vốn “capital gains”, tuỳ trường hợp 0%, 15% hay 20%. Thí dụ: nếu lợi tức mình dưới $41,675 cho độc thân hay $83,350 cho cặp vợ chồng thì năm nay sẽ không bị đánh thuế trên lãi vốn của mình. Nếu chúng ta rút ra trước 1 năm thì sẽ bị đánh thuế lợi tức thường.

* tiền an sinh xã hội: 60% người Mỹ không có tiền để dành trên $10,000 nên khi về hưu, họ chỉ dựa vào tiền an sinh xã hội. Vấn đề là tiền an sinh xã hội rất ít. Nếu ai may mắn đã trả hết nợ ngân hàng, sở hữu chủ căn nhà của mình thì đáng mừng. Có xe cũ đã trả hết thì càng tốt nhưng phải đóng tiền bảo hiểm, đủ trò. Ai bệnh tật thì cứ tính độ $600/ tháng tiền thuốc men dù có Medicare,…

Tiền an sinh xã hội nhận được sẽ bị đánh thuế tư 0% đến 85%, xem như tối thiểu có 15% số tiền nhận được không bị đánh thuế. Năm nay thì phân nữa tiền nhận được hàng năm sẽ bị đánh thuế, nếu chúng ta chỉ lãnh có $32,000 cho cặp vợ chồng thì không bị đóng thuế an sinh xã hội. Còn độc thân thì $22,000 sẽ không bị liên bang đánh thuế. Có nhiều cặp vợ chồng bỏ nhau nhưng chung sống cùng nhà thì được miễn thuế với lợi tức $44,000 mỗi người, bớt được $12,000. Nhưng phải khai cho khéo để lỡ một người qua đời thì người còn lại vẫn nhận được tiền an sinh xã hội của kẻ quá cố. Mình biết nhiều người bỏ nhau nhưng ở chung vì nhận trợ cấp thôi.

Nếu ai ở trong 37 tiểu bang, không đánh thuế an sinh xã hội thì nên gọi là may mắn. Đa số người về hưu, dọn về tiểu bang Florida vì được nhiều quyền lợi, không đóng thuế lợi tức tiểu bang.

* Giá trí tiền mặt của bảo hiểm nhân thọ: mua bảo hiểm nhân thọ khi con còn bé tên là Variable Universal Life vừa mua bảo hiểm nhân thọ vừa đầu tư vào các mutual funds nên khi về già, tiền mặt (cash value) mình có thể mượn ra, không phải đóng thuế. Vấn đề là khi về già thì tiền bảo hiểm họ lấy khá nhiều.

* tiền hưu trí không bị đánh thuế: cách đây 20 năm, mình có mở trương mục hưu trí Roth IRA  nhưng loại Self-directed (SD-Roth-IRA), tiền mình bỏ vào sau khi đóng thuế nên khi về hưu rút ra thì không bị đánh thuế. Lý do mình dùng Self-directed vì có thể cho vay tiền, mua nhà cửa, mua cổ phiếu,…, không bị bắt buộc phải mua cổ phiếu. Nhờ vậy mà ông Mitt Romney mới tạo dựng một tài khoản Roth IRA trong một thời gian ngắn được lên mấy chục triệu vì mua và bán các công ty. Ai không có tài khoản này thì nên làm vì tỏng tương lai, có thể quốc hội sẽ bỏ vụ này để đánh thuế.

Sở hữu các tài khoản này thì khi rút tiền xài thì không bị đánh thuế. Khác với ROth IRA, các tài khoản khác không bị giới hạn bất chấp lợi tức của mình hàng năm. Mỗi năm Roth-Ira được bỏ vào $6,000, trên 50 tuổi thì được thêm $1,000.

* Quỹ tiết kiệm y tế (Health Savings Accounts HSA)

Người đi làm có thể có tài khoản này, để trả tiền cho các y phí, được khấu trừ cho lợi tức trước khi đóng thuế. Có thể khấu trừ $3,650 cho cá nhân và $7,300 cho toàn gia đình. Trên 55 tuổi, có thể đóng thêm $1,000.

* Trái phiếu địa phương (Municipal Bonds). Tiền lời khi mua trái phiếu loại này (Muni-bonds) thì không bị đánh thuế liên bang và tiểu bang.

* Reverse Mortgage: khi về hưu hay trên 62 tuổi, nếu có “equity” nhiều trong căn nhà của mình, kiểu của chìm. Chủ nhà có thể làm chương tình “Reverse mortgage”, mượn tiền của ngân hàng và không trả tiền đến khi qua đời thì ngân hàng lấy căn nhà của mình. Được cái là tiền nhận của ngân hàng hàng tháng để tiêu xài thì sẽ không bị đánh thuế. Hiện nay, người Mỹ bắt đầu sử dụng chương trình này.

* Section 121: bán nhà đang ở được khấu trừ $250,000/ người. Thí dụ: chủ nhà mua căn nhà 30 năm về trước giá $200,000. Nay bán được $800,000. Xem như lời $600,000. Nếu hai vợ chồng ở trên hai năm, được khấu trừ $250,000/ người, tổng cộng là $500,000. Còn $100,000 phải đóng thuế, người trừ còn giữ giấy tờ những gì đã sửa chửa căn nhà như thay mái nhà, sơn phết,…để khấu trừ các chi phí này.

Hôm nay là đúng 30 năm, mình mua căn nhà đầu tiên trước khi lấy vợ. Dạo ấy mua $180,000, nay giá đâu $800,000. Tổng suốt 30 năm mình trả tiền đến $336,233 tiền lời + $36,000 tiền đặt cọc xem như $400,000 với tiền lợp mái nhà, sơn phết, sửa chửa nhà bếp, nhà tắm,… xét ra mình chỉ lời có $400,000 nếu bán. Dạo ấy tiền xăng giá $1/ gallon nay thì $6/ gallon, gấp 6 lần. Nếu bán thì trừ được $500,000, phải đóng thuế lãi vốn trên $100,000. Căn này mình cho thuê nên nếu bán sẽ không được khấu trừ $500,000, phải đóng thuế toàn diện.

Tóm lại tại Hoa Kỳ, có một điều chắc chắn, sông có cạn, núi có mòn nhưng chân lý ấy không bao giờ thay đổi, đó là Đóng Thuế. Làm ra tiền cũng đóng thuế, tiêu tiền cũng đánh thuế, tức quá để dành, tiết kiệm cũng bị đánh thuế, tức quá chết rồi cũng bị đánh thuế.

Thường chúng ta ít để ý đến chuyện hưu trí. Có người cứ nghĩ khi về hưu sẽ đóng thuế ít vì không đi làm nhưng có lẻ chưa bao giờ ngồi xuống làm tính. Đúng là không đi làm thì chúng ta không có lợi tức tích cực nhưng trên thực tế, các khoản tiền như an sinh xã hội, quỹ hưu trí người trừ Roth IRA là phải bị đánh thuế lợi tức thụ động.

Do đó, cách tốt nhất là không nên lấy tiền hưu trí của mình để trả tiền cho con đi học. Hoặc mượn tiền dùm con. Mình mượn thì phải trả ngay còn con mình thì đợi đến khi nó ra trường mới bắt đầu trả. Tiền dư thì bỏ vào quỹ hưu trí, để khi hữu sự có thể rút ra để tiêu dùng trong hoàng hôn đời mình.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Khan hiếm sữa bột trẻ em

Thấy tin tức trên mạng, kêu Hoa Kỳ thiếu sữa bột trẻ em khiến mình ngạc nhiên nên tò mò tìm hiểu vấn đề. Con cái nay lớn hết nên không để ý đến dinh dưỡng con nít như xưa. Thấy lạ lần đầu tiên nghe Hoa Kỳ  có vụ này, chỉ bị lộn xộn khi đại dịch xẩy ra.

Có một bà nào ở Texas, cần sữa bột trẻ em mà không ra, lên Gú Gồ, lập ra 1 nhóm người mẹ cần sữa. Khi vừa làm xong thủ tục các nhóm và đơn ghi cần những gì, đã có trên 200 người ghi danh, kêu gọi người Mỹ có sữa nhiều, chia với những gia đình thiếu sữa bột trẻ em. Cho thấy chúng ta sống ở thời đại mà nhân loại không còn xa xôi, họ có thể giúp đỡ nhau khi cần thiết như tường hợp này, phân phối chia xẻ các sản phẩm dinh dưỡng cho nhau.

Hoá ra cuộc khủng hoảng bột sữa cho trẻ em xẩy ra vì chính phủ. Chính phủ có chương trình dinh dưỡng giúp các bà mẹ không có sữa và trẻ em. Nhất là các bà mẹ đơn côi, ăn trợ cấp chính phủ. Hồi con mình mới ra đời, mình không biết đến chương trình này, nếu biết thì nay vẫn là kiến trúc sư thay vì làm nông dân.

Theo tin tức thì 50% tổng số bột sữa trẻ em sản xuất tại Hoa Kỳ được chính phủ mua để hổ trợ cho các bà mẹ và trẻ con vô hình trung gây ảnh hưởng rất nhiều cho thị trường sữa bột trẻ em. Người Mỹ mua sữa bột này rất đắt vì lỗi của chính phủ.

Giáo sư David Davis của đại học tiểu bang Dakota, nghiên cứu về thị trường sữa bột trẻ em từ 2 thập kỷ qua cho biết. Chính sách hổ trợ dinh dưỡng của chính phủ Hoa Kỳ, được gọi là WIC (Women, Infants and Children) là nguyên nhân của sự khủng hoảng sữa bột. Chương trình này cho tiền để mua thực phẩm và sữa bột trẻ em nghèo, cũng như thử nghiệm y tế cho phụ nữ có thai, những bà mẹ và con nít đến 5 tuổi. Mình thấy nhiều văn phòng của các chương trình này, thiên hạ bu lại đông như ruồi. Ước chi mình có căn phố cho họ mướn. Mấy cô con gái của mấy nhà thuê nhà, không chồng có con, ra đây lãnh.

Hổ trợ các bà mẹ cho con bú sữa mẹ là phần quan trọng nhất của chương trình. Nhiều gia đình gặp khó khăn về sữa cho trẻ em. Đồng chí gái không có sữa cho con bú nên phải mua sữa bột để khuấy. Bác sĩ khuyên cho con bú bằng sữa mẹ tốt hơn vì giúp hệ thống miễn nhiễm của đứa bé. Khi xưa, mình nhớ mỗi lần mấy người em khóc đêm, mẹ mình phải thức giấc, cho con bú tỏng khi bố mình thì ngủ thẳng cẳng. Khi mình có con thì đêm khuya phải thức giấc, khuấy sữa cho con. Không ní cho đồng chí gái được vì cô nàng không có sữa. Mình không có lý do nằm ngủ để vợ thức. Chán Mớ Đời 

Thời đại này phụ nữ đi làm, nên khó cho con bú sữa mẹ. Nếu mình không lầm thì nay họ cho phép cho con bú ở sở hay nơi công cộng. Chương trình WIC hổ trợ cho các gia đình có lợi tức thấp, nhiều khi chỉ nhờ vào sự giúp đỡ của chương trình này để cho con trẻ uống sữa hay ăn. Vấn đề là có sự lạm dụng như các chương trình cho người cao niên.

Mình nhớ có bác kia quen mẹ vợ mình, mẹ vợ kêu về ở chung để hầu bạn. Bác này cũng xin đâu được các loại sữa Ensure, uống không hết nhưng cứ đi lấy, về kêu mình uống, hay bác ta gửi về Việt Nam. Sau này, bác đòi mình trả tiền cho bác thì mới chịu ở làm bạn với mẹ vợ nên mấy anh em mướn 2 người lo cho mẹ vợ.

Theo nghiên cứu của giáo sư Davis, từ những năm 1980 đến nay thì giá của sữa bột gia tăng nhanh hơn lạm phát. Các chương trình WIC vớt 1 phần lớn của tiền chính phủ. Nghe đâu 8 tỷ đô la hàng năm. Hiện nay, các tiểu bang đang tìm cách giảm giá của sữa bột. Theo mình thì khó vì các công ty bán sữa bột này lobby các đại biểu quốc hội.

Các WIC tại tiểu bang xin các nhà cung cấp giảm giá bột sữa thì ngược lại các công ty này đòi được độc quyền cho toàn tiểu bang. Để được công bằng, năm 1989 luật liên bang ra chỉ thị đấu thầu, các công ty đấu thầu theo cách im lặng, bỏ giá của họ trong phong bì và được mở ra trước công chúng. Ai cung cấp rẻ nhất thì được trúng thầu. Công ty trúng thầu sẽ được độc quyền cung cấp sữa bột cho toàn tiểu bang. Xin nhắc lại cho toàn tiểu bang.

Vấn đề là WIC là một chương trình lớn cho nhiều khách hàng nên các siêu thị dành các kệ để trưng bày bột sữa của công ty trúng thầu để các gia đình có phiếu tem do chính phủ cung cấp đến đổi nên không có sự cạnh tranh với sản phẩm của các công ty khác trên toàn tiểu bang. Các gia đình không nhận được sự trợ cấp của chính phủ đành phải mua bột sữa của công ty trúng thầu, không có sự lựa chọn, phản lại chủ nghĩa tự do thị trường. Mình nhớ hồi xưa, đi mua thức ăn hay bột sữa cho con, chỉ có một hiệu tên Gerber thì phải, một chi nhánh của công ty đa quốc gia Nestle nên không có sự cạnh tranh. Nay mới hiểu vấn đề. Nghiên cứu cho biết có 15% sản phẩm của các công ty khác được bán trong tiểu bang. Nguy hiểm nhất là các công ty thực phẩm chiếm lĩnh toàn quyền các sản phẩm được bán ra thị trường, không có sự cạnh tranh nên khách tiêu dùng phải trả giá cao.

Cái mất dậy là các tiểu bang hợp nhau để cho đấu thầu chung để cho rẻ như tiểu bang Washington, thuộc nhóm 24 tiểu bang để đấu thầu nên công ty Abbott thắng hết cho 24 tiểu bang, và chiếm 40% thị trường sữa bột và thức ăn cho trẻ em.

Vấn đề là các công ty cung cấp cho chính phủ lại giảm giá khá cao giúp các tiểu bang có tiền như trường hợp tiểu bang Washington được lại quả 108% khiến mình như bò đội nón. Lý do là công ty Abbott nhắm vào các gia đình không nhận được hỗ trợ từ WIC, sẽ mua các sản phẩm của họ với giá khủng. 40% trẻ em được lãnh bột sữa miễn phí, bù lại số 60% kia sẽ trả giá hơn gấp đôi để bù lại số tiền họ hỗ trợ cho chính phủ. Chính phủ tiểu bang được thêm tiền cho ngân sách tiểu bang nên ok, một hình thức tham nhũng có bài bản.

Công ty và tiểu bang nhảy Tango chung, làm tiền vui vẻ đến đầu năm nay công ty Abbott, kêu gọi thu hồi về sản phẩm của họ được sản xuất tại Sturgis, tiểu bang MIchigan vào tháng 2 vừa rồi. Nghe nói có 4 loại vi khuẩn dính vào sản phẩm, khiến 2 đứa bé tử vong. Công ty này ra mặt xin lỗi và đề xuất 5 triệu đô la để giúp các gia đình có con em bị nằm nhà thương khi uống sữa bột của họ.

Có đến 15,000 trẻ em tiêu thụ loại sữa bột của công ty Abbott tại tiểu bang này. Thế là các gia đình ngọng vì trong siêu thị chỉ có bán loại sữa bột của Abbott, mà nay lại bị thu hồi nên các quầy kệ trống trơn. Chính phủ cho phép người dân được đem hộp sữa lại siêu thị để đổi lấy tiền mặt lại,… vấn đề là nhà máy sản xuất đóng cửa nên không cho ra lò loại mới vì đang điều tra nguyên nhân.

Báo chí cho biết là thiên hạ chạy đi tìm mua sữa bột cho con, nhiều khi phải lái xe xa mấy tiếng đồng hồ.

Chính quyền Biden, tuần rồi ra lệnh, sử dụng luật Defense Production Act để gia tăng sản xuất bột sữa cho em bé. Người ta thấy máy bay quân sự từ Âu châu bay về với các lô hàng sữa bột em bé. Các bố mẹ vẫn còn chới với vì cuộc khủng hoảng chưa chấm dứt, họ vẫn tiếp tục chạy đi tìm mua sữa cho con thêm giá xăng lên như diều gặp gió.

Công ty Abbott mới thương lượng với FDA để tái sản xuất lại nhưng phải đợi 2-3 tháng mới đem lại sự quân bình.

Mình đoán là các công ty nhỏ sẽ nhân cơ hội này, lên tiếng đòi hỏi thay đổi cách mua bán, đấu thầu dành cho các công ty lớn như Abbott. May quá mình đã bán cổ phiếu của công ty này mấy năm về trước. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Nên hay không nên lấy tiền an sinh xã hội sớm

 Dạo này, đồng chí gái đang tính về hưu non vì oải quá, xì-trét với công việc. Cô nàng phân vân hỏi có nên lấy an sinh xã hội sớm như mình, khi đến tuổi 62. Mình thì cứ lấy tiền được đồng nào sớm chừng nào thì tốt chừng nấy.

Gú gồ qua kỹ thuật toán, biết rõ mình nên cứ mở Internet ra là thấy quảng cáo về các nhóm tài chánh, nói về lấy tiền an sinh xã hội. Thật ra họ nhắm vào quỹ hưu trí của thiên hạ. Ai mà có trên nữa triệu thì họ mới nói chuyện còn chỉ có độ $10,000 thì chả ai thèm đụng tới. Cứ thấy quảng cáo trên Facebook hay Twitter, các quảng cáo cho ai có trên 500,000,…

Họ dụ mình đi Seminar rồi nhử mồi, xem có tiền tỏng quỹ hưu trí trên $500,000 rồi dụ bỏ vào Annuity để mỗi năm khỏi đóng thuế trong vườn 20 năm. Khi xưa, mình hay làm kiểu này, đến khi Chán Mớ Đời với khách hàng không chịu để dành tiền và công ty  cứ bắt mình bán mấy chương trình để có huê hồng cao nên mình bỏ luôn nghề tài chánh nghiệp dư.

Đọc báo chí, mình đoán là do chính phủ xúi, khuyên người Mỹ nên lãnh sau khi 70 tuổi để lãnh được nhiều tiền. Vấn đề là nếu làm tính thì số tiền nhận được sau 70 tuổi, phải mất 10 năm mới bắt kịp những ai lãnh tiền sớm từ tuổi 62. Người sắp về hưu nên nghiên cứu kỹ lưỡng về vấn đề này.

Có một việc chắc chắn xẩy ra trong đời mình là sẽ chết. Vấn đề là không biết lúc nào. Mình có quen một bác, về hưu vào lúc 65 tuổi thì 6 tháng sau lăn đùng ra chết. Được cái là vợ bác, lãnh được tiền hưu trí và an sinh xã hội của bác đến ngày nay sau 20 năm. Nếu không có vợ hay chồng thừa kế thì xem như mất hết số tiền đã đóng khi đi làm. Chán Mớ Đời 

Khi Hoa Kỳ ra chương trình an sinh xã hội, được xem là tiền bổ túc khi về hưu vì dạo ấy, công nhân đi làm, về hưu sẽ được công ty trả tiền hưu trí và bảo hiểm sức khoẻ. Sau này, có nhiều công ty nổi tiếng Hoa Kỳ bị phá sản vì nuôi mấy cựu nhân viên về hưu, không chịu chết sớm như Sears,.. nên chính phủ cho ra chương trình 401(k),… để cá nhân tự lo. Công ty không trả hưu trí cho nhân viên nữa ngoại trừ các công chức làm cho chính phủ liên bang, tiểu bang, thành phố,…

Vấn đề là họ không dạy hay hướng dẫn người Mỹ về tài chánh thì làm sao họ có thể đầu tư tốt được cho quỹ hưu trí. Mình  nhớ lúc mới sang Hoa Kỳ làm việc, mỗi năm, hãng cho người của công ty tài chánh đến để giải thích về 401(k), bảo hiểm sức khoẻ,… mình nghe họ nói như chuyện cõi trên, không hiểu gì nên không bỏ tiền gì cả vào các quỹ đầu tư hưu trí. Đến khi lập gia đình htif đồng chí gái mới giải thích cho mình theo kiểu bình dân học vụ.

49% người Mỹ không có tiền để dành quá $10,000 thì làm sao về già có tiền đâu mà xài. Vào các tiệm WalMart, MacDonalds,…ban đêm sẽ thấy nhiều nhân viên trên 70 tuổi đi làm, để hàng xóm không biết họ vẫn tiếp tục đi làm. Mình gặp nhiều người, cứ kể về ngày xưa, họ là giám đốc công ty này nọ nhưng về già không có tiền hưu trí.

Dạo chính phủ ra luật, thành lập quỹ an sinh xã hội, người Mỹ chết trung bình ở lứa tuổi 63.5 tuổi, nghĩa là 18 tháng trước khi nhận tiền an sinh xã hội. Ngày nay, nhờ vào thuốc men, y khoa hiện đại, người Mỹ sống đến 75 tuổi, phụ nữ thì thêm 7 năm nữa, để sám hối về những gì đã đày đoạ ông chồng chết sớm, lãnh thêm tiền an sinh xã hội của chồng, đến khi qua đời. :)

Hệ thống an sinh xã hội lấy tiền đóng của giới trẻ đang đi làm để nuôi mấy người đã về hưu trí. Vấn đề là thế hệ ngày nay, không thích đẻ, lại có đủ thứ hệ sinh lý và giới tính. Như ông hề Ricky Gervais, nói trên Netflix mà dạo này, thiên hạ chửi bới, kêu gọi Netflix bỏ chương trình này. Ông ta kêu anh muốn chuyển giới, được thiên hạ gọi là phụ nữ thì làm ơn, cắt con chim. Anh đi vào phòng thay đồ của “phụ nữ” mà cứ để con chim lăn tăn. Chán Mớ Đời 

Người Mỹ gọi là Ponzi Scheme để nhớ tới ông Ponzi, người Ý Đại Lợi. Họ sử dụng hệ thống kim tự tháp, người vô trước hưởng còn người vô sau, trễ thì cứ đóng đến khi nào không thể đóng nổi thì mọi việc xụp đỗ. Bây giờ đi làm vợ con mình đóng 6.2% lương cho an sinh xã hội, công ty đóng thêm 6.2%, xem như 12.4%. Nếu một người làm 100,000/ năm là đi đong $12,400/ năm trong vòng 35 năm, xem $434,000. Khi về hưu lãnh được $2,000/ tháng được 6 tháng thì lăn đùng ra chết. Xong om

Nếu sống thêm được 10 năm, $24,000/ năm cho 10 năm là $240,000. Chết chính phủ vẫn lời chán. Cho là ăn khoẻ, sống lành mạnh, sống thêm 20 năm khi về hưu thì lãnh được $480,000. Xem như huề vốn. 

Còn nếu suốt thời gian đi làm, thay vì đóng 12.4%, người ta dùng tiền đó để đầu tư, mua cổ phiếu với tiền lời 12% thì sẽ có bao nhiêu: sẽ có 6,645,324.79. Vâng trên 6 triệu đồng. Do đó chính phủ không bao giờ dạy học sinh, sinh viên về tài chánh đầu tư.

Làm tính để xem; một người về hưu, đại loại sẽ nhận được trung bình $1,700/ tháng ở tuổi Full Retirement Age (FRA). Họ sẽ có 3 chọn lựa sau đây:

* $1,190/ tháng ở tuổi 62

* $1,474/ tháng ở tuổi 65

* $2,108/ tháng ở tuổi 70

Lấy trễ vào tuổi 70 thì có thể nhận gần $1,000 hơn là lúc 62 tuổi. Hay 185% hơn. Ngon há.

Bạn chọn lúc nào? Để làm tính

* lấy tiền ở tuổi 62 thì xem lãnh được $14,280/ năm. Đến tuổi 70 thì nhân cho 8 năm thì lãnh tất cả $114,240

* lấy tiền ở tuổi 65 thì lãnh được $17,688/ năm hay đến 70 tuổi thì nhân cho 5, lãnh được tất cả $88,440

Chỉ có đến tuổi 80 hay 83 thì người lãnh ở tuổi 70 tuổi mới qua mặt được người người lãnh ở tuổi 62 và 65. Nên nhớ người Mỹ chết trung bình ở tuổi 75 và phụ nữ thêm 5-6 năm nữa.

Ở Hoa Kỳ, những người làm cho chính phủ, được gọi là công chức. Khi về hưu thì họ được trả tiền hưu trí từ 70% đến 90% số tiền lương cuối cùng của họ nhận được. Cộng thêm bảo hiểm sức khoẻ nên sống ung dung tự tại. Ngày nay, các công đoàn lao động te tua vì hội viên phải đi làm đóng đủ trò cho người đã về hưu nhân danh anh em thế giới đại đồng. Gần đây, họ làm om sòm ở New York, mới thành lập được công đoàn lao động của Amazon hay Apple, mình không nhớ.

Mình có vợ chồng người Mỹ hàng xóm. Bà vợ là giáo viên, ông chồng là cảnh sát. Về hưu, tà tà đi chơi mút mùa lệ thuỷ. Đau ốm có bảo hiểm nhà nước lo, loại tốt hay một cặp vợ chồng bạn hàng xóm gốc việt. Khi xưa họ làm cho bộ ngoại giao, ở ngoài quốc, không tốn tiền nhà, để đành mua nhà ở Hoa Kỳ cho thuê. Nay về hưu non sau khi làm việc cho chính phủ 25 năm, mua căn nhà gần 1 triệu, bỏ thêm nữa triệu sửa sang lại như cái đình. Sống thoải mái so với bạn bè đi làm cho tư nhân, chật vật, lo lắng bị sa thải.

Vấn đề là lấy tiền sớm ở lúc 62 tuổi thì chưa có Medicare, nên phải mua thêm bảo hiểm sức khoẻ, khá cao nhất là cho đồng chí gái. Phụ nữ đi bác sĩ đủ trò nên gái bảo hiểm sức khoẻ rất cao so với đàn ông. Mình lấy tiền an sinh xã hội khi đúng 62 tuổi, nhờ đồng chí gái còn đi làm nên ăn theo diện vợ, bảo hiểm sức khoẻ của vợ. Nay vợ về hưu sớm thì phải mua bảo hiểm sức khoẻ riêng cho 2 năm tới, còn mình thì đã có medicare.

Mình lấy tiền mỗi tháng, không cần xài bỏ Solo 401(k), được trừ thuế và mua cổ phiếu. Trung bình được 8% thì sau 8 năm khi đến tuổi 70 thì sẽ có $159,303.61 trong khi người đợi đến 70 mới bắt đầu lãnh lần đầu tiên.

Đó là chưa kể tiền hàng năm, chính phủ gia tăng thêm vì lạm phát. Mình theo chủ nghĩa tiền trong túi mình là chắc ăn, để chính phủ lo là mất hết. Chính phủ là một pháp nhân, không bao giờ làm ra tiền ngoại trừ bắt người dân đóng thuế. Họ in tiền ra, dựa vào các trái phiếu để bán cho người Mỹ hay ngoại quốc.

Lấy thí dụ: họ rao bán trái phiếu $10,000, 30 năm sau về hưu tiền sẽ lãnh là $20,000, gấp đôi tiền bỏ ra để mua trái phiếu. Xem như tiền lời 2.31% trong vòng 30 năm. Lạm phát năm nay chưa chi đã 8.6% sau 6 tháng.

Nếu lấy số tiền $10,000 bỏ vào mua cổ phiếu thay vì trái phiếu của chính phủ. Để lâu thì cứ mua đại MUtual Funds của Dow JOnes. Trung bình lên xuống nhưng cứ tính độ 12% thì sau 30 năm sẽ có $359,496.41. Nếu bỏ vào Roth-IRA thì rút ra không đóng thuế.

Tóm lại, cứ lấy tiền sớm chừng nào càng tốt vì mình không biết khi nào đi Tây phương cực lạc. Lỡ đi thì chồng hay vợ sẽ lãnh tiếp tục. Ai mà không chồng hay vợ thì nên lấy vợ trẻ hay chồng trẻ, để họ phục vụ được vài năm nhưng phải làm di chúc tước để khỏi bị lộn xộn sau này. Cứ tưởng tượng 1 người 62 tuổi lấy vợ hay chồng trẻ, 10 năm nữa qua đời. Cô vợ hay chồng trẻ sẽ tiếp tục lãnh tiền an sinh xã hội thêm 40-50 năm nữa. Xứ tư bản này sẽ dãy chết. Kinh

Có ông ca sĩ nào ở Việt Nam, lấy bà vợ có quốc tịch mỹ hơn 20, 30 tuổi đó. Không biết có thiệt hay không mà cứ nghe thiên hạ đồn đại. Chắc ông ta chỉ nghĩ đến có giấy tờ hạ cánh an toàn sau này. Chán Mớ Đời 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Buồn vui đời leo núi

 Hôm qua, mình bò lên núi Boldy để tập leo đỉnh Whitney, cao nhất nội địa Hoa Kỳ vào tháng tới. Mình dành mỗi thứ 6 để leo núi vì cuối tuần thì rất đông người, không có chỗ đậu xe dù lên sớm. Với lại thiên hạ đi dã ngoại vì muốn quyện mình vào thiên nhiên, không thích chỗ đông người, nên thích đi một mình.

Hôm qua mình gặp trên đường lên và xuống độ 8 cô gái đi một mình và đâu 4 người đàn ông đi một mình. Do đó bãi đậu xe rất đông. Sơ sơ với mình là thấy 13 chiếc xe. Cho thấy mấy cô đi một mình không sợ, nói đến sự an bình ở xứ này. Mấy tay ma cô ma cạo chắc không có sức leo lên núi. Nếu leo lên được thì chắc cũng oải lắm, chả làm ăn gì được. Cuối tuần thì thôi, đông như quân Nguyên, người đi như ngày hội. Hết muốn đi luôn. 

Cái thú chính đi dã ngoại trên núi là để xem thiên nhiên, nghe tiếng chim hót, tiếng ruồi bay, tiếng suối róc rách, ánh sáng bình minh vừa lố dạng sau ngọn núi chớ không phải để chém gió như đi picnic. Chỉ có cách đi một mình mới có được cảm giác này. Đi với vợ thì bắt chụp hình.

Chỉ có leo núi mới mục thị, hiển thị được những phong cảnh này

Đang leo núi Machu Picchu. Họ phải gắn dây cáp cho mình leo lên vì rất cao.

Mình không biết bị nhiễm vi trùng leo núi từ khi nào. Trước đây mình chỉ thích tập võ và bơi lội. Đâu cách đây 6 năm, có tên mỹ quen email hỏi mầy muốn leo núi Whitney không vì tao ghi danh có 4 người mà chúng cho phép đến 12 người. Mình chưa bao giờ nghe đến tên Whitney nhưng nghe nói leo lên đỉnh núi thì mình tưởng như đi trượt tuyết nên trả lời Nhất Trí.

Hắn bảo phải tập mấy tháng trước khi đi khiến mình thất kinh. Gia nhập một nhóm trẻ leo núi này. Họ ra chương trình tập luyện mỗi tuần leo mấy ngọn núi xung quanh vùng khiến mình hồ hởi, về nhà báo cáo với đồng chí gái. Cô vợ kêu sao không cho cô ta đi lên Whitney thì mình hỏi thằng mỹ, nói được, ghi vào, còn dư chỗ.

Đến ngày tập lần đầu tiên, mình kêu mụ vợ dậy sớm khiến mụ chửi la mình. Họ hẹn từ 7 giờ sáng, gần Los Angeles, núi San Gabriel. Lái xe mất cả tiếng mới đến nơi. Họ cho biết ngọn núi này thấp nhất trong 8 ngọn núi sẽ leo theo chương trình tập luyện. Đi một lần thất kinh, mụ vợ kêu thôi anh đi đi. Chưa tới nữa đường, mụ cứ hỏi, kêu sắp tới chưa, mình bắt chước Tào Tháo kêu sắp đến vườn me rồi. Mình chỉ  sợ vợ bắt cõng xuống núi. Đồng chí gái kêu còn cực hơn là vượt biển. Kinh.

Tuần sau mình leo núi khác, cao hơn với nhóm thì bị vọt bẻ khi cố gắng leo đến đỉnh Cucamonga. Từ đó, mình nghĩ sẽ bỏ mộng leo núi quá. Nghĩ là mình chắc đã trên 6 bó thì khó mà theo mấy đứa trẻ.

Mình cứ tập rồi buồn đời hay sao bà vợ lại tham gia nhóm đi dã ngoại thường thường, ở biển nên dễ đi, không leo núi gì. Một hôm nhóm này tổ chức leo núi Yosemite nên bà vợ cho mình đi theo. Leo lên tới đỉnh, ngồi ăn cơm xong thì đi xuống. Tuyết tan, mình thấy ông trưởng toán chạy để tránh nước của tuyết tan. Mình bắt chước thì đùng, mình bị đo ván, đầu óc bay bay. Đứng dậy thì khám phá chân bị lộn xộn đau. Đi chậm chậm xuống núi. Đi lên mất 2 tiếng, đi xuống mình mất 6 tiếng đồng hồ.

Về lại nhà, đi khám bác sĩ, cho biết xương bị nứt nên băng bột. Thế là bỏ cuộc vụ leo núi Whitney. 

6 tháng sau, mình mới tập bơi lại rồi từ từ đi bộ dưới nước giúp chân bình phục, đi đứng lại bình thường, không bị cà nhắc. Nhóm dã ngoại của vợ tổ chức đi Yosemite hàng năm nên mình phải bò lại, leo núi này để vượt qua sự lo sợ. Mình leo lên bình thường, rút kinh nghiệm, gặp nước thì cứ đi bình thường, cẩn thận. Xuống núi chỉ mất có 1.5 tiếng thay vì 6 tiếng như lần đầu.

Thế là mình ghi danh lại để leo núi Whitney. Mình không thích bỏ cuộc một chương trình đã ra, bằng mọi cách phải làm cho bằng được. Vấn đề là phải xin phép rồi xem có được bốc thăm hay không vì chính phủ chỉ cho phép mỗi năm đâu 30,000 người được leo lên để bảo vệ môi trường. Nghe nói 30% là đến đỉnh. Kinh. Có khu “Wave” nổi tiếng khi Microsoft đưa lên tấm ảnh. Có một chị gốc Việt Nam, chuyên leo núi và dẫn thiên hạ đi, kể là từ 15 năm nay, chị ta mỗi năm đều ghi danh qua mạng nhưng chả bao giờ được bốc thăm. Vợ chồng mình có ghé lại, ghi danh nhưng không được. Họ cho mỗi này 10 ngày xin phép và bốc thăm tại chỗ, 10 người bóc thăm trên mạng. Thường họ để dành cho các người ngoại quốc.

Buồn đời, mình mò trên mạng thì khám phá ra một công ty, chuyên dẫn người leo núi và xin phép cho họ luôn. Vấn đề là họ không đi theo đường bình thường mà thiên hạ leo lên mà đi theo đường bên sườn núi nên có màn phải leo núi với dây thừng, đủ trò vì ít người nên mới được chính phủ cho phép. Mình ghi danh luôn vì nghĩ dễ thành công leo lên tới đỉnh khi có hướng dẫn viên thay vì đi theo nhưng tay tài tử, không có kinh nghiệm trong vòng 1 ngày, sáng đi chiều tối về.

Mình nghĩ lại may là không tham gia với nhóm tên mỹ quen. Nếu đi chưa chắc mình sẽ đi tới đỉnh vì đường lên dài đến 11 dậm và đi xuống tương tự trong một ngày. Tổng cộng là 22 dậm, chưa kể từ bãi đậu xe lên tới đường mòn. Xem video, có nhiều tên cho biết lên tới đỉnh rồi nhưng khi đi xuống chới với, té xỉu vì thiếu nước, hay sao đó, nằm bên lề. May có người đi ngang, kêu nhà chức trách,…. Đa số là bỏ cuộc vì không tập luyện, hiểu kỹ vấn đề không khí loãng. Trong một ngày, leo lên cao độ 4 hay 5,000 cao bộ rất châm nhất là ở độ cao ở 14,500 cao bộ.

Mình leo lên núi San Antonio của dãy núi Boldy ở vùng này, có độ cao là 10,805 cao bộ nhưng đi từ cái làng lên 5,800 cao bộ trong ngày. Hôm ấy là ngày khó khăn nhất trước khi leo núi ở Peru. Đi từ 6 giờ sáng đến 7 giờ tối mới hạ sơn.

Đây là chuyến leo núi châm nhất ở Hoa Kỳ của mình trước khi leo núi ở Peru. Trong một ngày phải leo 5,820 cao bộ và đi xuống, dài 17.2 dậm. Lý do là từ bãi đậu xe đi đến đường mòn là mất 2 dậm. Lượt đi lượt về là thêm 4 dậm cho đường mòn 13.2 dậm.

Sau này mình mới hiểu là lên độ cao thì không khí loảng, không quen nên khó thở, mà đi sớm, đường xa, mệt sẽ bị lộn xộn. Vì vậy, người ta khuyên leo lên cắm trại giữa đường hay 2/3 đường để tập dần cơ thể quen với độ cao khí quyển, dễ thành công hơn. Kinh nghiệm cho thấy lên cao, cơ thể mình không đói. Điển hình hôm qua, mình leo lên núi, chỉ ăn có nắm đậu hạnh nhân. Lần sau, phải đem theo thức ăn để bồi dưỡng dù không đói.

Lên tới đỉnh, ngồi lấy nắm đậu ra ăn, mở điện thoại ra xem thì đúng lúc, tên làm escrow gọi, hỏi trương mục ngân hàng của mình. Bà mượn tiền của mình, tái tài trợ căn nhà nên phải trả nợ cho mình. Bà ta muốn mình cho mượn thêm nhưng nhà đứng nên không dám tham, kêu lấy tiền lại. Mình nói đã gửi rồi và hắn đã email nói nhận được rồi. Hắn bảo mờ nên khó đọc. Bố tiên sư hắn, cứ giả vờ ngây ngô, hắn muốn xem mình là ai, có đúng người hắn đã liên lạc. Khi xuống núi, thì đã thấy tiền chuyển vào trương mục.

Mình ghi danh với công ty này, đi 3 ngày, 2 đêm. Ngày đầu tiên leo lên 2,000 bộ rồi cắm trại, ngủ qua đêm. Sáng hôm sau, 3,4 giờ sáng, đeo đèn pin bò lên đỉnh thêm 2,000 cao bộ nữa. Sau đó đi xuống, ngủ qua đêm ở lều đất trại, ngày hôm sau thì đi xuống. Họ lo nấu nước nóng cho mình sử dụng, hình như thức ăn buổi sáng và chiều. Điệu này chắc ăn mì gói mệt thở mấy ngày trên núi. Xong om.

Nói vậy chớ không phải dễ. Thấy hình ảnh của nhóm này thì phải đeo mũ bảo hộ vì đá có thể rơi xuống đầu. Ngoài ra các hướng dẫn viên phải chỉ cách đu dây để leo núi với giầy Đinh vì chắc còn tuyết vào tháng tới. Kinh

Mình tập luyện để chuẩn bị. Leo tất cả mấy ngọn núi cao ở vùng xung quanh đây. Sau 4 tháng, nghĩ sẵn sàng để leo thì đùng một cái, chính phủ Cali ban hành lệnh đóng cửa các công viên tiểu bang, để tránh cháy rừng. Thế là phải hoãn lại chuyến leo núi này đến tháng 6 năm nay thêm covid. Mình đang lo vì dạo này Cali khan hiếm nước mà bắt đầu có cháy rừng.

Buồn đời mình ghi danh leo núi Machu Picchu vào tháng 4 vừa qua. Kinh qua 7 ngày 6 đêm trên núi thì mình mới thấm thía. Đi dã ngoại kiểu đồng chí gái thì chả ăn nhằm gì cả. Lâu lâu mới đi một lần, mà lại ở dưới thấp. Đây là leo lên 16,800 cao độ, không khí loãng thở không được. Cứ như con cá trên bờ, ngáp ngáp. May quá mình cũng qua được.

Nay mình mới hiểu leo núi là gì. Trước đây, chỉ đi bách bộ ngoài thiên nhiên. Còn thật sự leo núi thì châm lắm. Vấn đề là mình bắt đầu mê leo núi. Trên đường về từ Peru, mình nghĩ ráng leo đỉnh Whitney rồi, chỉ đi bộ với vợ ở mấy chỗ vừa vừa không khó lắm như ở công viên Zion và Bryce mà tuần trước đã đi lại với vợ và mấy người bạn. Mình đã đạt được mục đích rồi. người Pháp có câu “l’appétit vient en mangeant”.

Bổng nhiên có một anh, gốc Đà Lạt, chưa bao giờ gặp mặt, gửi cho mình bài báo nói về một cô người Việt ở Sàigòn, đã leo lên núi Everest. Trong bài báo lại nói đến 7 điểm trên thế giới mà thiên hạ ai cũng muốn đến khiến mình buồn đời, ghi tên leo núi Kilimanjaro, ở Phi châu. Sau đến đỉnh núi ở Nam Dương.

Nếu mình leo được Kilimanjaro vào tháng 10 này thì sẽ leo núi ở Nam Dương. Cho vợ đi thăm bạn bè trong khi mình leo núi. Núi này thấp hơn Kilimanjaro hay nơi mình đã leo qua ở Peru. Tương đương  Để xem. Cứ cầu trời cho mình khoẻ mạnh rồi tính sau.

Năm nay, mình đã đi qua Peru, leo cao độ 16,800 cao bộ trong vòng 7 ngày, tháng 6 này thì leo đỉnh Whitney 14,505 cao bộ. Hy vọng sẽ leo lên được đỉnh Kilimanjaro, được huyền thoại hoá bởi nhà văn Ernest Hemingway trong cuốn “les neiges de Kilimanjaro”.

Mình sẽ cố leo mấy đỉnh kia sau khi leo Kilimanjaro

Leo Kilimanjaro vào tháng 10, giúp mình có 3 tháng tập leo núi sau núi Whitney trước khi khởi hành. Thôi thì cứ dự định và hy vọng mọi chuyện sẽ qua trong năm nay. Nếu thành công thì năm sau mình sẽ chơi núi Úc Châu rồi viếng Úc Đại Lợi luôn.

Nếu hoàn tất thì năm nay là năm lên núi nhiều. Đi Peru 10 ngày, đi Zion và Bryce 1 tuần, rồi 3 ngày trên đỉnh Whitney thêm ngọn núi cao nhất Phi Châu, Kilimanjaro.

Biết đâu trời thương sẽ cho mình leo lên 7 ngọn núi nổi tiếng thế giới. Kilimanjaro là một.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

7 ngày không có Internet

Leo núi 7 ngày 6 đêm ở xứ Peru, không có Internet, thấy không có chết thằng tây nào cả. Mình đem theo điện thoại nhưng bỏ chế độ Airplane, để khỏi mất điện. Để app Alltrails theo con đường mòn để lỡ có lạc thì mò về tới trại. Lâu lâu ngừng uống nước, rút điện thoại ra chụp 1 cảnh để kỷ niệm. Kỳ này, mình chụp hình khá nhiều vì ngừng nhiều để uống nước. Uống nước thì đái nhiều. Cứ lâu lâu kêu “uno ratito “. Chán Mớ Đời 

Tối về ăn cơm xong thì vào lều, mình viết vài chữ, ghi lại những gì đã mục thị trong ngày nhưng đến ngày thứ 2 thì mệt qua, chả thiết viết véo gì cả, lăn cu đơ ra ngủ. Có đêm cắm trại ở cao độ 14,852 bộ thì họ có cho một cái bình nhựa, đựng nước nóng ở trong để bỏ lên bụng ngủ như đàn bà bụng mang dạ chữa, ở cử. Tối đó thì lạnh thật, mình bận cái áo len, hai cái áo ngoài, đeo găng tay đi trượt tuyết, thêm cái mền họ cho mượn nhưng vẫn lạnh. Chuyến đi tháng tới lên đỉnh Whitney, mình phải chuẩn bị kỹ hơn.

Mình có báo cho đồng chí gái qua máy định vị Garmin của mình để cô nàng khỏi lo. Đưa máy cho anh bạn để anh ta liên lạc với vợ nhưng cô vợ chắc thấy số lạ nên sợ là Spam, không trả lời như đồng chí gái mới đầu. Mỗi lần mình leo núi đều báo cho mụ vợ và thằng con. Mụ vợ không biết thấy số lạ nên xoá ngay. Chán Mớ Đời 

Mình vào vườn có một mình nên phải đeo theo cái máy định vị để lỡ bị chuyện gì thì bấm nút, họ có thể dò ra mình trên vệ tinh, để cứu hộ. Mỗi tháng trả đâu $35.

Mình đang bán 1 căn nhà vì nghĩ nhà sẽ xuống nên bán trước mấy căn ở xa. Trước khi đi thì mình ghé lại Escrow để ký giấy tờ sang nhượng, và cho biết trương mục ngân hàng để khi mình đi Peru thì họ có thể chuyển tên cho người mua, và chuyển tiền vào trương mục của mình. Tên mua nhà, ra điều kiện là đóng hồ sơ trong vòng 2 tuần lễ. Mọi lần mình lo nhưng kỳ này, kệ xác nó. Chả thèm để ý, lo lắng. Cứ đi chơi cho vui rồi tính. Cùng lắm là trễ một tuần, khi mình có Internet lại thì liên lạc xem sau.

Có lẻ mệt nên khi leo núi, chả thiết Internet, xem bà con xeo-phì, tạo dáng ra sao như khi còn ở nhà. Trên núi, thấy phong cảnh bao la, hùng vĩ, mình bổng thấy nhỏ nhoi trong vũ trụ. Không tự xưng là Homo-Deus nữa. Mình đi chậm phía sau nên dường như bị cắt đứt khỏi thế giới bên ngoài. Cứ đi chậm chậm, chánh niệm từng bước, vì có thể trượt ngã như chơi, lắng nghe con tim đập, cái mồm kêu uống nước.

Mình đi như bản năng tự vệ, bảo mình đi chậm lại rồi người hướng dẫn viên dặn là uống nước nên cứ nghe. Nay mình đang chuẩn bị leo đỉnh Whitney và núi Kilimanjaro ở Phi châu, tham khảo thêm thì mới hiểu lý do lời khuyên của họ. Mới hiểu tại sao khi đi người ta cho mình leo lên cao rồi chiều tối thì cho đi xuống, cắm trại ở vùng thấp hơn là nơi leo lên trong ngày.

Hoá ra để giúp cơ thể làm quen với độ cao. Mấy ông bà dạy thiền vớ vẩn, cứ cho họ leo núi là hết thở. Không khí loãng nên thiếu oxygen. Có ông bác sĩ trong toán, đã leo biết bao nhiêu nơi từ 40 năm qua, kêu ông ta thở hắc ra nên mình nghe theo thì khá hơn một chút vì tống gas carbonique ra. Cái nguy hiểm nhất là khát nước, lúc uống nước từ cái vòi thì phải hút vào. Khi hút vào thì không thở nên chới với. Anh bạn đi hành hương 700 cây số bên Tây Ban Nha nên có bình nước với cái đồ bơm. Khi uống nước chỉ cần bơm thì nước chảy vào mồm, không cần phải hút.

Mình muốn xem mấy ông thần dạy thiền bú xua la mua, cứ cho họ lên núi cao là chỉ có khóc, khỏi có vụ thiền định bú xua la mua.

Mình xem video của mấy người đi Kilimanjaro thì lên cao, lạnh quá nên nước đông đá luôn, hết uống. Mình phải tìm cách để có nước để uống khi lên độ cao không bị lộn xộn. Có leo núi mới hiểu rằng cơ thể mình thay đổi, phải lắng nghe cơ thể của mình.

Khi ăn cơm mình không thấy đói lắm, hoá ra là trên độ cao, cơ thể mình thay đổi khiến mình không đói. Đang đọc tài liệu để leo núi Kilimanjaro nên mới hiểu nguyên do. 4 tuần nữa mình leo núi Whitney ở Cali. Hơi lo vì mùa này tuyết chưa tan hết trên cao. Mình còn thấy trên đỉnh Boldy ở Nam Cali còn tuyết ( trên 10,000 cao bộ) trong khi đỉnh Whitney lên đến 14,585 cao bộ.

7 ngày này đưa mình về thời ở Đà Lạt. Mình chỉ đem theo 2 bộ đồ để thay đổi, chả tắm rữa gì cả ngoài, lấy khăn lau người. Mỗi khi về trại, họ cho 1 cái thau nước ấm trước lều, mình cứ tự nhiên cởi áo quần rồi lau thân thể. Khi về đến đường mòn Inca thì cắm trại trong các trung tâm của chính phủ nên có chỗ tắm nước lạnh. Mình sợ đau nên xung phong ở dơ sống lâu. Quần áo đều bẩn nên có tắm cũng dơ lại. 

Mấy ngày đầu còn nhớ vợ con nhưng đến ngày thứ 3 thì mệt quá, chả nhớ con tây thằng đầm nào cả. Ăn xong là bò vào lều, chui vào túi ngủ. Vấn đề mình uống nước nhiều nên tối, phải bò dậy, bận áo ấm, trùm mũ len vào, bò ra đi tè. 2 lần mỗi đêm. Xem như cứ 3, 4 tiếng là phải dậy.

Ở chung lều với anh bạn. Ông thần này, đem theo đồ nhiều nên phải gửi bớt trong duffle bag của mình. Mình thì thuộc trường phái tối giản còn anh ta thì trường phái quý tộc nên đem theo rất nhiều thứ, theo mình không cần thiết lắm như IPad để xem phim đủ trò. Tối ông thần lấy đồ bịt lỗ tai để ngủ, rồi đêm đêm anh chàng địt như đại bác đêm đêm dội trong lều. Kinh.

Có lẻ điểm mình cảm nhận được khi leo núi là mình và thiên nhiên là một. Mình chỉ tiếc là không đọc sách về nền văn minh Inca để hiểu thêm về kiến trúc, cấu trúc. Hướng dẫn viên giải thích sơ sài, nhiều khi không đúng lắm. Nói để về nhà đọc thêm những lại đọc tài liệu đi Whitney và Kilimanjaro, Safari và Zanzibar,.. chưa xong Kilimanjaro, mình đã tính đi Nepal năm tới.

Mình thấy các người khuân vác đồ cho mình thấy thương họ. Mình nhớ có mấy tấm ảnh thực dân tây đầm khi xưa lên Đà Lạt, có người Việt khiêng ghế cho họ ngồi đi săn,… có tấm ảnh bà đầm che dù ngồi trên cái ghế, có 4 người Việt gánh.

Các người khuân vác đa số là nông dân, trồng khoai tây nhưng đến mùa du khách thì họ đi làm khuân vác đồ đạt cho du khách. Mình hỏi mấy người trong nhóm thì họ không trả lời vì công ty cấm. Khi đi đường, gặp mấy người khuân vác của các công ty khác, ngồi nghỉ thở nên hỏi thì họ cho biết $15/ ngày. Thấy họ mang giầy bata thậm chí dép quai râu như bộ đội vượt Trường Sơn. Mấy chục năm rồi mới thấy lại đôi dép râu dẫm nát đời trai trẻ. Cuối cùng mình cho họ áo quần của mình, chỉ bận một bộ về Mỹ.

Có đi mới nhận ra mình may mắn. Có sức khoẻ để leo núi. Đa số bạn bè cùng lứa thì ít ai còn bò lên được. Thấy họ đến vườn mình đã đứng hình, không dám đi tiếp. Do đó, mình phải tranh thủ đi chơi để mai sau, chân tay run run, ngồi xem đài truyền hình quảng cáo. Chán Mớ Đời 

Lịch trình của mình còn lại cho năm nay: tháng 6 leo núi Whitney ở Cali, tháng 7 họp mặt gia đình tại Dubai, sau đó thì bay đi Jordanie, thăm viếng mấy đền đài cổ xưa mà khi học kiến trúc, có biết về mấy nơi này. Tháng 10 thì leo núi Kilimanjaro, sau đó thì đi Safari và Zanzibar. Có vợ chồng anh bạn đồng ý đi Safari và Zanzibar. Mình leo núi Kilimanjaro với một anh gốc Đà Lạt, chưa bao giờ gặp mặt, chỉ nói chuyện qua điện thoại. Anh ta đi từ Philadelphia. Đi Safari và tắm biển thì thiên hạ hồ hởi, nghe leo núi thì thiên hạ không trả lời.

Có chị đi du lịch trên thế giới khá nhiều, cho biết là Zanzibar, nước lạnh. Chị đề nghị nên bay qua Seychelles thì vui hơn, đẹp hơn. Chắc mình sẽ bay đi Seychelles để xem văn hoá thực dân tây ra sao.

Bên Úc, có một cái núi khá châm để leo và bên Nepal. Mình tính leo đến căn cứ thứ nhất của đỉnh Everest nhưng đọc kỹ thì thấy đông quá nên sẽ leo núi kia. Nghe nói ở nhà dân trên núi, không phải cắm trại ở lều ngoài trời. Hy vọng sang năm sẽ leo được hai ngọn núi này.

Nói cho ngay, nếu có thời gian, nội leo mấy cái núi ở Hoa Kỳ cũng chưa hết vì xứ này có nhiều thắng cảnh rất đẹp, hùng vĩ. Kệ còn sức thì đi xa, mai mốt qua 70 tuổi thì đi trong nước Hoa Kỳ. 

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Đại vực Bryce 2022

 Hôm nay, mình đi leo núi 1 tuần ở đại vực Bryce và công viên quốc gia Zion ở tiểu bang Utah với đồng chí gái và hai chị bạn. Hai ông chồng không thích leo núi nên họ bỏ ở nhà, kêu đồng chí gái đi. Họ cần tài xế nên kéo mình đi theo.

Mới đi Peru về chưa kịp hoàn hồn, đồng chí gái đã báo trước chuyến đi này. Kinh

Thật ra hai công viên quốc gia này mình đã đến với gia đình 2, 3 lần rồi nhưng trở lại vẫn đẹp. Nhớ nhất là lần đến với bà cụ trong 1 đêm trăng rằm. Quá đẹp! Trăng rằm tỏa xuống các dãy núi. Lần đầu tiên thì có tham gia một buổi ăn tối theo kiểu người di dân về miền viễn tây, trên mấy cổ xe ngựa, rồi mọi da đỏ cởi ngựa ra tấn công đủ trò rồi ăn cơm, nhảy đầm kiểu dân đi tìm tương lai ở miền viễn tây mà khi xưa hay xem trong mấy phim cao bồi.

Công viên quốc gia này có trung bình 2 triệu người du khách thăm viếng hàng năm. Có đến 18 dậm đường xe hơi đi vào nhưng lại có hệ thống xe buýt để chở du khách để tránh kẹt xe. Nếu ở trong công viên thì tốt nhất, để xe ở khách sạn hay nơi cắm trại (2 chỗ) rồi đi bộ, lấy xe buýt thú hơn. Nhóm mình thì mướn nhà ở ngoài công viên nên phải chạy xe vào.

Công viên này mang tên Bryce vì khi xưa, các người đạo mormon theo chế độ đa thê, di cư đến vùng này. Có gia đình mang tên Bryce làm đường đến công viên này nên sau này họ đặt tên đại vực Bryce luôn.

Thấy mấy bà chuẩn bị đồ ăn cho chuyến đi khiến mình thất kinh. Mấy nồi phở, thịt kho, cá kho chất đầy xe, ăn sao hết trong vòng 1 tuần. Mình hỏi đi leo núi hay đi ăn. Vấn đề với mấy bà Việt Nam là đi đâu cũng lo ăn. Ăn thì cần gì phải đi xa. Người Mỹ thì ăn uống rất giản dị, trưa làm ổ bánh mì là xong, nhẹ nhàng, chiều làm thịt nướng. Họ dành thời gian để khám phá thiên nhiên thay vì ăn uống.

Xe khởi hành từ Quận Cam lúc 9:30 mà đến 6:00 chiều giờ tiểu bang Utah mới đến xem như 8 tiếng lái xe vì có dừng 2 lần để xả xú bắp. Một lần mình thấy khách sạn Hyatt nên chạy vào. 3 bà hỏi vô được không. Nông dân cục mịch như mình, ngơ ngơ đi vào thì họ hỏi cần gì. Mình hỏi nhà vệ sinh ở đâu, họ chỉ lối đi. Mình kêu mấy bà vào. Thoải mái rồi đi ra. Xong om.

3 bà leo núi với gậy gộc. Sau chuyến đi Machu Picchu thì đường mòn này dễ nên mình leo núi không cần gậy

Tối qua ăn phở của chị bạn nấu. Ngon cực. Đi chơi mà có Chị Nuôi đẳng cấp đi theo thì sướng, tha hồ bồi dưỡng để leo núi. Sáng dậy, làm thêm bát phở. Sướng rên. Mình chỉ có nhiệm vụ rữa chén bát. Xong là lên giường 8 giờ là đi ngủ như đi Machu Picchu. Kinh

Chương trình ở Đại Vực Bryce 2 đêm và Zion 4 đêm rồi về. Sáng nay sẽ leo đường mòn Fairland Loop, dài 7.8 dậm và lên cao 1,500 bộ, độ 500 mét. Nhưng thật ra là hơn 9 dậm vì phải lội bộ thêm 2.7 dậm. Mình đi tước để lấy xe rồi chạy gần hơn cho mấy bà lên xe vì oải. Cao độ là 7,481 cao bộ nên không khí cũng khá loãng, khô.

Mình tải bản đồ của đường mòn để đi cho dễ vì lỡ không có mạng Internet chỗ leo núi thì ngọng. Cái này châm vì khởi đầu là đi xuống nhưng đến nữa đường là leo lên mệt thở. Mình sợ cho đồng chí gái.

Chương trình là phải rời khỏi nhà trước 7:00 giờ sáng vì nếu đến trễ sẽ không còn bãi đậu xe.

Các tảng đá bị xói mòn vì độ lạnh ban đêm nên hay bị nức, ban ngày thì nóng sau đó gió mưa làm bay đá vụng. Họ gọi theo tiếng của người da đỏ là “hoo doo” khá lạ. Mấy lần trước đến với mấy đứa con và bà cụ nên không leo được. Kỳ này leo thì khá vui.

Sáng nay chạy xe ngang cái tiệm bán đồ kỷ niệm du khách nên nhớ đến bà cụ lúc đến đây lần đầu tiên. Bà cụ muốn mua đồ kỷ niệm, cứ cần tờ 1 đô la rồi kêu “một đồng” trong khi bà bán hàng người Mỹ thì kêu “ 2 dollars”. Hai bên chả hiểu nhau trong cuộc trả giá. Cuối cùng đồng chí gái đến mua cho bà cụ.

Đi xong hôm nay thì tổng cộng 9.2 dậm mất 5 tiếng đồng hồ. Thường thì đi có 2.5 tiếng nhưng mấy bà cần tạo dáng, chụp hình nên hơi lâu thêm ăn trưa. Có chị nuôi nấu 5 cân xôi bắp và bánh bao, trái cây. Ăn nhè nhẹ để tối ăn chớ ăn nhiều thì hết leo núi. Mình phục mụ vợ đã leo nổi ở tuổi 63 trong khi hai chị kia kém hơn cả chục tuổi. Cứ đem đồng chí gái đi leo núi thì chắc cô nàng sẽ trẻ lại, sung sức hơn xưa. Nếu không cứ rên đau này đau kia. Được cái mụ vợ thích đi dã ngoại. Cuối tuần là đi với mấy chị bạn tỏng khi mình lên vườn. Mình ngại đi với mấy bà vì cứ bắt mình chụp hình tạo dáng.

Mai sẽ leo núi 6 dậm thôi, rồi chạy qua công viên quốc gia Zion ở lâu hơn.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn  

Bất đáo Machu Picchu, fi Hắc Sơn

Ngày cuối cùng

Sáng thức giấc vào lúc 3:00 giờ sáng, chuẩn bị đồ đạc từ hôm qua, uống trà coca xong thì lên đường đến cổng trời. Phải đợi, ở cổng vì 5:30 người ta mới mở cửa. Lý do đi sớm là vì được xét giấy tờ sớm để đi trước vì người đông như quân Nguyên nên rất nguy hiểm.

Có nhiều người họ chạy cho nhanh đến nơi vì mặt trời mọc hay bị ẩn tàng dưới mây. Lớ quớ bị đẫy xuống núi là mệt. Đi qua trạm xét vé thì họ cứ để mỗi nhóm cách nhau 15 phút để đi. Thấy cha con ngồi đợi ở cổng đến 2 tiếng.

Machu Picchu phía dưới, phong cảnh đẹp mê hồn

Qua cổng thì mấy người trẻ đi trước như chạy, còn mình và hai bà mỹ. Mình đi giữa để rọi đèn pin cho bà đi trước đã leo 41 ngọn núi của tiểu bang New Hampshire, và bà y tá và ông chồng bác sĩ đi phía sau. Đi độ 1.5 tiếng rưỡi thì đến Cổng Trời. Cha con ngồi nghỉ mệt, nhìn xuống MAchu Picchu toàn là mây mù. Đâu 7:30 hay 8:00 giờ sáng khi cổng vào Machu Picchu được mở thì mọi người reo lên rồi đi xuống. Phải công nhận đẹp không thể tả.

Con đường mòn từ Cổng Trời đi xuống Machu Picchu khi bình minh lố dạng

Phong cảnh nhìn từ Cổng Trời, Machu Picchu trong sương mù và mây

Nếu đồng chí gái muốn viếng cảnh này thì mình sẽ mướn khách sạn ngay bên cạnh, chỗ bãi xe buýt ở 3 đêm rồi tha hồ đi viếng còn leo núi thì chắc đồng chí gái đi không nổi. Cho tiền mình cũng không dám đi lại, ngoại trừ trên 1 triệu đôla. Có tour đi 2 ngày 1 đêm thì được. Chỉ sợ đồng chí gái không ngủ bờ ngủ bụi được. Chán Mớ Đời 

Đây là hình ảnh năm 1915 khi họ tìm ra Machu Picchu bị chôn vùi dưới cây cỏ và năm 2022 khi đã khai quật và trùng tu lại

Quang cảnh rất lạ, núi cao và sông 

Thấy mái nhà của người Inca rất đơn sơ làm bằng rơm, ảnh hưởng của động đất nên mái nhà phải nhẹ. 

Cửa và cửa sổ, tường đều làm theo hình than để chống động đất, không bị xụp đỗ

Thấy cái núi bên kia? Sau khi viếng Machu Picchu, mình và anh bạn sẽ leo lên núi bên núi với một hướng dẫn viên thêm 2 tiếng đồng hồ. Anh bạn đã từng đến đây nên anh ta biết, nên trả thêm tiền để leo. Các bác đừng bao giờ leo cả vì kinh hoàng, độ dốc cao, có lẻ 64 độ, gần như thẳng đứng

May họ làm dây cáp để mình nắm rồi mò từ từ lên hay xuống. Nếu không thì khó leo

Đường mòn đi từ cổng trời xuống. Đẹp kinh hoàng

 Mình và anh bạn leo tiếp núi Machu Picchu trong khi nhóm đi thăm tiếp các ngôi nhà và đền đài của Machu Picchu. Hẹn gặp lại tại tiệm ăn ở Aguas Calientes để ăn bữa cơm cuối cùng trước khi chia tay. 

Hai thằng leo lên núi này bên cạnh Machu Picchu nhưng rất châm vì độ dốc quá cao. Họ phải làm dây cáp bên phải nhiều nơi để mình dựa vào để leo lên. Thấy có bọn du khách Ý Đại Lợi cãi nhau. Một tên kêu Basta rồi bò xuống núi lại. Bỏ cuộc chơi leo núi. Thật ra du khách không chuẩn bị thì khó mà leo lên dù là trẻ vì rất châm. Cần có giày leo núi thì mới chịu được. 

Cuối cùng mình cũng bò lết lên đỉnh. Tại đây thì nhìn Machu Picchu ở hướng đối diện số với hồi sáng khi mặt trời mọc mà cả nhóm phải bò ra từ 3:00 sáng để đợi cửa cổng mở để đi sớm đến cổng trời. 

Từ đó có thể nhìn xuống Machu Picchu. Đẹp không tả được. Cứ như đứng trước bức tranh Vệ Nữ của Boticcelli. 

Leo núi Machu Picchu là châm nhất tuy ngắn, chỉ mất 2 tiếng đồng hồ để leo lên đỉnh. Họ làm dây cáp để mình nắm lấy mà lên xuống

Leo lên rồi thì đẹp hùng vĩ thật. Bên trái thấy đường ngoằn nghèo của xe buýt đi lên từ thành phố Agua Calientes. Phía trên thì thấy con đường từ Cổng Trời mà hồi sáng mình đi xuống machu Picchu. Còn trước mặt mình là Machu Picchu nhìn từ phía núi Machu Picchu.

Mình và anh bạn chụp hình với anh hướng dẫn viên, kết thúc sự leo trèo nhưng đi xuống cũng châm lắm như đi lên. Xong om

Hai thằng ra ngồi chụp hình tạo dáng với một hướng dẫn viên sau khi leo 2 tiếng đồng hồ chỉ có hai dậm. Cuối cùng cũng phải xuống núi. Đoạn đường chót của leo núi cuối cùng khiến trên hướng dẫn viên trưởng lo sợ, kêu cẩn thận vì sau 7 ngày leo núi, chân ai cũng nhão thêm ngọn núi này chỉ cần đi hai dậm là lên nhưng lại rất cao vì độ dốc. 

Ra cổng, đi lấy cái ba lô đã gửi cho quầy trước khi leo núi cuối cùng. Luôn tiện trả 2 soles để đi cầu. 7 ngày 6 đêm, đi cầu trả tiền sao thấy sướng chi lạ. 

Nói đến cầu tiêu, trên đường đi thì các phục vụ viên có mang theo cái cầu tiêu nhỏ để mọi người sử dụng và khi đến mấy đất cắm trại của chính phủ (2 lần) trên đường mòn Inca. Mình thấy họ thiết bị các cầu tiêu ngồi xổm như Việt Nam khi xưa. Đặc biệt là hệ thống dội nước khá hay, vừa xối nước từ phía sau và trước nên rất sạch. 

Ở Việt Nam khi xưa thì chỉ có xối nước khi xong việc là kéo cái dây để nước nơi cái bình chứa nước gắn sát tường phía sau nên chỉ xử lý được phân dính ở phía sau còn lỡ bị phía trước thì ngọng. Đây họ làm trước và sau. Cũng phải có tên nào nghiên cứu để thiết kế cái bồn cầu kiểu này. Chỗ nào có đông người thì nên dùng loại bồn cầu này, vệ sinh hơn. 

Sau khi xuống núi, tụi này được xe buýt chở về thành phố du khách mang tên Agua Calientes. Nghe nói có suối nước nóng. Rất đắt đỏ ở đây vì du khách.

Đi 6 ngày trời trên đường mòn xây bằng đá của người Inca thì thấy đá vẫn trơ trơ sau mấy trăm năm trong khi hậu duệ của họ xây đường ngày này, ổ gà ổ voi đầy. Chán Mớ Đời 

Bò lại tiệm ăn thì thấy cả nhóm đang ăn. Mình gọi món gà Ấn Độ mà Tây gọi là cochon d’inde trong khi người Mỹ gọi là Guinea pig. Hôm trước vào chợ ở Cuzco, mình thấy thiên hạ bán dạo ngoài chợ nhưng không hiểu con gì tưởng con chuột. Ăn như thịt thỏ cho biết một lần. Tên hướng dẫn viên đưa mình ly rượu coctail. Mình tưởng ly nước trái cây. Uống mới có một ngụm đã thấy chới với nên nhờ anh bạn uống dùm. 

Gọi món ăn đặc biệt xứ này, heo Ấn Độ nướng

Con Lama nhìn mình như tên điên khùng, leo núi 7 ngày 6 đêm

Sau đó thì mọi người lên xe lửa về Cuzco. Mất đâu 2 tiếng rồi xe vẫn của công ty du lịch đón tại nhà ga, chở về khách sạn của mình. Mọi người chia tay trao đổi tài khoản Whatsapp để liên lạc và trao đổi hình ảnh. Đến nay mình cũng chưa có thì giờ tải lên hình ảnh cho nhóm.

Vô khách sạn Novotel thì hai thằng thay phiên nhau tắm nước nóng. Trên đường đi có vòi nước tắm nước lạnh của nước trên rừng nhưng mình không dám tắm vì sợ ốm thì khổ. Tắm nước nóng sau 7 ngày chay tịnh sợ làm tốn nước, phá huỷ môi trường.

Nhóm chụp hình với các nhân viên của công ty tổ chức chuyến đi trước khi chia tay

Hai thằng thay đồ sạch để trong Vali mà công ty du lịch giữ rồi bò đi ăn. May còn bộ đồ, áo quần đồ đạt mình cho mấy ông khuân vác hết. Thấy họ nghèo, tội quá. Mình có nhờ khách sạn đặt bàn ở một tiệm ăn chay nổi tiếng nhưng mò trên bản đồ gú hồ đến trễ nên chúng bảo đợi 1 tiếng mới có thức ăn nên hai thằng đi đến tiệm khác. Ăn ngon nức nở. Sau đó bò về khách sạn đến mai. 

Ở trên núi 7 ngày, về lại thành phố Cuzco, ở Novatel, đẹp kể gì, chỉ tội là phải đeo khẩu trang. Chán Mớ Đời . Mình không đeo đi lấy đồ ăn thì không tên nào làm khó dễ, anh bạn đi lấy thức ăn thì cha con kênh anh ta. Mình đen gấp mấy lần trước khi leo núi nên chắc thiên hạ ngại đụng chạm đến mình.

Sau khi kinh qua 7 ngày 6 đêm ngủ trên núi, nay tìm lại cái giường êm ái trong căn phòng ấm áp. Tắm một trận thoải mái con gà kê. Đúng là thiên đường. 

Ăn xà lách với hoa

Nhớ đêm cắm trại trên độ cao 14,878 cao bộ. Lạnh kinh khủng. Có bao nhiêu áo quần mang theo là mình bận tuốc. Đeo găng tay đi trượt tuyết vẫn lạnh. Mình cho đôi găng tay luôn. Anh hướng dẫn viên trưởng kêu đẹp.

Sáng hôm sau, ăn sáng xong thì hai thằng bò ra phi trường bay về thủ đô Lima để ở một đêm rồi lên đường trở về với vợ con. 

Chuyến đi này, quá đẹp. Nếu đồng chí gái muốn viếng thăm Machu Picchu thì mình sẽ đặt khách sạn ngay dưới đồi của Machu Picchu 3 ngày rồi mỗi ngày đi viếng mỗi khu vực của thành phố này. Được dịp xem mặt trời mọc và hoàng hôn tại đây chắc đẹp lắm. Sau đó sẽ đi vùng rừng Amazon để thấy sự khác biệt trên núi và vùng nhiệt đới. 

Sau đó sẽ bay qua đảo Galapagos của xứ Equador để xem biển ở đây. Nghe nói rất đẹp. 

Chuyến đi này, không có Internet đã giúp mình nhìn lại chính mình nên sẽ viết bảng tự phê tự kiểm sau. 

Mới về, chưa kịp hoàn hồn, đồng chí gái kêu là tuần tới đi hiking với mấy cô bạn một tuần trên công viên quốc gia Zion và Bryce Canyon. Nói chung đi 10 ngày, mình xuống 10 cân, gần 5 kí lô.

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn 

Đường mòn Saltankay-Inca

Ngày thứ 4

 Sáng nay dậy sau một đêm ngủ ngon sau chuyến hành trình 13.2 dậm, lên núi điểm cao nhất chuyến đi. 16,800 bộ hay 4.600 mét cao độ. 

Sau ăn sáng thì rời con đường Saltankay để đi về con đường mòn Inca nổi tiếng của nền văn minh Inca. Mình nghe kể là họ tìm thử DNA của người peru thì có bà tổ ở Đài Loan. Lớ quớ sao bà ta lấy chồng lọt qua xứ Inca này. Có lẻ vì vậy giống dân ở miền thượng du rất giống Á đông. Cái lạ là áo quần của họ màu mè như người thượng ở Đà Lạt. Họ cho biết là có làm cái thuyền cổ điển khi xưa, để chèo qua Thái Bình Dương, đến xứ Peru thì mất đâu 60-90 ngày mình không nhớ rõ lắm.

Nếu mình viết sử thì sẽ kêu bà mẹ Âu Cơ, sau khi ly dị với ông Lạc, đem 50 người con lên núi. Trong khi đó, ông Lạc phát hiện ra mối tình hữu nghị với một bà xứ Đài Loan. Dạo ấy dân xứ đài kêu con gái đi lấy chồng, làm dâu xứ Việt Nam. Buồn đời, ông Lạc mới dẫn vợ xứ Đài Loan và 50 người con về xứ Peru, lập nên nền văn minh Inca. Kinh

Các bậc thang này được sử dụng khi xưa để trông Ngô và khoai tây. Mình thấy hình ảnh ở Hà Giang, người ta cũng làm các bậc thang trên núi để trồng lúa. Đây người ta xây các tường bằng đá ong để chống lại động đất. Họ xây theo kiểu hình than, nghĩa là tường phía dưới dầy hơn phía trên. Thêm nữa là trên cao nên tối lạnh. Ban ngày các tường đá nhận năng lượng mặt trời nên tối lại thì sức ấm của đá sẽ tỏa ra phái trong đất, giúp cây Ngô hay khoai tây không bị đông. Ở âu châu, khi xưa, các nhà làm bằng đá thì đêm về, sức nóng nhận của mặt trời toả ra bên trong giúp người ta bớt lạnh. Mái nhà thì họ làm bằng rạ, thấy sơ sài. Lý do chính là động đất. Peru nằm trên đường biên động đất như tiều bang Cali. Kinh

Hôm nay sẽ nhập vào con đường mòn Inca để đi về hướng Machu Picchu. 

Con đường mòn này rất nổi tiếng, từ phía Bắc miền Nam Mỹ đi đến Machu Picchu, địa linh của người Inca. Du khách đi theo đường mòn này nhiều nhất vì nổi tiếng và chỉ có 4 ngày 3 đêm. Mình đi mất 3 ngày từ Khu vực Saltankay đến rồi nhập vào. 

Nói chung là phải xin phép mới được đi, tới các trạm kiểm soát, người hướng dẫn viên phải đưa giấy tờ và mình phải trình sổ thông hành vì sợ gian dối. Nghe nói chỉ cho tối đa là 500 người mỗi ngày, kể cả các phục vụ viên.

Đêm qua, chào các người dẫn ngựa theo vì họ sẽ trở lại con đường đã đi qua. Ngày mai sẽ có một nhóm phục vụ viên mới đến đón nhóm ở đầu đường mòn Inca. Họ sẽ đem theo thức ăn mới để đầu bếp nấu trong 3 ngày còn lại vì ngày thứ 7 thì không ăn sáng đến trưa thì ăn ở tiệm ăn trước khi chia tay.

Đây là bản đồ của đường mòn Inca. Thấy ngày đầu tiên là leo lên 3,000 bộ, rồi đi xuống, lại leo lên lại thêm 2,000 bộ, rồi đi xuống đến đất trại. Sau đó chỉ có đi xuống đến Machu Picchu. Đoạn đường ngày đầu tiên là mất 13.2 dậm. Đi xuống cũng châm vì dốc cao. Mình phải thức giấc vào 4:00 giờ sáng, đeo đèn pin khởi hành vào lúc 4:20 sáng để đi trước thiên hạ. Lý do là đi chậm hơn họ, trẻ hơn mình. Sau đó họ đi gần tới đỉnh đèo thì bắt kịp mình, không phải đợi chờ.

Con đường mòn INca thì không cho phép ngựa đi nên phải bổ sung các phục vụ viên mới. Có ngựa thì chỉ cần vài con ngựa, có thể chuyên chở đồ đạt, lều chỏng, thức ăn thức uống. Phục vụ viên, những người khuân vác đồ đạt như lều thức ăn và đồ đạt của nhóm lên đến 14 người tổng cộng thay vì có 6 người như khởi đầu.

Chỗ này bắt đầu có nhiều du khách nên hướng dẫn viên bảo mình dậy sớm đi với một hướng dẫn viên khác lúc 4:20 sáng. Không ăn sáng, để lên đỉnh núi sớm, tránh các đám du khách khác, gây ồn ào. 

Lý do là mình không phải chuyên nghiệp nên đi chậm. Mình đeo ba lô vác 3 lít nước mà lên đỉnh hết nước. Trời tối, đeo đèn pin ở đầu để mò đường mà đi. Khát nước, đói mà phải lết. Châm nhất là các thang cấp làm bằng đá cả ngàn năm trước vẫn tồn tại, chỉ bị bào mòn qua năm tháng. Leo lên mệt ná thở vì mỗi thang cấp cao từ 30-40 phân. 

Nếu mình ăn sáng , khởi hành với họ thì sẽ lên trễ họ độ 15-30 phút, bắt họ đợi nên đành hy sinh đời Sơn đen để củng cố đời cả nhóm, dậy sớm đi sớm và không ăn sáng. Thật ra mình thích kiểu này vì không quen ăn sáng. Ăn sáng xong nặng bụng đi mệt đứ đừ. Do đó mình có thể lên trước họ hay trễ độ 5 phút. Ai nấy đều vui vẻ. Nếu mình ráng thì cũng đi nhanh được nhưng mình theo dõi nhịp đập tim trên đồng hồ đeo tay, không cho quá 150 bmp nên khi tim đập tới gần 150 BMP, thì mình ngừng, uống nước, thở. 

Nhịp tim khi leo núi

Cái mất dạy là đã thở không nổi mà lấy cái vòi nước hút vào thì thở không được nên chới với. Mình mới đặt mua trên amazon cái bình đựng nước có cái bơm nên khi uống nước, chỉ cần bơm thì nước tự động chảy vào miệng mình. Thở được.

Điểm cao nhất trên đường mòn Inca. 16,200 bộ

Lên đến nơi, chụp hình với lá cờ Việt Nam Cộng Hoà mà run lạnh. Lý do là đói và khát. Uống hết 3 lít nước không còn một giọt. Mỗi ngày mình uống độ 6-7 lít nước. May quá tên đầu bếp, sau khi làm ăn sáng cho mọi người, leo lên đỉnh, cho mình ăn sáng. Đại khái miếng bánh mì và một đĩa trái cây. Tiếp tế thêm 3 lít nước.

Họ ăn bắp, ngô, khoai mì nhất là khoai tây rất nhiều nên ai cũng bự con nhưng tạng người rất thấp. Độ 1.50 mét trở xuống. Mình thấy họ ăn một tô cơm với bắp luộc. Nhớ khi xưa, ăn sáng cơm trắng hay cơm chiên với nước mắm ở nhà.

Đi chơi thì họ cho ăn ngày 3 bữa. Mỗi bữa có 3 món, đều khác món. Đồ ăn peru rất ngon, bị ảnh hưởng thức ăn tàu và Nhật Bản. Cứ thấy họ chiên hoành thánh mệt thở.

Có viếng thăm nhà của một bà nông dân. Bà này 65 tuổi, sinh tại căn nhà này luôn, tóc đen huyền. Kinh. Không có Internet gì cả, chính phủ mới bắt điện từ 8 năm nay với năng lượng mặt trời.

Thấy họ để phơi bộ da của con cừu hay dê gì đó. Họ nuôi heo Ấn Độ dưới gầm giường.

Ăn xong đi xuống dài Lê thê. Cứ đi như người không hồn. Đúng là băng đèo vượt suối. Lâu lâu ngưng để uống nước. Uống nước thì đái nhiều. Trên cao cần oxygen nên phải uống nước, khác với đồng bằng, nước không bị toát mồ hôi nên chạy xuống bọng đái. 

Họ ủ khoai tây để trồng và ăn theo phương pháp Chunho từ ngàn xưa. Phơi khô như táo tàu, để dành ăn từ từ vào mùa đông

Thêm khi mình hoạt động nhiều thì metabolism của mình khiến ruột làm việc nhiều nên buồn đi cầu nhiều. Đó là những vấn đề đáng chú ý cho lần sau. 

Lên cao độ, trong nhóm có nhiều người bị nhức đầu, phải uống thuốc. May mình không bị gì hết, chỉ có tội là uống nước đái nhiều. 

Lâu lắm mới thấy lại cái bàn cầu kiểu Việt Nam. Cái hay là họ có hai chỗ để xối nước, phía sau và phái trước nên rất sạch l không như ở Việt Nam. Nếu phía trước bị ị, vòi nước phía  xổ ra cuốn phân đi được.

Được cái là về đường mòn Inca thì tối cắm trại tại các nơi của chính phủ nên tương đối thoải mái, không thấy phân ngựa bò xung quanh lều. Có vòi nước lạnh tắm nhưng mình không dám, sợ cảm. Đành nhịn tắm 7 ngày cho xong.

Về đến đất trại. Nhóm khuân vác được bổ sung, nhóm ngựa thì dẫn về lại đường cũ, còn nhóm khuân vác thì tiếp tục với nhóm mình đi thêm 3 ngày.

Về nhà mình cân thì xuống 10 cân, độ 5 kí dù ăn ngày 3 bữa. Kinh

Sơn đen nhưng tâm hồn Sơn trong trắng, nhà Sơn nghèo giang nắng Sơn đen 

Nguyễn Hoàng Sơn